“Ông Zelensky vừa ký một văn bản mang tính lịch sử, đó là đơn xin gia nhập Liên minh châu Âu của Ukraine”, Thư ký báo chí của Tổng thống Ukraine, ông Serhiy Nykyforov cho biết trong một bài đăng trên Facebook hôm 28/2.
Động thái này diễn ra vài giờ sau khi ông Zelensky công bố video đề nghị EU kết nạp Ukraine vào khối và kêu gọi các lực lượng Nga về nước. Ông Zelensky kêu gọi EU kết nạp Ukraine bằng “một thủ tục đặc biệt mới”, nhưng không nêu rõ chi tiết.
“Chúng tôi biết ơn các đối tác đã sát cánh cùng chúng tôi. Nhưng mục tiêu của chúng tôi là được hòa nhập với tất cả người dân châu Âu và bình đẳng với họ. Tôi chắc chắn rằng chúng tôi xứng đáng với điều đó. Tôi chắc chắn điều đó là có thể”, Tổng thống Ukraine nói.
Ukraine chưa thể ngay lập tức gia nhập EU
Theo Politico, Ukraine hiện không được công nhận là ứng cử viên chính thức cho tư cách thành viên EU, dù quốc gia này là một phần của thỏa thuận liên kết với EU, trong đó hai bên đồng ý gắn kết nền kinh tế trong các lĩnh vực nhất định và làm sâu sắc hơn quan hệ chính trị kể từ năm 2017.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen hôm 27/2 nói Ukraine là “một trong số chúng tôi và chúng tôi muốn họ gia nhập EU”. Tuy nhiên, bà Ursula von der Leyen cho rằng việc Ukraine gia nhập EU sẽ không diễn ra ngay lập tức bởi quá trình này liên quan đến việc tích hợp thị trường của Ukraine vào EU. Nhà lãnh đạo EC lưu ý Ukraine và EU có hợp tác chặt chẽ trong các lĩnh vực như năng lượng.
Trang web riêng của EU nhấn mạnh rằng “việc trở thành thành viên của EU là một thủ tục phức tạp, không thể diễn ra trong một sớm một chiều”.
Theo NPR, quá trình này liên quan đến các cuộc đàm phán kéo dài. Một quốc gia chỉ có thể nộp đơn xin gia nhập EU khi đáp ứng các điều kiện nhất định, bao gồm có nền kinh tế thị trường tự do, nền chủ ổn định và chấp nhận tất cả các luật pháp của EU cũng như đồng euro. Sau đó, quốc gia sẽ nộp đơn lên Hội đồng châu Âu, bên sẽ yêu cầu Ủy ban châu Âu đánh giá khả năng đáp ứng các tiêu chí.
Nếu đánh giá của EC thuận lợi, Hội đồng châu Âu phải phải nhất trí về một khuôn khổ chính thức cho các cuộc đàm phán sẽ diễn ra giữa các bộ trưởng và đại sứ của các chính phủ EU và nước ứng viên.
“Do khối lượng lớn các quy tắc và quy định của EU mà mỗi quốc gia ứng viên phải áp dụng như luật quốc gia, các cuộc đàm phán cần có thời gian để hoàn thành”, EU giải thích.
Năm quốc gia hiện đang trong quá trình tích hợp luật pháp của EU vào luật quốc gia là Albania, Montenegro, Bắc Macedonia, Serbia và Thổ Nhĩ Kỳ. Kosovo và Bosnia và Herzegovina được xếp vào nhóm “ứng cử viên tiềm năng” vì họ chưa đáp ứng các tiêu chí để đăng ký thành viên.
Josep Borrell, nhà ngoại giao của của EU, cho biết, ưu tiên trước mắt là cung cấp hỗ trợ thiết thực cho Ukraine để chống lại sự tấn công của Nga, thay vì thảo luận về các vấn đề dài hạn có thể kéo dài nhiều năm.
“Chúng ta phải đưa ra câu trả lời cho những giờ tới, không phải cho những năm tới. Ukraine rõ ràng có triển vọng để gia nhập EU, nhưng bây giờ điều cần làm là chống lại một cuộc tấn công”, ông Borrell nói hôm 28/2 khi được hỏi về tư cách thành viên EU của Ukraine.
Phản ứng của các bên khi Ukraine muốn gia nhập EU
Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel và người đứng đầu Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen có cuộc hội đàm với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Olaf Scholz tại Paris vào tối 28/2 (giờ địa phương).
“Vì vậy, tôi chắc chắn điều này sẽ được thảo luận trong cuộc hội đàm đó. Chúng tôi sắp có một cuộc họp không chính thức của Hội đồng châu Âu vào ngày 10/3 và 11/3. Tôi nghĩ rằng vấn đề Ukraine muốn gia nhập EU sẽ nhận được sự quan tâm của các nhà lãnh đạo”, ông Borrell nói.
Ukraine có thỏa thuận liên kết với liên minh 27 quốc gia nhưng lại muốn trở thành thành viên chính thức, điều mà Nga phản đối. Ông Borrell cho biết, tư cách thành viên EU của Ukraine cho đến nay vẫn chưa được thảo luận để không gây bất lợi cho Nga, nhưng việc Nga tấn công Ukraine dường như đã thay đổi tình hình.
“Tôi nghĩ rằng việc Nga tấn công Ukraine, sự lên án mạnh mẽ của EU về hành động này, cũng có thể là một yếu tố xác định cách chúng tôi phản hồi về yêu cầu gia nhập EU của Ukraine”, quan chức EU nói.
“Tôi nghĩ rằng trong bất kỳ thỏa thuận nào mà Tổng thống Zelensky có thể đạt được với Tổng thống Putin, cần có một sự ủng về việc Ukraine gia nhập EU. Điều này có thể sẽ rất quan trọng đối với người dân Ukraine”, ông Borrell nói thêm.
Theo hãng thông tấn quốc gia Séc CTK, trong khi Thủ tướng Slovenia Janez Jansa bày tỏ sự “hoàn toàn ủng hộ” việc hoàn thành thủ tục trở thành thành viên EU của Ukraine, Thủ tướng Cộng hòa Séc Petr Fiala nói rằng cần phải đưa ra một tín hiệu rõ ràng rằng Ukraine được hoan nghênh.
Trong một bức thư ngỏ được công bố hôm 28/2, nhà lãnh đạo của 8 quốc gia thành viên EU đã kêu gọi các nước thành viên EU thể hiện sự ủng hộ chính trị đối với Ukraine và cho phép các thể chế của EU thực hiện các bước để trao tư cách ứng viên cho Ukraine ngay lập tức và bắt đầu quá trình đàm phán gia nhập.
“Chúng tôi, lãnh đạo của các nước thành viên EU gồm Bulgaria, Cộng hòa Séc, Estonia, Litva, Ba Lan, Slovakia và Slovenia, tin rằng Ukraine xứng đáng được gia nhập EU ngay lập tức”, bức thư nêu rõ.
“Tôi nghĩ rằng đề nghị gia nhập EU của Ukraine là một yêu cầu chính đáng”, Bộ trưởng Ngoại giao Italy Luigi Di Maio bày tỏ sự ủng hộ.
Forbes nhận đình rằng, việc gia nhập EU có thể giúp Ukraine ngay lập tức về mặt quân sự vì các thành viên EU bị ràng buộc bởi điều khoản bảo vệ lẫn nhau, yêu cầu các thành viên khác hỗ trợ một quốc gia nếu nước đó “đối mặt với hành động tấn công có vũ trang trên lãnh thổ của mình”.
Bên cạnh đó, việc gia nhập khối cũng sẽ mang lại lợi ích kinh tế và những lợi ích bổ sung cho Ukraine như việc người dân Ukraine được đi lại tự do trong khối và được cấp nhiều quyền khác nhau dành cho công dân EU.
Ngay cả khi EU đang trong quá trình xem xét yêu cầu gia nhập của Ukraine, điều này cũng có thể mang lại lợi ích cho Ukraine. Các cựu lãnh đạo châu Âu lưu ý rằng, đây sẽ là “một tuyên bố chính trị táo bạo, cam đảm và có ý nghĩa” và là một thông điệp gửi tới Nga./.