Thượng nghị sỹ Mỹ John McCain đã qua đời ở tuổi 81 tại quê nhà Arizona. Là một quan chức cấp cao và uy tín của Mỹ, ông luôn dành tình cảm đặc biệt cho Việt Nam và luôn đau đáu thúc đẩy quan hệ Việt-Mỹ theo chiều hướng tích cực. Ông cũng là một trong những người đi tiên phong trong việc hàn gắn vết thương chiến tranh giữa hai dân tộc. Với những đóng góp tích cực của mình, ông đã có một vị trí rất đặc biệt trong lịch sử quan hệ Việt-Mỹ.

Từ trái qua: Thượng nghị sĩ John McCain, Thượng nghị sĩ, cựu Ngoại trưởng John Kerry và Tổng thống George H.W. Bush trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng về thông tin Việt Nam cung cấp liên quan đến các binh sĩ Mỹ mất tích tại Đông Nam Á. Ảnh: Reuters

Thượng nghị sỹ John McCain phát hiện mình bị ung thư não tháng 7/2017 và đã vắng mặt tại quốc hội Mỹ trong năm 2018. Ông McCain đại diện cho bang Arizona tại Thượng viện và Hạ viện Mỹ trong vòng 35 năm. Ông từng vận động làm ứng cử viên Tổng thống của đảng Cộng hòa trong năm 2000 và ra tranh cử Tổng thống năm 2008 nhưng đều thất bại. Ông từng giữ chức Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ và dự luật chính sách quốc phòng Mỹ đã được đặt theo tên ông.

Từ một tù binh trong cuộc chiến tranh Việt Nam, phi công hải quân Mỹ John McCain đã trở thành một trong những người thúc đẩy mạnh mẽ nhất bình thường hóa quan hệ Việt-Mỹ. Ở góc độ quan hệ giữa hai chính phủ, sau khi trở thành một chính trị gia kỳ cựu, ông McCain luôn tìm cách thúc đẩy bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. Ông là một trong hai nhân vật năng nổ nhất (cùng với Thượng nghị sĩ John Kerry) hối thúc và vận động các chính quyền Mỹ khi đó bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Kết quả năm 1994, Thượng viện Mỹ thông qua giải pháp do John Kerry và John McCain bảo trợ, kêu gọi chấm dứt cấm vận kinh tế chống Việt Nam, dọn đường cho việc bình thường hóa quan hệ hai nước một năm sau đó.

Đánh giá về đóng góp tích cực của Thượng nghị sỹ John McCain đối với quan hệ Việt-Mỹ, Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ - Hà Kim Ngọc cho rằng, Thượng nghị sỹ John McCain là một nhân vật lịch sử và có thể nói ông là biểu tượng của quá trình hòa giải của quan hệ Việt-Mỹ.

“Cùng với Thượng nghị sỹ John Kerry và nhiều nghị sỹ khác hồi thế hệ Việt Nam như ông Patrick Leahy hay Jim Webb có thể nói là đã đi tiên phong trong quá trình bình thường hóa và thúc đẩy quan hệ hữu nghị và hợp tác Việt-Mỹ. Tôi còn nhớ là vào những thời khắc khó khăn nhất của quan hệ hai nước, khi mà vẫn còn những tiếng nói nghi kỵ, thậm chí là chống lại quan hệ Việt-Mỹ thì Thượng nghị sỹ John McCain và Thượng nghị sỹ John Kerry và các nghị sỹ khác đã đóng vai trò quyết định làm cho tiến trình bình thường hóa đó không thể đảo ngược được. Có thể nói gọn lại là Thượng nghị sỹ John McCain là người có công lớn trong việc thúc đẩy quan hệ hai nước và sau này khi chúng ta xác lập quan hệ đối tác toàn diện. Thượng nghị sỹ John McCain đã có một vị trí rất đặc biệt trong lịch sử quan hệ Việt-Mỹ”, Đại sứ Hà Kim Ngọc nhấn mạnh.

Không chỉ đóng góp tích cực vào quan hệ Việt-Mỹ từ góc độ chính phủ, Thượng nghị sỹ John McCain còn là một người bạn của Việt Nam và đã giành được nhiều tình cảm của người dân Việt Nam ở nhiều cấp độ. Ông đã để lại một ấn tượng sâu sắc với những người đã từng tiếp xúc với ông từ cấp cao cho tới cánh phóng viên và người dân bình thường.

Đại sứ Hà Kim Ngọc chia sẻ ông có nhiều kỷ niệm với Thượng nghị sỹ John McCain và sự ra đi của Thượng nghĩ sỹ là một mất mát lớn cho quan hệ giữa hai nước.

“Tôi cũng có một may mắn là gặp Thượng nghị sỹ John McCain khá sớm, từ đầu những năm 1990 khi Thượng nghị sỹ John McCain cùng với Thượng nghị sỹ John Kerry là thành viên của một ủy ban đặc biệt về người Mỹ mất tích và tù binh Mỹ trong chiến tranh. Khi đó, trở ngại để đi đến bình thường hóa quan hệ hai nước còn rất lớn. Tôi cũng đã có nhiều dịp được đón Thượng nghị sỹ John Kerry cùng với Thượng nghị sỹ John McCain và đã có dịp tháp tùng Thượng nghị sỹ John McCain đi Việt Nam hoặc là người phiên dịch trực tiếp cho Thượng nghị sỹ John McCain trong mỗi chuyến đi công tác tại Việt Nam. Điều tôi cảm nhận sâu sắc nhất ở đây là cái tầm nhìn chiến lược, sự lãnh đạo và quyết tâm chính trị rất lớn của Thượng nghị sỹ John McCain trong việc bình thường hóa quan hệ với Việt Nam mặc dù gặp phải những trở lực rất lớn trong nội bộ”, Đại sứ Hà Kim Ngọc cho biết.

Theo Đại sứ Hà Kim Ngọc, ông John McCain vẫn đóng vai trò là người đi tiên phong trong việc thúc đẩy hợp tác với Việt Nam kể cả khi đã lâm bệnh hiểm nghèo.

“Thượng nghị sỹ vẫn rất luôn quan tâm đến hợp tác Việt Nam, rồi quan tâm tới vấn đề biển Đông, quan tâm đến chương trình cá da trơn ảnh hưởng đến những người nông dân nghèo ở Đồng bằng sông Cửu long như thế nào. Có thể nói, đối với tôi thì Thượng nghị sỹ là một biểu tượng, một tượng đài cho quan hệ Việt-Mỹ, của tinh thần hòa giải, bước qua những mặc cảm để đi đến bình thường hóa và tiếp tục thúc đẩy quan hệ với một đối tác mà trước đây là cựu thù. Tôi hết sức kính trọng, ngưỡng mộ và cũng xin được bày tỏ lời chia buồn sâu sắc nhất đến bà Cindy McCain cùng các thành viên gia đình Thượng nghị sỹ John McCain”, Đại sứ Hà Kim Ngọc chia sẻ.

Mặc dù Thượng nghị sỹ John McCain đã qua đời nhưng những đóng góp đối với quan hệ Việt-Mỹ cũng như tình cảm của ông dành cho Việt Nam sẽ mãi được trân trọng và đánh giá cao./.