Về những diễn biến mới trong quan hệ giữa Trung Quốc và Nhật Bản: Trong lúc nhiều nghị sỹ và thành viên nội các Nhật Bản đến thăm viếng đền Yasukuni, thì phía Trung Quốc cũng có hành động được xem là đáp trả khi điều 3 tàu tuần tra cỡ lớn đi vào khu vực quần đảo tranh chấp giữa hai nước. 
Những động thái trên diễn ra trong bối cảnh hai nước đang xúc tiến các hoạt động ngoại giao nhằm tổ chức cuộc gặp giữa lãnh đạo cấp cao hai nước bên lề Hội nghị cấp cao APEC sẽ diễn ra tại Bắc Kinh vào tháng tới.
Ngày 19/10, Cục Hải dương quốc gia Trung Quốc ra thông báo cho biết, 3 tàu Hải cảnh của Trung Quốc ngày 18/10 đã “tuần tra” trong khu vực quần đảo tranh chấp Điếu Ngư hay còn gọi là Senkaku.
Cũng theo Cục hải dương quốc gia Trung Quốc, trước đó một ngày (ngày 17/10) cơ quan này đã hạ thuỷ tàu hải cảnh tiên tiến nhất của Trung Quốc từ trước tới nay mang số hiệu 1306, có chiều dài 98m; chiều rộng 15,2m; lượng rẽ nước trên 3.000 tấn, được biên chế cho lực lượng chấp pháp khu vực Bắc Hải chuyên quản lý khu vực biển Hoa Đông.
Trung Quốc công bố thông tin tàu Hải cảnh của nước này đi vào vùng biển tranh chấp với Nhật Bản đúng vào thời điểm nhiều nghị sỹ và thành viên nội các Nhật Bản đến viếng đền Yasukuni, đây là nơi thờ những binh lính Nhật Bản thiệt mạng trong chiến tranh, được phía Trung Quốc coi là biểu tượng của chủ nghĩa quân phiệt Nhật.
Cụ thể, ngày 18/10, Bộ trưởng Nội vụ và Thông tin Nhật Bản Takaichi đã đến viếng đền Yasukuni nhân lễ hội mùa Thu. Ngay sau đó, Chủ tịch Ủy ban An toàn công cộng quốc gia Eriko Yamatani cũng đến viếng ngôi đền này. Các thành viên nội các Nhật Bản viếng đền Yasukuni chỉ một ngày, sau khi hơn 100 nghị sĩ đến viếng ngôi đền này, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tuy không đến viếng nhưng đã gửi đồ tế lễ.
Những động thái nêu trên diễn ra trong bối cảnh cả hai nước đang nỗ lực thúc đẩy cuộc gặp cấp cao giữa Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị APEC sẽ diễn ra tại Bắc Kinh vào đầu tháng 11 tới. Một trong những nỗ lực đó là việc Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, mới đây đã bắt tay và có cuộc trao đổi ngắn không chính thức với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường bên lề Hội nghị thượng đỉnh Á-Âu (ASEM) lần thứ 10 tổ chức tại Italy trong những ngày vừa qua.
Trước việc các nghị sỹ Nhật Bản tới thăm viếng đền Yakusuni, phía Trung Quốc đã có phản ứng mạnh mẽ. Trong cuộc họp báo thường kỳ tại Bắc Kinh, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi khẳng định phía Trung Quốc “quan tâm sâu sắc và cương quyết phản đối những động thái tiêu cực” nói trên.
Ông Hồng Lỗi cũng khẳng định, để cải thiện quan hệ song phương, điều quan trọng là phía Nhật Bản cần phải “phân định rõ ranh giới với chủ nghĩa quân phiệt” và “có những hành động thực tế nhằm tạo sự tin cậy đối với các nước láng giềng châu Á”./.