“Đúng, chúng tôi đang không ở trạng thái tốt nhất mà chúng tôi có thể” – Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Jean Claude Juncker thừa nhận trong một cuộc phỏng vấn với phóng viên Katya Adler của kênh BBC ngay trước thềm lễ kỷ niệm 60 năm Hiệp ước Rome “khai sinh” ra Liên minh châu Âu.

Hôm nay (25/3), lãnh đạo 27 nước EU nâng cốc chúc mừng “sinh nhật” lần thứ 60 của liên minh này 4 ngày trước khi Anh kích hoạt Brexit. Ảnh: AFP.

Lễ kỷ niệm diễn ra trong bối cảnh EU đứng trước nhiều thách thức như: tỷ lệ thất nghiệp ở giới trẻ không thuyên giảm (đặc biệt là ở miền Nam), các vụ tấn công khủng bố đeo đẳng châu Âu, làn sóng nhập cư bất hợp pháp tiếp diễn, bất bình đẳng trong Khu vực đồng Euro (Eurozone), Brexit và làn sóng dân túy lan rộng khắp nơi.

Đó là chưa kể tới Tổng thống Donald Trump, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, những người đang nhìn EU với ánh mắt dò xét và cả thù hằn.

“Giống như những nhạc công vẫn ăn vận chỉnh tề để chơi nhạc trong giờ khắc cuối cùng của con tàu Titanic” – Phóng viên BBC ví von về thời khắc trước lễ kỷ niệm 60 năm Hiệp ước Rome.

Sau Brexit liệu còn có Nexit, Oexit, Dexit, Frexit...?

Việc Thủ tướng Anh Theresa May vắng mặt trong lễ kỷ niệm 60 năm Hiệp ước Rome đặc biệt gây sự chú ý của dư luận nhất là vào thời điểm nhạy cảm hiện nay, khi một trong những thành viên lớn nhất và có ảnh hưởng nhất của EU chuẩn bị bước ra khỏi cánh cửa ngôi nhà chung.

“Tất nhiên chúng tôi sẽ nhớ bà ấy” – ông Juncker chia sẻ với BBC. “Tôi trải qua mọi cung bậc cảm xúc nhưng không phải là tâm trạng tức giận với nước Anh. Nước Anh là một phần của châu Âu và tôi hy vọng có quan hệ hữu nghị với Anh trong những thập kỷ tới.”

Tuy nhiên, điều đó phụ thuộc vào việc Anh và EU có thể đàm phán được mối quan hệ tương lai như thế nào. EU sẽ phải cân bằng giữa mong muốn giữ quan hệ gần gũi với nước Anh trong khi nhượng bộ một thỏa thuận quá có lợi cho London để tránh kích động hàng loạt quốc gia thành viên khác nối gót ra đi.

Chủ tịch EC Juncker nhấn mạnh Brexit là “một sai lầm và một bi kịch” và ông không muốn nhận bất cứ quyết định ra đi nào nữa từ Hà Lan (Nexit), Áo (Oexit), Đan Mạch (Dexit), Pháp (Frexit)… Bởi nếu 3, 4 hay 5 nước thành viên nữa ra đi, EU sẽ sụp đổ.

Tuy nhiên, ông Juncker tin rằng điều đó sẽ không xảy ra, đồng thời khẳng định EU và EC sẽ đàm phán với Anh một cách “thân thiện nhưng không ngây thơ”.

Cuộc chia ly hơn 50 tỷ Bảng Anh

“Không ngây thơ” cũng chính xác là những gì mà nhà đàm phán của EU về Brexit Michel Barnier đã nói trong bài phát biểu ngày 23/3 vừa qua.

Dù giữ im lặng về con số hơn 50 tỷ Bảng Anh (tương đương 63 tỷ USD) cho cuộc chia ly giữa Anh và EU, ông Juncker cho biết con số chính xác sẽ được “tính toán một cách khoa học”.

Ông Juncker thừa nhận EU sẽ đề nghị Anh nộp một khoản tiền trước khi ra đi nhưng bác bỏ việc đây là hình thức trừng phạt mà chỉ là để dàn xếp những cam kết Anh đã đưa ra.

Có một điều ông Juncker khẳng định không thể bị đe dọa là số phận của 4,5 triệu công dân EU ở Anh và công dân Anh đang sống trên khắp châu Âu.

“Đây không phải là vấn đề mặc cả. Đây là vấn đề tồn trọng nhân phẩm” – ông Juncker cho biết không ai có quyền đuổi việc hay đuổi họ ra khỏi nhà.

60 tuổi, EU vẫn còn trẻ?

Chủ tịch EC Juncker khẳng định rằng EU vẫn còn trẻ và những gì mà khối này đã đạt được trong 6 thập kỷ qua thực sự đảng kể. “Châu Âu ngày nay là một châu lục ổn định và hòa bình”.

Tuy nhiên phóng viên BBC cho rằng đó là tầm nhìn, là mục tiêu của châu Âu từ sau Chiến tranh thế giới thứ Hai và chắc chắn bây giờ “lục địa già” cần một tầm nhìn mới, một thứ gì đó nắm bắt được sự ý tưởng của người dân, để làm họ một lần nữa lại say sưa với ý niệm về Liên minh châu Âu.

Gần đây, ông Juncker đã cho công bố Sách Trắng về tương lai của EU, trong đó đưa ra 5 viễn cảnh, từ tăng cường liên minh cho đến giảm độ liên kết xuống mức chỉ là thị trường chung.

Và đâu đó ở giữa những viễn cảnh này, Chủ tịch EC thổi vào ý tưởng không lấy làm mới về “một châu Âu hai tốc độ”, nơi các nước chia sẻ quyền tự chủ nhiều hơn trong những lĩnh vực như quốc phòng, nhập cư trong khi những lĩnh vực khác chỉ là phương án lựa chọn.

Đây được xem là đề xuất được ủng hộ nhất trong chính giới và công chức nhà nước. Tuy nhiên, phóng viên Katya Adler, người phỏng vấn ông Juncker, cho rằng đề xuất đó cũng như một lời thừa nhận rằng thực tế không có một tầm nhìn chung nào cho EU. Trong khi sự đoàn kết của 27 nước thành viên còn lại là điểm mấu chốt để EU chứng minh với thế giới rằng liên minh này vẫn đứng vững./.