Việc Mỹ nhanh chóng bác bỏ kế hoạch của Ba Lan đưa các chiến đấu cơ MiG-29 sang Ukraine là minh chứng rõ ràng nhất về sự phức tạp mà Mỹ và các đồng minh NATO đối mặt trong lúc họ cố gắng giúp đỡ Ukraine đối phó với chiến dịch tấn công quân sự của Nga và tránh bị lôi kéo vào một cuộc chiến rộng lớn hơn.
Tuyên bố của Ba Lan vào hôm 8/3 về việc họ sẵn sàng cung cấp máy bay MiG cho Ukraine thông qua một căn cứ không quân Mỹ ở Đức đã khiến phía Mỹ bất ngờ. Vào sáng 9/3, giới chức Mỹ và Ba Lan vẫn đang thảo luận triển vọng cung cấp máy bay chiến đấu cho Ukraine. Nhưng đến chiều cùng ngày, Lầu Năm Góc đã thẳng thừng tuyên bố phản đối ý tưởng này. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã thể hiện rõ điều này trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Ba Lan.
Diễn biến trên cho thấy Mỹ và các đồng minh của mình có thể chạm giới hạn của những gì họ có thể làm để giúp Ukraine mà vẫn tránh được xung đột vũ trang với Nga, đồng thời cũng chỉ ra những rạn nứt tiềm tàng trong NATO – một liên minh vẫn giữ được thống nhất cao trong giai đoạn đầu của cuộc chiến Nga-Ukraine.
Giới chức Mỹ cho biết, việc thảo luận công khai về kế hoạch trên có thể gia tăng khả năng Moscow coi đó là hành động leo thang và họ thực sự khó chịu khi Ba Lan công khai bày tỏ sự giúp đỡ dành cho Ukraine.
Quan ngại về căng thẳng leo thang
Một quan chức trong chính quyền Mỹ nói rằng Mỹ lo ngại Nga có thể coi việc máy bay phản lực bay vào Ukraine từ một căn cứ của NATO như một cuộc tấn công.
Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Mỹ - John Kirby, nói: “Cộng đồng tình báo đánh giá việc chuyển giao MiG-29 cho Ukraine có thể bị hiểu lầm là leo thang căng thẳng và có thể dẫn tới phản ứng đáng kể từ phía Nga, từ đó làm tăng nguy cơ về một cuộc leo thang quân sự với NATO. Do vậy, chúng tôi cũng đánh giá rằng việc chuyển MiG-29 sang Ukraine mang rủi ro cao”.
Mỹ và các đồng minh của mình đã thực hiện một số bước nhằm giúp đỡ Ukraine, bao gồm việc cung cấp vũ khí cho Ukraine và tiến hành trừng phạt Nga về mặt kinh tế. Một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ thông báo cho báo chí rằng hầu hết gói 350 triệu USD viện trợ an ninh được phê chuẩn cho Ukraine vào tháng trước đã được gửi đi.
Theo một quan chức quốc phòng Mỹ, nước này và các thành viên NATO cho tới nay đã cung cấp cho Ukraine 17.000 tên lửa chống tăng và 2.000 tên lửa phòng không Stinger.
Tuy nhiên, họ vẫn chưa triển khai một vùng cấm bay và chưa cung cấp cho Ukraine các máy bay tiêm kích MiG-29 bất chấp việc Tổng thống Ukraine Zelensky đã vô số lần đưa ra yêu cầu như thế. Nguyên nhân là họ quan ngại trước khả năng liên minh quân sự NATO bị lôi kéo vào xung đột.
Chọn phương án đầu tư vào phòng không
Vào hôm 9/3, Ngoại trưởng Anh Liz Truss nói rằng Anh sẽ cung cấp các hệ thống phòng không cho Ukraine. Tuy nhiên, bà này cũng nói rằng nước Anh không có ý định lập vùng cấm bay.
Tại một buổi họp báo chung cùng Ngoại trưởng Mỹ Blinken, bà Truss nói rằng “cách tốt nhất để bảo vệ bầu trời là thông qua vũ khí phòng không”.
Phát ngôn viên Kirby cho biết Lầu Năm Góc tin rằng cách tốt nhất để hậu thuẫn cho Ukraine là cung cấp cho họ các hệ thống phòng không và vũ khí chống tăng, như tên lửa đất đối không và vũ khí phòng không đặt trên mặt đất. Theo ông Kirby, việc đưa thêm máy bay vào kho máy bay của Ukraine “ít khả năng cải thiện đáng kể hiệu quả của không quân Ukraine trong sự so sánh với năng lực của Nga”.
Phát ngôn viên Lầu Năm Góc nói tiếp: “Chúng tôi tin rằng lợi ích từ việc chuyển giao MiG-29 là thấp”.
Các quan chức quốc phòng Mỹ nêu vấn đề này ở 2 cấp độ - khó khăn về hậu cần khi đưa máy bay vào Ukraine, và trở ngại về chính trị khi phải tránh leo thang căng thẳng với Nga. Họ cho rằng kế hoạch của Ba Lan không đáp ứng được cả hai tiêu chí này.
Căng thẳng giữa giới chức Mỹ và Ba Lan
Các quan chức Ba Lan cho rằng họ cảm thấy bị đổ lỗi một cách không công bằng vì sự trì hoãn trong việc gửi máy bay chiến đấu sang Ukraine.
Giới chức Mỹ không muốn thực hiện ý tưởng của Ba Lan nhưng đang chịu sức ép phải công khai giúp đỡ Ba Lan.
Trong chính quyền Tổng thống Mỹ Biden, giữa giới chức Lầu Năm Góc và Bộ Ngoại giao đang có sự chia rẽ về cách thức xử lý đề xuất của Ba Lan. Ông Blinken nói rằng Mỹ đã “bật đèn xanh” cho Ba Lan gửi máy bay nhưng bộ trưởng quốc phòng Mỹ thì vẫn ngần ngại vì lo sợ sẽ làm kích hoạt điều 5 của NATO./.