Quyết định của Mỹ yêu cầu Trung Quốc đóng cửa lãnh sự quán của nước này tại thành phố Houston trong vòng 72 giờ đã làm dấy lên động thái đáp trả từ phía Bắc Kinh. Trung Quốc lên tiếng phản đối quyết định của chính quyền Tổng thống Trump, cho đó là "hành động đơn phương mang tính khiêu khích chính trị, vi phạm nghiêm trọng luật quốc tế”, đồng thời tuyên bố xem xét đóng cửa lãnh sự quán Mỹ tại Vũ Hán.
Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại thành phố Houston, bang Texas, Mỹ ngày 22/7. Ảnh:AP.
Đây là đợt leo thang căng thẳng mới nhất giữa 2 nước khi chính quyền Tổng thống Trump đang tăng cường “chĩa mũi nhọn” vào Bắc Kinh trong bối cảnh cuộc bầu cử Mỹ sắp diễn ra vào tháng 11/2020.
Những lý do chính quyền ông Trump đưa ra
Thứ trưởng Ngoại giao Steve Biegun hôm qua (22/7) đã chỉ ra “những tranh chấp ngày càng gia tăng” giữa Mỹ và Trung Quốc, đồng thời cho biết chính “những hành động ngày càng cứng rắn và hung hăng” của Bắc Kinh đã khiến Washington phải hành động, trong đó có quyết định đóng cửa lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston.
Trong phiên điều trần tại Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, ông Biegun cáo buộc Trung Quốc đã “thực hiện hành vi gián điệp về thương mại, đánh cắp tài sản trí tuệ của các công ty Mỹ, đối xử bất bình đẳng với các nhà ngoại giao, doanh nghiệp, các nhà báo của Mỹ, đánh cắp công nghệ nhạy cảm và nghiên cứu từ các trường đại học Mỹ để nâng cao năng lực quân sự của nước này”.
Nhà ngoại giao này nêu rõ: “Chính những yếu tố đó đã khiến Tổng thống Trump chỉ đạo thực hiện một số hành động đáp trả”.
Các nhà lập pháp, cựu quan chức và nhiều chuyên gia Mỹ cho rằng cần phải thực hiện hành động mạnh mẽ để chống lại cái mà họ cho là hành vi gián điệp mạng và công nghiệp của Trung Quốc, cùng việc Bắc Kinh hung hăng mở rộng ảnh hưởng ở Biển Đông.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Morgan Ortagus khẳng định, việc đóng cửa lãnh sự quán tại Trung Quốc là để “bảo vệ tài sản trí tuệ và thông tin cá nhân của người dân Mỹ”, song không cung cấp thêm chi tiết về điều gì đã thúc đẩy hành động này.
Cũng trong ngày hôm qua, Tổng thống Trump thông báo có khả năng ông sẽ yêu cầu thêm nhiều lãnh sự quán Trung Quốc đóng cửa, đồng thời nói thêm, các quan chức Mỹ nghi ngờ vụ cháy tại lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston là do “họ đang đốt tài liệu”.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo dự kiến có bài phát biểu về Trung Quốc vào hôm nay (23/7), khi ông vừa hoàn thành chuyến công du châu Âu để thúc đẩy lập trường cứng rắn hơn đối với Bắc Kinh.
Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Marco Rubio của Florida, chủ tịch của Ủy ban Tình báo Thượng viện, đã viết trên Twitter rằng việc đóng cửa lãnh sự quán Houston "cần phải xảy ra". Ông cáo buộc cơ quan này là "đầu não trung tâm của mạng lưới gián điệp rộng lớn của Trung Quốc”.
Trong khi đó, quan chức an ninh cấp cao của Bộ Tư pháp Mỹ cho hay, quyết định đóng cửa này không liên quan đến cáo buộc hôm 21/7 đối với tin tặc Trung Quốc – những đối tượng được cho là đã thực hiện chiến dịch kéo dài 10 năm để đánh cắp tài sản trí tuệ từ hàng trăm doanh nghiệp trên toàn cầu, trong đó có 4 công ty Mỹ đang nghiên cứu virus SARS-CoV-2.
Hành động được tính toán kỹ lưỡng?
Một số ý kiến cho rằng, lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston là một mục tiêu đã được xem xét kỹ lưỡng, để vừa thể hiện sự cứng rắn của Mỹ lại vừa tránh nguy cơ xảy ra một cuộc đụng độ lớn.
Theo CNN, các quan chức Nhà Trắng đã vạch ra chiến lược gây sức ép với Bắc Kinh, một mặt nhằm làm gia tăng sự ủng hộ đối với Tổng thống Trump trước cuộc bầu cử, mặt khác chuyển hướng sự chỉ trích đối với cách ứng phó dịch bệnh Covid-19 của Nhà Trắng và nguy cơ suy thoái kinh tế do ảnh hưởng của dịch bệnh.
Ông Jeff Moon, cựu trợ lý đại diện thương mại Mỹ cho các vấn đề Trung Quốc đã đặt câu hỏi về việc tại sao chỉ có một lãnh sự quán của Trung Quốc bị nhắm mục tiêu, khi mà Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết quyết định ở Houston là phản ứng của Mỹ trước cáo buộc Trung Quốc đánh cắp tài sản trí tuệ.
“Nếu đó là lý do thực sự, Mỹ có thể đóng cửa lãnh sự quán Trung Quốc ở San Francisco, vốn phụ trách toàn bộ Thung lũng Silicon. Hành động này giống như là một món ăn tinh thần đối với những người ủng hộ ông Trump đang muốn trả đũa Trung Quốc, và chuyển sự chú ý ra khỏi chính sách đối phó Covid-19 sai lầm của Tổng thống”.
Thượng nghị sĩ Angus, bang Maine cho biết: “Chính quyền ông Trump chắc chắn có một lý do chính đáng để đối đầu Trung Quốc. Mối quan tâm của tôi là liệu sự leo thang căng thẳng này có thực sự bắt nguồn từ mâu thuẫn giữa hai bên hay liên quan đến cuộc bầu cử chuẩn bị diễn ra trong 4 tháng tới”.
Một cựu quan chức của chính quyền Tổng thống Trump nói rằng, Tổng thống thường đẩy lùi quan điể của các cố vấn, những người hối thúc ông áp đặt biện pháp trừng phạt cứng rắn đối với Trung Quốc vì lo ngại điều này sẽ gây nguy hiểm cho các cuộc đàm phán thương mại.
CNN dẫn một số nguồn thạo tin cho biết, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 đang tàn phá sức khỏe cộng đồng và kinh tế của nước Mỹ, nhiều đồng minh Cộng hòa của ông Trump và các quan chức có ảnh hưởng trong Nhà Trắng, trong đó có Cố vấn cấp cao Jared Kushner nhận thấy, có một cách để tiếp sức cho căn cứ chính trị của Tổng thống Trump đó là chỉ trích Trung Quốc do thất bại của Bắc Kinh trong ngăn chặn dịch bệnh lây lan ở giai đoạn đầu.
Ông Moon – một chuyên gia tư vấn về quan hệ kinh tế và thương mại Mỹ-Trung nhận xét, nhắm mục tiêu vào lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston là cách thức để chính quyền ông Trump kết nối giữa động thái cứng rắn với việc tránh đối mặt với quá nhiều rủi ro.
Trung Quốc tuyên bố có thể đóng cửa lãnh sự quán Mỹ ở Vũ Hán để trả đũa quyết định của Washington nhưng trên thực tế, cơ quan này vẫn đóng cửa do dịch bệnh Covid-19, vì thế sẽ có rất ít nguy cơ căng thẳng leo thang thành cuộc chiến ngoại giao./.