Lần đầu tiên trong gần 2 thập kỷ, Nhật Bản và Mỹ đang chỉnh sửa lại các nguyên tắc hướng dẫn hợp tác quốc phòng song phương nhằm đối phó với sự mở rộng quân sự của Trung Quốc và gia tăng vai trò của Nhật Bản trong phòng thủ khu vực.
Việc sửa đổi lại này - lần đầu tiên kể từ năm 1997 - xuất hiện vào thời điểm Nhật Bản và Trung Quốc gia tăng căng thẳng về chủ quyền quần đảo Senkaku/Điếu Ngư ở Biển Hoa Đông, còn bán đảo Triều Tiên thì nóng lên với chương trình tên lửa và vũ khí hạt nhân của CHDCND Triều Tiên.
Hồi đầu tuần, Koji Kano, một quan chức của Bộ Ngoại giao Nhật có nói như sau: “Điều mà chúng tôi phải đối mặt xử lý hôm nay là hoàn toàn khác với những gì mà chúng tôi nhắm tới hồi năm 1997”.
Các chỉ đạo mới sửa đổi sẽ tính đến các thay đổi chính sách dưới thời Thủ tướng Shinzo Abe giúp Nhật Bản gánh thêm trách nhiệm về quốc phòng của bản thân và về phòng thủ khu vực, đồng thời giảm nhẹ một số gánh nặng quân sự cho Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương.
Trước khi báo cáo trên được công bố, Trung Quốc cho hay họ sẽ theo dõi sát sao những định hướng mới giữa Nhật Bản và Mỹ, đồng thời cảnh báo hai nước này không nên “can thiệp” vào các lợi ích của Trung Quốc.
Phát ngôn viên Hồng Lỗi phát biểu tại một cuộc họp báo thường kỳ ở Bắc Kinh: “Không nên vượt quá quy mô hợp tác song phương. Không nên làm tổn hại lợi ích của một bên thứ 3 như là Trung Quốc”.
Hồi tháng 7, Nội các của Thủ tướng Abe đã phê chuẩn cách giải thích mới đối với bản hiến pháp hòa bình của Nhật Bản. Cách giải thích này cho phép quân đội Nhật bảo vệ Mỹ và các đồng minh khác dưới khuôn khổ mang tên “tự vệ tập thể”.
Hồi tháng 12/2013, Nhật Bản cũng thông qua các hướng dẫn quốc phòng theo đó việc phòng thủ hải đảo phía nam là một ưu tiên, nhất là đối với các đảo do Nhật kiểm soát nhưng có tranh chấp với nước khác như là quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.
Bản báo cáo sơ bộ nói trên nhấn mạnh tầm quan trọng của sự điều phối nhuần nhuyễn giữa Nhật Bản và Mỹ nhằm bảo đảm phản ứng nhanh trước một loạt các khả năng, bao gồm các nguy cơ gần với một cuộc tấn công quân sự thực sự.
Trong các báo cáo khác trước đó, Nhật Bản đã bày tỏ quan ngại về các vụ việc thuộc “mảng tối” như là việc các ngư dân Trung Quốc chiếm các đảo đang tranh chấp hay một tàu ngầm “nước ngoài” xâm nhập vùng nước xung quanh các đảo này.
Các quan chức Nhật Bản cho hay, các sửa đổi về hợp tác quốc phòng Nhật-Mỹ bao gồm các lĩnh vực mới như phòng thủ tên lửa, thiết bị quân sự, và an ninh hàng hải để ứng phó tốt hơn với môi trường an ninh đang thay đổi./.