Từ ngày 4-6/8, tại Thủ đô Washington DC, Mỹ, diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Châu Phi lần đầu tiên trong lịch sử do Tổng thống Mỹ Barack Obama chủ trì với sự tham dự của gần 50 nguyên thủ quốc gia châu Phi, cùng phái đoàn ngoại giao các nước và khoảng hơn 100 chủ doanh nghiệp.
Với chủ đề “Đầu tư cho thế hệ tương lai”, Tờ Thời báo Tài chính (Financial Times) đánh giá đây là “cơ hội để Mỹ lấy lại thời gian đã mất trong cạnh tranh với các nền kinh tế mới nổi”.
Tờ Business Day (Nigeria) nhấn mạnh, “thương mại và đầu tư là những chủ đề quan trọng nhất” và Hội nghị là cơ hội Mỹ “trình bày với nguyên thủ quốc gia và giới kinh doanh châu Phi về chiến lược thương mại mới của Mỹ. Bởi vì từ hơn 10 năm nay, Mỹ đã tụt hậu so với Trung Quốc và châu Âu trong giao thương với châu lục”.
Trang thông tin trực tuyến của Nam Phi IOL dẫn lại tuyên bố của Tổng thống Obama về một “châu Phi thịnh vượng và chỉ tùy thuộc vào chính bản thân mình” cùng lời bình luận: “Khi đón tiếp các nguyên thủ quốc gia Châu Phi, ông Obama tuyên bố rằng thế giới trong tương lai có được ổn định hay không là tùy thuộc vào những tiến bộ đạt được tại châu lục nghèo đói nhất hành tinh này”.
Tuy nhiên, dư luận tại một số nước châu Phi cũng không hoàn toàn lạc quan vì cho rằng cuộc gặp thượng đỉnh phần lớn mang ý nghĩa “tượng trưng”. Tạp chí Leadership (Nigeria) khuyến nghị: “Nếu nước Mỹ của Tổng thống Obama muốn giúp đỡ chúng ta, thì trước hết hãy giúp chúng ta lấy lại những tài nguyên thiên nhiên đã bị đánh cắp từ nhiều năm nay bởi giới cầm quyền tham nhũng cùng các đối tác nước ngoài của họ”.
Về lãnh đạo 4 nước không được Tổng thống Obama mời (gồm Sudan, Zimbabwe, Trung Phi, Eritrea), tạp chí Jeune Afrique (Pháp) giải thích: “Tổng thống Robert Mugabe của Zimbabwe không được mời vì là lãnh tụ châu Phi chống Phương Tây mạnh mẽ; Tổng thống Eritrea Issayas Afewerki bị cáo buộc vì nuôi dưỡng khủng bố tại Somalia; Tổng thống Sudan Omar El-Béchir đang là đối tượng bị Tòa án Hình sự quốc tế truy nã”.
Trong thập kỷ vừa qua, đối với Mỹ, châu Phi là một bức tranh tương phản với hai nửa sáng tối rõ rệt: nửa sáng là của một châu Phi với tăng trưởng kinh tế cao, với tầng lớp trung lưu giàu có mới nổi, với các nền dân chủ được củng cố và nửa tối của một châu Phi chìm đắm trong đói nghèo, dịch bệnh, xung đột, nội chiến và chủ nghĩa cực đoan. Theo giới đánh giá, với Hội nghị này, Tổng thống Obama đang nhắm vào chính cái nửa sáng lạn kia của châu Phi.
Hội nghị được tổ chức trong bối cảnh châu Phi, nhất là khu vực Trung và Nam Phi đang nổi lên như một điểm sáng tăng trưởng kinh tế, dự kiến đạt 5,8% năm 2014, có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, dân số trẻ đang ở độ tuổi lao động chiếm tới 60%. Trong khi đó, Mỹ tỏ ra tụt hậu trong quan hệ kinh tế với châu lục này.
Năm 2013, tổng kim ngạch thương mại hai chiều giữa Mỹ - châu Phi mới chỉ đạt 60 tỷ USD, đứng thứ 3 sau Liên minh châu Âu là 200 tỷ USD và Trung Quốc là 170 tỷ USD. Hãng tin DW của Đức dẫn lời chuyên gia phân tích về châu Phi của tổ chức RAND Corp Larry Hanauer nhận xét: “Ở châu Phi, Mỹ chỉ lo an ninh, còn Trung Quốc thì chỉ lo kiếm tiền”.
Trên thực tế, cho đến nay Mỹ chưa có cơ chế tiếp xúc cấp cao nào với châu Phi, trong khi đó, Pháp đã có từ nhiều thập kỷ nay, Trung Quốc triển khai mạnh từ nhiều năm trở lại đây (để khai thác tài nguyên, nhất là nguyên liệu cho nền kinh tế Trung Quốc), Nhật Bản cũng có cơ chế TICAD, Hàn Quốc và Ấn Độ sắp triển khai.
Theo các nhà quan sát, việc Mỹ tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Châu Phi lần đầu tiên này là nhằm giải toả những chỉ trích của một số chính giới Mỹ về chính sách đối đối ngoại của Tổng thống Obama đối với châu lục.
Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Susan Rice thừa nhận rằng người Mỹ cần phải thay đổi "tư duy lỗi thời" của họ về châu lục này: “Quá nhiều người Mỹ vẫn chỉ nhìn châu Phi như là nơi của xung đột, dịch bệnh và nghèo đói, chứ không phải là nơi của sự đa dạng và đổi mới”.
Tại Hội nghị, Mỹ sẽ mở rộng phạm vi của Đạo luật tăng tưởng và cơ hội tại châu Phi (African Growth and Opportunity Act- AGOA) đã từng được cựu Tổng thống G. Bush đưa ra từ năm 2003, theo đó doanh nghiệp của 39 nước châu Phi được miễn giảm thuế xuất khẩu sang Mỹ; triển khai Sáng kiến năng lượng châu Phi, do Tổng thống Obama khởi xướng năm 2013 với mục tiêu cấp điện cho hàng triệu gia đình châu Phi thông qua hàng tỷ đô la đầu tư tư nhân; tăng gấp đôi số lượng lãnh đạo trẻ người Phi được mời sang Mỹ thực tập và đào tạo.
Theo dự kiến, ngày 6/8, Tổng thống Obama thông báo cam kết đầu tư 14 tỷ USD của cộng đồng doanh nghiệp Mỹ vào châu Phi trong các lĩnh vực như xây dựng, năng lượng sạch, ngân hàng, công nghệ thông tin.
Tổng thống Mozambique Armando Guebuza dẫn đầu đoàn Chính phủ Mozambique tham dự Hội nghị Thượng đỉnh. Trong thời gian ở Mỹ, ông đã có các cuộc tiếp xúc với giới kinh doanh Mỹ đang và có ý định đầu tư tại Mozambique.
Đáng chú ý, trước đó, từ ngày 23-26/7/2014, ông Filipe Nyusi, ứng viên Tổng thống của Đảng Frelimo (rất nhiều khả năng sẽ là Tổng thống tương lai của Mozambique) đã có chuyến công du tại Mỹ, một động thái được giới quan sát đánh giá là nhằm tìm kiếm sự hậu thuẫn của Mỹ trong cuộc bầu cử sẽ diễn ra vào tháng 10 tới, đồng thời tìm kiếm nguồn vốn đầu tư cho nền kinh tế đang phát triển với tốc độ thuộc loại cao nhất tại châu Phi hiện nay./.