Hội nghị Thượng đỉnh An ninh Hạt nhân lần thứ 4 đã kết thúc tại Washington DC vào sáng 2/4 (theo giờ Việt Nam) với tất cả các nước tham dự cam kết tăng cường an ninh hạt nhân, ngăn chặn vật liệu hạt nhân rơi vào tay các tổ chức khủng bố, tiến tới một thế giới phi hạt nhân như mục tiêu cuối cùng mà Hội nghị đặt ra.

Toàn cảnh Hội nghị Thượng đỉnh An ninh Hạt nhân lần thứ 4.

Sau 2 ngày thảo luận, lãnh đạo cấp cao của hơn 50 quốc gia đã thông qua các kế hoạch hành động trong nỗ lực thúc đẩy việc thực hiện các cam kết an ninh hạt nhân đã đạt được cho tới nay và xây dựng một cấu trúc toàn cầu để đối phó với những thách thức an ninh hạt nhân, đặc biệt là mối đe dọa khủng bố hạt nhân. Cấu trúc toàn cầu sẽ bao gồm các công cụ pháp lý, các tổ chức quốc tế, sáng kiến, quy tắc được quốc tế chấp nhận…

Đại diện các quốc gia tham dự hội nghị trong đó có Việt Nam nhất trí thành lập nhóm tiếp xúc an ninh hạt nhân với sự tham gia của quan chức cấp cao mỗi nước để đẩy mạnh hợp tác và duy trì các hoạt động liên quan đến an ninh hạt nhân sau Hội nghị thứ 4 và cũng là hội nghị cuối thượng đỉnh cuối cùng về an ninh hạt nhân do Tổng thống Mỹ Barack Obama khởi xướng vào năm 2009.

Thông cáo chung của hội nghị nêu rõ mối đe dọa khủng bố hạt nhân và phóng xạ tiếp tục là một trong những thách thức lớn nhất đối với an ninh quốc tế và các nước cần nỗ lực hơn nữa để ngăn chặn mọi âm mưu sử dụng vật liệu hạt nhân và phóng xạ vào mục đích xấu.   

Tại phiên bế mạc Hội nghị, Tổng thống Mỹ Barack Obama nhấn mạnh cam kết của các nước trong việc tăng cường an ninh tại các cơ sở hạt nhân trước các cuộc tấn công mạng nhưng cũng cảnh báo về nguy cơ nguyên liệu phóng xạ trên thế giới rơi vào tay các tổ chức khủng bố.

"Hiện vẫn còn rất nhiều nguyên liệu hạt nhân và phóng xạ trên thế giới cần phải được bảo đảm an ninh. Lượng plutoni trên toàn cầu ngày một lớn, kho vũ khí hạt nhân ngày càng được mở rộng tại một số nước, nhất là vũ khí hạt nhân chiến thuật loại nhỏ, khiến nguy cơ bị đánh cắp rất cao”.

Về mối đe dọa từ IS, tổ chức khủng bố vừa tiến hành các vụ tấn công đẫm máu tại Bỉ và đang tìm cách sở hữu vật liệu hạt nhân, Tổng thống Obama khẳng định IS đang bị đẩy lùi tại Iraq và Syria, mất dần các nguồn dầu mỏ, tài chính, các thủ lĩnh liên tục bị tiêu diệt.

Ông Obama cho rằng thất bại tại Iraq và Syria đã buộc IS phải tiến hành các cuộc tấn công ở bên ngoài như những gì đã xảy ra tại Pháp, Bỉ, Thổ Nhĩ Kỳ và do vậy các nước cần hợp tác chặt chẽ trong chia sẻ thông tin tình báo để ngăn chặn các âm mưu khủng bố.

“Trong cuộc họp chiều nay, chúng ta đều nhất trí rằng để đánh bại các nhóm khủng bố như IS cần có sự chia sẻ thông tin. Tôi đã mời tất cả các quốc gia tham dự hội nghị thảo luận sâu rộng hơn với cơ quan tình báo và an ninh Mỹ về tăng cường chia sẻ thông tin để ngăn chặn các cuộc tấn công khủng bố, đặc biệt là những âm mưu sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt”, ông Obama nói.

 Cho đến nay thì các Hội nghị Thượng Đỉnh An ninh Hạt nhân đã đạt được nhiều tiến bộ với hàng trăm cam kết quốc gia được thực hiện trong các lĩnh vực như dỡ bỏ hoặc tiêu hủy nguyên liệu hạt nhân, thay đổi chức năng lò phản ứng, phê chuẩn và thực hiện các hiệp định, tăng cường quy định, nâng cấp công nghệ... 12 quốc gia cũng đã tiêu hủy hoàn toàn uranium làm giàu ở mức độ cao và plutoni phân tách. 

Tuy nhiên, tiến triển trên đang có dấu hiệu chậm lại trong 2 năm qua, đặc biệt là trong lĩnh vực bảo vệ cơ sở hạt nhân, an toàn vận chuyển và thu hồi vật liệu phóng xạ thất lạc do thiếu một hệ thống an  ninh hạt nhân toàn cầu hiệu quả.

Giới phân tích cũng lo ngại một cơ chế quốc tế do Mỹ đứng đầu như hội nghị thượng đỉnh hạt nhân sẽ khó có thể được khôi phục trong tương lai gần sau khi ông Tổng thống Obama rời nhiệm sở vào đầu năm tới./.