Trung Quốc có thể sẽ tận dụng sự vắng mặt của Tổng thống Mỹ tại Hội Nghị cấp cao Đông Á (EAS) diễn ra trong tuần này ở Brunei để bỏ qua những nỗ lực của một số thành viên EAS đưa vấn đề liên quan đến tranh chấp ở Biển Đông ra bàn thảo.
 |
| Ngoại trưởng Mỹ John Kerry sẽ thay mặt Tổng thống Obama tham dự EAS tại Bruneri (Ảnh: AP) |
Theo các nhà phân tích và các quan chức ngoại giao cấp cao trong khu vực, sẽ không có bất kỳ tiến bộ đáng kể nào trong việc giải quyết tranh chấp giữa các bên liên quan ở Biển Đông tại Hội nghị cấp cao Đông Á tại Brunei ngày 9/10. Bắc Kinh vẫn sẽ tiếp tục củng cố ảnh hưởng của mình trên các tuyến đường thủy chiến lược và tranh chấp có thể sẽ còn kéo dài.
Những tuyên bố về chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông đã khiến tình hình trong khu vực nóng lên, nhất là khi Trung Quốc không ngừng củng cố sức mạnh cho lực lượng hải quân và Mỹ tuyên bố chuyển trọng tâm chiến lược sang châu Á.
Mặc dù tuyên bố sẽ chỉ đóng vai trò trung lập trong các vấn đề tranh chấp ở Biển Đông nhưng Washington đã gây áp lực lên Bắc Kinh và đưa ra các yêu sách khác để có thể giải quyết tranh chấp thông qua đàm phán.
Mỹ cũng nêu rõ lập trường của nước này yêu cầu tất cả các bên liên quan kiềm chế, không đe dọa sử dụng vũ lực và không được có động thái cản trở hoạt động của một trong những tuyến đường biển quan trọng bậc nhất thế giới.
Tổng thống Mỹ Barack Obama có kế hoạch đưa vấn đề Biển Đông lên bàn nghị sự tại Hội nghị cấp cao Đông Á tại Brunei nhưng ông Obama đã buộc phải hủy toàn bộ chuyến công du châu Á sau khi Chính phủ Mỹ bị đóng cửa vì cạn kiệt ngân sách. Ngoại trưởng John Kerry đã được chỉ định thay mặt Tổng thống Obama tham dự Hội nghị Thượng đỉnh APEC và Hội Nghị cấp cao Đông Á (EAS).
Ông Carl Thayer, một chuyên gia nghiên cứu Biển Đông tại Học viện Quốc phòng Australia ở Canberra nói: “Nhìn chung là rất khó để có thể nhìn nhận mối quan tâm thực sự của Mỹ với vấn đề này khi không có sự hiện diện của ông Obama. Với việc ông Obama vắng mặt, tôi không nghĩ rằng ,các bên liên quan sẽ xúc tiến giải quyết vấn đề này tại EAS”.
Đài Loan, Việt Nam, Brunei, Philippines và Malaysia đều tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông nhưng Trung Quốc đã công khai ý định độc chiếm vùng biển này khi cho rằng lãnh thổ trên biển của họ được xác định qua cái gọi là “bản đồ đường chín đoạn”.
Ngoại trừ Trung Quốc và Đài Loan, các bên tranh chấp còn lại đều là thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và sẽ có mặt ở Hội nghị thượng đỉnh Đông Á diễn ra tại Brunei ngày 9/10.
Cảnh báo của Bắc Kinh
Đầu tuần này, Trung Quốc đã đưa ra cảnh báo về việc can thiệp của Mỹ vào các tranh chấp trong khu vực.
Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc, Liu Zhenmin: “Sự tham gia của các nước không trong khu vực sẽ chỉ làm phức tạp thêm vấn đề và không có lợi cho việc cải thiện sự tin tưởng lẫn nhau trong khu vực này. Tuy nhiên chúng tôi không thể làm gì nếu mọi người muốn nói về điều đó”.
Mục đích của Bắc Kinh là muốn giải quyết tranh chấp ở Biển Đông thông qua các cuộc đàm phán song phương với các bên tranh chấp. Theo các chuyên gia phân tích, đây là nước cờ khôn ngoan, việc không đa phương hóa giải quyết các tranh chấp sẽ có lợi hơn cho Trung Quốc.
Đầu năm nay, Bắc Kinh đã đồng ý tổ chức các cuộc đàm phán với ASEAN về quy tắc ứng xử cho các tranh chấp ở Biển Đông. Động thái trên được Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa mô tả là “bước tiến quan trọng”.
Trả lời hãng tin Reuters bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC vừa diễn ra ở Bali, Indonesia, ông Natalegawa nói: “Hãy nhớ rằng, trước đó các ý tưởng để xây dựng một bộ quy tắc ứng xử không được Trung Quốc ủng hộ, nhưng giờ đây họ đã muốn tham vấn với chúng tôi”.
Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích vẫn tỏ ra hoài nghi với thiện chí thật sự của Bắc Kinh khi họ chỉ hạn chế các cuộc hội đàm ở mức độ tham vấn chứ không phải là đàm phán chính thức, Trung Quốc có thể xuất hiện tại các cuộc đối thoại mà không cam kết bất kỳ điều gì đáng kể.
Philippines, quốc gia từng có những tuyên bố cứng rắn trong các tranh chấp với Trung Quốc trên Biển Đông cho biết, họ đã tìm kiếm sự hỗ trợ của đồng minh truyền thống là Mỹ để có thể đạt được những tiến bộ đáng kể về bộ quy tắc ứng xử cho các tranh chấp trên Biển Đông.
Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario nói: “Họ (Mỹ) muốn quy tắc ứng xử sẽ nhanh chóng được ký kết nhưng điều đó hoàn toàn phụ thuộc vào phía Trung Quốc. Tôi hy vọng nhưng không dám chắc về những tiến bộ có thể đạt được. Chúng ta sẽ phải chờ xem”./.