Tại hội thảo khoa học “Giá trị lịch sử, văn hóa của di tích đền Ông Hoàng Mười - huyện Hưng Nguyên, Nghệ An” diễn ra ở Hà Nội mới đây, Giáo sư-tiến sĩ khoa học Vũ Minh Giang (Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia) đã khẳng định, đền Ông Hoàng Mười (huyện Hưng Nguyên, Nghệ An) là một di tích có sức sống mãnh liệt trong lòng Nhân dân

Theo Thạc sĩ Phan Thị Anh - Phó trưởng phòng Quản lý Di sản Văn hóa (Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An), đền ông Hoàng Mười (hay còn gọi là Mỏ Hạc Linh Từ) thuộc địa phận làng Xuân Am, xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An.

Đền Ông Hoàng Mười là di tích lịch sử thu hút khách du lịch quanh năm. Ảnh: TL

“Đây là một trong những di tích nổi tiếng linh thiêng của xứ Nghệ, đã được UBND tỉnh Nghệ An công nhận là di tích lịch sử-văn hóa cấp tỉnh vào năm 2002”, bà Phan Thị Anh cho biết.

Làm rõ hơn những giá trị lịch sử, văn hóa của di tích, phó giáo sư-tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng (Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam) cho biết, di tích được xây dựng từ năm 1634 (dưới triều vua Lê Thần Tông) với quy mô bề thế. Theo quan niệm phong thủy, ngôi đền dựng trên vùng đất có hình tượng đầu một con hạc, trong hình thế “đầu đội Lam Giang, mỏ chầu Đồng Trụ”. Các công trình kiến trúc của di tích nhìn ra phía sông Lam (hướng Nam), phía sau dựa vào núi Kỳ Lân, Dũng Quyết.

Trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, hiện nay, di tích được phục dựng trên cơ sở khung nhà cũ, theo đúng quy mô truyền thống, bao gồm khu đền và khu lăng mộ với tổng diện tích khoảng 10.615m2.

Đại diện Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An cho hay, một trong những điểm nổi bật nhất của di tích này là gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Đây là nơi thờ chính Quan Hoàng Mười.

Bên cạnh đó, đền cũng là nơi thờ các vị thần thuộc hệ thống Đạo Mẫu Tứ phủ của người Việt (Ngọc Hoàng, Tam tòa Thánh Mẫu, Ngũ vị vương quan…) và các nhân thần địa phương (như thành hoàng làng Nguyễn Duy Lạc, Nguyễn Duy Nhân...).

“Trong tín ngưỡng Tứ phủ, Quang Hoàng Mười là một nhân vật huyền thoại, con Vua cha Bát Hải Động Đình - vốn là một Thiên thần. Theo sự phân công của Vua cha và Đệ nhất Thánh Mẫu, ông Hoàng Mười giáng trần để giúp đời, được giao nhiệm vụ trấn thủ, coi sóc việc tâm linh ở vùng đất Nghệ An ngày nay. Ở nơi nào có điện thờ Mẫu thì nơi đó có tượng thờ quan Hoàng Mười”, thạc sĩ Phan Thị Anh cho biết.

Tại đền còn lưu giữ nhiều thư tịch, hiện vật quý; trong đó nổi bật là 21 đạo sắc phong, bản thần tích chữ Hán và hệ thống tượng pháp có giá trị lịch sử, thẩm mỹ cao.

Ở một góc độ khác, Phó Giáo sư- Tiến sỹ Nguyễn Quốc Hùng cho hay, ở xứ Nghệ tồn tại các truyền thuyết (với nhiều dị bản khác nhau) về lai lịch, thân thế, sự nghiệp của ông Hoàng Mười: gắn ông Hoàng Mười với những nhân vật có thật trong lịch sử Việt Nam (như Uy Minh vương Lý Nhật Quang - con trai vua Lý Thái Tổ, Cương Quốc công Nguyễn Xí - một người con xứ Nghệ từng tham gia nghĩa quân Lê Lợi chống quân xâm lược nhà Minh…).

“Tuy nhiên, trên hết, giá trị của một công trình văn hóa tâm linh gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ vẫn là nét đặc sắc nhất của di tích đền Quan Hoàng Mười. Bên cạnh đó, tín ngưỡng thờ Tứ phủ ấy cũng đã tạo nên cho di tích một di sản văn hóa phi vật thể độc đáo - lễ hội truyền thống đền Ông Hoàng Mười”, thạc sĩ Phan Thị Anh khẳng định.

Đền Ông Hoàng Mười là di tích lịch sử nổi tiếng, thu hút hàng triệu du khách thập phương mỗi năm. Hàng năm, tại đền Ông Hoàng Mười có hai kỳ lễ hội: Lễ hội rước sắc (dịp Rằm tháng 3 Âm lịch) và lễ khai điển - lễ hội chính (dịp 10/10 Âm lịch)./.