Bất ổn ngân sách ở Mỹ: Chia rẽ và hàn gắn

Hậu quả dễ dàng nhận thấy nhất chính là việc Chính phủ Mỹ ngày 1/10/21013 đã phải đóng cửa lần đầu tiên kể từ năm 1996 và phơi bày ra những vấn đề nghiêm trọng của một bộ máy bị chia rẽ làm hai phe trong cả hai Viện Quốc hội Mỹ.

Chia rẽ vì lợi ích cục bộ

Quyết định đóng cửa một phần các hoạt động của Chỉnh phủ là do các nghị sỹ Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hoà đã không thể “nhân nhượng” trong vấn đề ngân sách liên quan đến chính sách chăm sóc y tế toàn diện (còn được gọi là Obamacare).

Dự luật cải cách y tế Obamacare quy định tất cả người Mỹ đều buộc phải có bảo hiểm sức khỏe trước năm 2014, nếu không sẽ bị phạt về kinh tế. Hiện tại nước Mỹ có khoảng 50 triệu người, chiếm 16% dân số, không có bảo hiểm y tế.

Dự luật cải cách y tế của ông Obama hy vọng sẽ giúp khoảng 32 triệu người trong số này được hưởng các dịch vụ y tế thông qua bảo hiểm.

Ðể có kinh phí cung cấp bảo hiểm sức khỏe cho tất cả mọi người, chính quyền Obama đề nghị tăng thuế 5% đối với những người giàu có thu nhập từ hơn 1 triệu USD/năm. Tầng lớp người giàu và các nghị sỹ  Đảng Cộng hòa đã phản đối đạo luật này, cho rằng nó sẽ làm tăng khoảng 500 tỷ USD tiền thuế đối với người Mỹ.

Ngay trước thời điểm Chính phủ Mỹ đứng trước nguy cơ phải đóng cửa một phần, cả Tổng thống Obama và Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện, thượng nghị sỹ Harry Reid tuyên bố sẽ từ chối bất kì dự luật nào không cấp ngân sách cho chương trình “Obamacare”.

Trong khi đó, các nghị sỹ đảng Cộng hòa chỉ trích rằng điều đó cho thấy đảng Dân chủ của ông Obama không chịu thỏa hiệp dù Hạ viện do phe Cộng hòa chiếm đa số đã có cử chỉ nhượng bộ khi “cứu” chính phủ bằng việc bỏ phiếu thông qua dự luật ngân sách tạm thời để cấp kinh phí hoạt động cho chính phủ liên bang tới ngày 15/12.

Chủ tịch Hạ viện John Boehner đã lên tiếng cáo buộc các Thượng nghị sĩ Mỹ đã không làm việc tích cực để Thượng viện và Hạ viện có thể cùng thống nhất về dự thảo luật ngân sách cho năm tài khóa 2014.

Ông Boehner cho biết: “Hạ viện đã hoàn thành nhiệm vụ của mình. Chúng tôi đã thông qua một dự thảo luật ngân sách vào tối 28/9... và gửi dự thảo này cho Thượng viện”.

Đáp lời ông Boehner, Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố: “Quốc hội đã thất bại trong việc thông qua ngân sách cho chính phủ và kết quả là phần lớn các cơ quan của liên bang phải đóng cửa cho đến khi được cấp tiền”.

Thiệt hại khôn lường

Ngày 1/10, Chính phủ Mỹ đã phải đóng cửa hầu hết các dịch vụ công của mình, ngoại trừ những dịch vụ thiết yếu, khiến 8 cơ quan chính phủ Mỹ phải đóng cửa, làm việc cầm chừng hoặc làm việc nhưng bị chậm lương; khoảng 800.000 công chức phải nghỉ việc không lương và 1,4 triệu binh sĩ sẽ phải nhận lương chậm.

Đáng chú ý hơn cả là việc Tổng thống Mỹ Obama đã phải huỷ các chuyến công du quan trọng của mình đến một số nước châu Á như Malaysia và Philippines trước khi tham dự Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Bali, Indonesia và Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) tại Brunei.

Việc lãnh đạo cao cấp nhất của Mỹ không thể tham dự những sự kiện quan trọng trong khu vực bất chấp chính sách hướng về châu Á của Mỹ do Chính phủ Mỹ thiếu kinh phí để hoạt động khiến uy tín của nước này bị “mất điểm” nghiêm trọng trong mắt các đồng minh cũng như những đối thủ chủ chốt của Mỹ.

Sau hơn hai tuần chịu cảnh đóng cửa tạm thời, ngày 16/10, Quốc hội Mỹ đã thông qua dự luật cho phép mở cửa lại các cơ quan chính phủ và nâng trần nợ công, giúp Mỹ thoát khỏi tình trạng vỡ nợ.

Tuy nhiên, đánh giá lại thiệt hại trong thời gian Chính phủ Mỹ phải đóng cửa tạm thời, Tổ chức đánh giá tín nhiệm Standard & Poor cho biết, việc một số cơ quan chính phủ Mỹ đóng cửa trong vòng hơn 2 tuần đã khiến nền kinh tế lớn nhất thế giới này thiệt hại 24 tỷ USD và bị hạ dự báo tăng trưởng kinh tế trong quý 4 năm nay.

Tổ chức Standard & Poor cho biết, kinh tế Mỹ dự báo sẽ chỉ tăng trưởng 2,4% trong quý 4, thấp hơn dự đoán trước khi Chính phủ đóng cửa là 3%.

Bài học về sự nhượng bộ

Thấm thía những hậu quả ghê gớm sau bất đồng về ngân sách khiến Chính phủ Mỹ phải đóng cửa trong hơn 2 tuần trong tháng 10 vừa qua, chỉ chưa đầy 2 tháng sau hai Viện của Quốc hội Mỹ đã có những động thái “sửa sai” tích cực và hiệu quả.

Ngày 10/12, Thượng nghị sỹ đảng Dân chủ Patty Murray và Hạ nghị sỹ đảng Cộng Hòa Paul Ryan đã thông báo trước báo giới về việc đạt được một thỏa thuận ngân sách trị giá 85 tỷ USD.

Theo thỏa thuận này, việc cắt giảm ngân sách sẽ không diễn ra đối với các cơ quan liên bang và các chương trình quan trọng của Chính phủ và cho phép họ chi tiêu thêm khoảng 63 tỷ USD trong vòng 2 năm tới. Hơn thế nữa, nó cũng sẽ cấp thêm khoảng 20-23 tỷ USD nhằm tránh việc thâm hụt ngân sách trong 10 năm tới.

Trong khi đó, phúc lợi dành cho công chức liên bang đã nghỉ hưu sẽ bị cắt giảm 6 tỷ USD và lương hưu trong quân đội cũng bị cắt giảm 6 tỷ USD.

Lần đầu tiên sau 3 năm tranh đấu không ngừng, cả hai Đảng ở cả hai Viện trong Quốc hội Mỹ đã nhắc tới việc dẹp bỏ tư tưởng cục bộ và cùng hướng về việc tránh cho nước Mỹ phải đóng cửa 1 lần nữa vào ngày 15/1 tới.

Sau đó 3 ngày, Hạ viện Mỹ đã nhanh chóng thông qua ngân sách liên bang với tỷ lệ áp đảo là 332 phiếu thuận và 94 phiếu trống và vào ngày 20/12, 9 Nghị sỹ Đảng Cộng hòa cùng với tất cả các Nghị sỹ Đảng Dân chủ trong Thượng viện cũng đã bỏ phiếu thông qua dự luật này.

Tổng thống Obama đã mô tả việc thông qua dự luật ngân sách này như là “Bước tiến tốt đẹp đầu tiên nhằm giúp nước Mỹ thoát khỏi những quyết định thiển cận đẩy kinh tế nước này vào tình trạng khủng hoảng. Nó cũng giúp vạch ra một lộ trình cụ thể cho kinh tế Mỹ trong hai năm tới để tránh việc người Mỹ lại phải chấp nhận việc Chính phủ bị đóng cửa thêm một lần nữa”.

Một trong hai tác giả của dự luật này, Chủ tịch Ủy ban Ngân sách Thượng Viện Patty Murray đã tuyên bố: “Việc thông qua dự luật này là bước đột phá giúp phá vỡ thế bế tắc giữa hai đảng và chứng tỏ rằng Quốc hội Mỹ vẫn đang hoạt động hiệu quả”.

Tranh cãi liệu có chấm dứt?

Theo dự luật ngân sách mới, việc tăng chi tiêu Quốc phòng và các chương trình quốc gia sẽ được bù đắp bằng việc tăng số lượng nhân viên chính phủ bị cắt giảm việc làm và tăng giá vé máy bay của Cơ quan An ninh Giao thông Quốc gia.

Tuy nhiên, dự luật ngân sách này không bao gồm việc giảm thuế và tăng phúc lợi cho người bị thất nghiệp, một điều khiến Đảng Dân chủ chỉ trích rất nặng nề.

Dự luật này cũng không hướng tới việc cải cách các chương trình quan trọng như An sinh xã hội và Chăm sóc Y tế vốn đang được Đảng Cộng Hòa theo đuổi trong nhiều năm qua.

Nó cũng gây ra nhiều sự bất mãn ở cả hai Đảng trong Quốc hội khi thu hồi khoản tiền lên tới 6 tỷ USD dành cho các cựu chiến binh Mỹ.

Ngay cả khi dự luật ngân sách này mang lại cảm giác ổn định tạm thời ở Washington cho đến tận sau cuộc bầu cử Quốc hội trong năm 2014, các cuộc chiến tiếp theo về chi tiêu của Mỹ dường như vẫn chưa thể kết thúc.

Dự luật ngân sách này không hề nới lỏng trần nợ công của Mỹ và khiến hai Đảng trong Quốc hội phải tranh đấu để tăng trần nợ công này trong tháng 2 hoặc tháng 3 nếu muốn tránh khỏi việc nước này rơi vào tình trạng vỡ nợ.

Hạ nghị sỹ Đảng Cộng hòa Paul Ryan tuyên bố, các thành viên trong Đảng của ông sẽ tập trung trong tháng tới để “thảo luận về những gì Đảng Cộng hòa mong muốn khi trần nợ công được nâng lên”.

Trong khi đó, Thượng nghị sỹ đảng Cộng hòa Mitch McConnel cho biết “Tôi nghi ngờ việc Hạ viện hoặc Thượng viện tạo điều kiện cho Tổng thống dễ dàng tăng trần nợ công mà không phải nhượng bộ với Đảng Dân chủ”.

Tuyên bố trên của lãnh đạo đảng Cộng hoà cho thấy, dù đã có những nhượng bộ từ cả hai Đảng trong Quốc hội Mỹ nhưng vấn đề ngân sách của Mỹ vẫn sẽ là một “cuộc chiến” khó có thể có một kết thúc hoàn toàn có hậu.

Năm 2014 được dự đoán là sẽ không kém phần ghập ghềnh và chông gai đối với nước Mỹ khi siêu cường số 1 thế giới sắp phải tìm mọi cách để tránh khỏi việc lâm vào tình trạng vỡ nợ lần đầu tiên trong lịch sử hơn 237 năm của mình nếu hai Viện trong Quốc hội không thể thống nhất việc nâng trần nợ công của nước này vào tháng 1/2014./.