Từ xa xưa, trong thế giới tâm linh đồng bào Thái trắng Tây Bắc quan niệm mường trời có các đấng thần linh cai quản, con người dưới trần gian chịu sự chi phối của trời và các đấng thần linh. Then là người đại diện hạ giới giãi bày tâm tư nguyện vọng của muôn dân đến trời và các thần linh. Vì thế, hằng năm chuẩn bị vào mùa sản xuất gieo trồng, đồng bào Thái trắng thường tổ chức lễ“ Then Kin Pang” để cầu mưa, cầu mùa, cầu phúc, cầu lộc cho mọi người và cho bản mường yên vui.
Ở các vùng đồng bào Thái trắng Tây Bắc, Then Kin Pang mỗi năm được bà con tổ chức một lần do các con nuôi của then (gọi là Lụk liệng ) là những người được then cầu hồn, chữa bệnh mang lễ đến tạ ơn then. Ngoài ra Then kin pang còn có mâm lễ cúng tạ ơn nhưng người có công lập bản, dựng mường, tạ ơn nhưng vị anh hùng đã có công đánh giặc giữ nước.
Trước khi chuẩn bị cho vụ gieo trồng, bà con Thái trắng khắp bản trên mường dưới cùng nhau góp con lợn, con gà, gạo nếp, rượu trắng, rượu cần đến nhà Then tổ chức lễ “ Then kin pang”. Trong các đồ cúng lễ then không thể thiếu mâm ngũ quả, măng đắng, rau rừng.
Chị Phùng Thị Nga, một người dân ở bản Lửa, xã Phổng Lào, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu cho biết: “Then Kin Pang tức là mọi người chuẩn bị một lễ cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, làm ăn được như ý muốn. Lễ hội này thường diễn ra vào ngày 10/3 âm lịch hằng năm. Mọi người trong bản, trong xã cùng đến góp vui với lễ hội này”.
Then là người có uy tín trong bản được bà con kính trọng mời làm đại diện cho bà con đến cầu trời và các thần linh. Ông Then trong trang phục rực rỡ với cây đàn tính ngồi trước mâm cúng. Các con cháu của Then ngồi chầu trực bên cạnh lắng nghe Then cầu khấn và mời các thần linh cùng về thưởng thức hoa thơm, quả ngọt, và những sản vật do bà con làm ra.
Ông Then Lâm Văn Điện ở bản Nặm Ty, xã Nặm Hàng, huyện Nặm Nhùn, tỉnh Lai Châu cho biết: “Hàng năm bà con và những người được tôi cầu hồn, chữa bệnh mang lễ đến tạ ơn. Bà con góp nhau, nhà thì con gà, con lợn mang đến đây tổ chức ăn uống, vui chơi, giao lưu văn nghệ, hát chúc tụng ông Then và cầu cho năm mới mọi người được an khang, thịnh vượng”.
Ông Then thay mặt bà con dân bản mời các đấng thần linh trên trời xuống cùng chung vui với các con then và cầu cho các vị phù hộ độ trì cho muôn dân năm mới dồi dào sức khoẻ, mùa màng bội thu, thóc lúa đầy bồ, lợn gà sinh sôi nảy nở, chăn nuôi không bị dịch bệnh.
Trước đây Then Kin Pang được tổ chức trong 3 ngày, nay thực hiện theo nếp sống mới bà con tổ chức trong một ngày. Sau khi các nghi lễ được làm xong, bà con cùng nhau tham gia văn nghệ và chơi các trò chơi dân như tók mák lẹ, kéo co, én cáy... Đây cũng là dịp bà con các dân tộc trong vùng được gặp gỡ giao lưu, tình đoàn kết giữa các dân tộc thêm gắn bó keo sơn./.