Trong hai ngày 14 và 15/9, tại Thành phố Tô Châu, Trung Quốc đã diễn ra các Cuộc họp lần thứ 6 Quan chức Cao cấp (SOM) ASEAN - Trung Quốc và Cuộc họp lần thứ 9 Nhóm Công tác chung ASEAN - Trung Quốc về triển khai Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Quang Vinh, Trưởng đoàn Quan chức Cấp cao ASEAN của Việt Nam, dẫn đầu đoàn Việt Nam tham dự Cuộc họp.
Đáng chú ý là cuộc họp lần này, ngoài việc định kỳ kiểm điểm và thúc đẩy thực hiện DOC, đã tiến hành tham vấn chính thức lần đầu tiên ở cấp SOM giữa ASEAN và Trung Quốc về việc xây dựng Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) theo quyết định của Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao hai bên tại Brunei ngày 30/6/2013.
Về triển khai thực hiện DOC, các nước ASEAN và Trung Quốc hoan nghênh những kết quả đạt được trong thời gian qua, như việc thông qua Quy tắc Hướng dẫn triển khai DOC tháng 7/2011, duy trì họp định kỳ cấp SOM và Nhóm Công tác chung, tổ chức các hội thảo để trao đổi về khả năng tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực theo quy định của DOC.
Các nước ASEAN và Trung Quốc nhấn mạnh tầm quan trọng của DOC và khẳng định cam kết tiếp tục thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố DOC, cũng như Tuyên bố chung kỷ niệm 10 năm DOC được Cấp cao ASEAN - Trung Quốc thông qua tháng 11/2012, nhằm tăng cường sự tin cậy, bảo đảm an ninh, an toàn hàng hải, giải quyết hòa bình các tranh chấp vì hòa bình và ổn định ở Biển Đông.
Cuộc họp nhất trí tiếp tục tăng cường tham vấn giữa hai bên và đã thông qua Kế hoạch Công tác thực hiện DOC cho năm 2013 - 2014, với dự kiến lịch họp cấp SOM và Nhóm Công tác chung, cũng như các đề xuất hợp tác trong khuôn khổ DOC như nghiên cứu thiết lập đường dây nóng, tổ chức các hội thảo về tìm kiếm và cứu nạn, bảo an toàn hàng hải và thông tin trên biển, khoa học và công nghệ biển, bảo vệ nguồn sinh thái ở Biển Đông…
Trao đổi về COC, ASEAN và Trung Quốc hoan nghênh và đánh giá cao việc hai bên lần đầu tiên tiến hành tham vấn chính thức về COC. Các nước đều nhấn mạnh tầm quan trọng của bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông, và trong bối cảnh tình hình Biển Đông còn diễn biến phức tạp, càng cần thiết phải xây dựng được Bộ quy tắc COC, đi đôi với việc tăng cường hơn nữa xây dựng lòng tin và môi trường thuận lợi cho việc giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông.
Trên tinh thần đó, các nước đã đạt được nhất trí bước đầu về những bước đi sắp tới cho việc xây dựng COC. Theo đó, hai bên khẳng định, cấp SOM ASEAN - Trung Quốc về DOC, với tư cách là cơ chế chính để xây dựng COC cần phải quyết tâm và nỗ lực hơn nữa trong nhiệm vụ này; đồng thời giao cho Nhóm Công tác chung và các cơ chế trực thuộc có thể được lập sau này hỗ trợ cấp SOM trao đổi về việc xây dựng COC. Cấp SOM cũng có nhiệm vụ định kỳ báo cáo tiến độ xây dựng COC lên Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc hàng năm.
Các nước cũng chia sẻ COC cần được xây dựng và nâng cao hơn trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản đã được thống nhất trong các văn kiện đã có giữa ASEAN và Trung Quốc, nhất là Tuyên bố DOC năm 2002, Tuyên bố chung Cấp cao ASEAN -Trung Quốc kỷ niệm 10 năm DOC, kết luận của các Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Trung Quốc tháng 6 và 8/2013 vừa qua.
Với kết quả nêu trên, các nước đều đánh giá cuộc họp tham vấn chính thức đầu tiên về COC ở cấp SOM giữa ASEAN và Trung Quốc là sự khởi đầu tích cực và có ý nghĩa. Tuy nhiên, phía trước còn nhiều vấn đề cần phải tiếp tục bàn và giải quyết. Do đó, cả ASEAN và Trung Quốc cần phải tiếp tục thực hiện tốt DOC đi đôi với việc quyết tâm xây dựng COC, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực.
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Quang Vinh đã chia sẻ đánh giá về những tiến triển gần đây trong triển khai DOC, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả các các nguyên tắc và quy định của DOC, đi đôi với việc tăng cường hơn nữa việc triển khai các hoạt động hợp tác xây dựng lòng tin trong khuôn khổ DOC.
Thứ trưởng Phạm Quang Vinh ủng hộ quan điểm chung của ASEAN của việc cần sớm có COC mang tính ràng buộc và quy định tổng thể các quy tắc, hành vi ứng xử của các bên nhằm bảo đảm hòa bình, an ninh, an toàn hàng hải, ngăn ngừa và quản lý xung đột, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở tuân thủ Luật pháp quốc tế và Công ước LHQ về Luật Biển 1982.
Thứ trưởng cho rằng, nếu làm tốt được điều này, sẽ vừa đóng góp vào việc tăng cường hơn nữa mối quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - Trung Quốc, vừa tích cực góp phần vào việc bảo đảm hòa bình, ổn định và phát triển chung Biển Đông và khu vực nói chung./.
