Theo kết quả kiểm phiếu sơ bộ tính đến 2h sáng nay (theo giờ địa phương), ứng cử viên VolodymyrZelensky dẫn trước đương kim Tổng thống Poroshenko với tỷ lệ 73%-24%. Tỷ lệ này cũng tương đương với kết quả thăm dò ngoài phòng bỏ phiếu trước đó cho thấy danh hài Zelensky nhận được 73,2% số phiếu, áp đảo so với tỷ lệ 25,3% của đương kim Tổng thống Poroshenko. Khoảng cách chênh lệch lớn này đã được dự báo từ trước, khi các cuộc thăm dò dư luận mấy tuần qua đều cho thấy ứng cử viên Zelensky sẽ dễ dàng chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống vòng 2.

Danh hài Volodymyr Zelensky. Ảnh: Foreign Policy

Trước khi tham gia cuộc chạy đua vào vị trí Tổng thống, ông Zelensky là diễn viên hài kịch nổi tiếng của Ukraine trong sê-ri “Đầy tớ của Dân”. Trong sê-ri truyền hình này, ông Zelensky đóng vai một giáo viên sống cực khổ - người sau này trở thành Tổng thống Ukraine, nổi tiếng vì những bình luận chống tham nhũng được lan truyền trên mạng xã hội.

Nghệ thuật phản chiếu thực tế khi ông Zelensky sử dụng những kinh nghiệm về vai diễn của mình để tuyên bố tranh cử Tổng thống. Trong đêm giao thừa, ông đã có bài phát biểu trên kênh 1+1, kênh truyền hình phát show diễn của ông đồng thời là kênh phổ biến thứ 2 tại Ukraine.

Sơ bộ, sự ủng hộ rộng rãi đối mà ông Zelensky có được là trong bối cảnh nhiều người Ukraine đang mất niềm tin vào chính quyền của Tổng thống Poroshenko.

Những vấn đề “thừa hưởng”

Kể từ khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014, tình hình miền Đông Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Theo ước tính của Liên Hợp Quốc, cuộc xung đột đã khiến 13.000 người thiệt mạng, trong đó cí hơn 3.320 dân thường.

Tháng 11/2018, căng thẳng giữa Ukraine với Nga lên đến đỉnh điểm sau khi Nga bắt giữ 3 tàu hải quân cùng 24 thủy thủ Ukraine ở eo biển Kerch. Chính phủ của Tổng thống Poroshenko đã phản ứng bằng cách áp đặt thiết quân luật đồng thời cảnh báo về khả năng tấn công Nga.

Dù ông  Zelensky chắc chắn sẽ phải đối mặt với những vấn đề này, nhưng hiện vẫn chưa rõ ông sẽ có hướng giải quyết như thế nào.

Ông Zelensky, được mô tả là người ít có kinh nghiệm chính trị, ít khi đưa ra phương thức giải quyết các chính sách cụ thể. Ông cũng tránh bày tỏ quan điểm của mình một cách công khai, né tránh các cuộc phỏng vấn lớn và  ít khi tổ chức họp báo, nếu có cũng không ở quy mô lớn.

Phát biểu trong một chương trình trên kênh 1+1 hồi tuần trước, ông Zelensky nói rằng chiến lược tranh cử của ông không phải là nói trên các diễn đàn - nơi mà “những người từ chính phủ cũ ngồi đó và tranh cãi nhau, chỉ đánh bóng bản thân và chẳng có thỏa thuận thực sự nào”.

Dù ông Zelensky chưa bao giờ nói về bất cứ mục tiêu chính sách rõ ràng nào, nhưng những gì nổi lên từ chiến dịch của ông là ý định muốn “làm mới” và tuyên bố chống tham nhũng và các thế lực đầu sỏ.

Đời thực mô phỏng từ nghệ thuật

Trong khi các sê-ri truyền hình của ông Zelensky là một hài kịch hư cấu, nhưng các chủ đề khai thác trong các vở diễn có thể là bằng chứng về việc ông lên kế hoạch cầm quyền như thế nào, hoặc ít nhất tới những gì mà người dân Ukraine mong chờ ở ông.

Trong các vở diễn, sự giao cắt giữa tội phạm và chính trị là chủ đề xuyên suốt, và Zelensky đã chạy đua với cam kết sẽ loại bỏ nạn tham nhũng có hệ thống.

Nhân vật của ông Zelensky cùng 1 số nhân vật khác chủ yếu nói tiếng Nga. Theo số liệu thống kê của chính phủ, 30% người Ukraine nói tiếng Nga và ngôn ngữ là một chủ đề gây tranh cãi được tất cả các bên sử dụng nhằm ghi điểm chính trị.

Năm 2017, tiếng Ukraine trở thành ngôn ngữ bắt buộc phải học tập tại các trường công từ lớp 5 và nhà chức trách cũng đã tạm dừng các kênh truyền thông tiếng Nga ở miền Tây Ukraine – nơi tiếng Ukraine là ngôn ngữ chủ yếu. Động thái này khi đó đã hứng sự chỉ trích của dư luận quốc tế.

Việc ông Zelensky lựa chọn ngôn ngữ có thể được coi là một nỗ lực có lập trường tự do hơn về vấn đề ngôn ngữ gây tranh cãi. Tuy nhiên, giới phê bình cho rằng, ông Zelensky sẽ thất bại khi ủng hộ sự ảnh hưởng văn hóa của Nga ở Ukraine.

Andreas Umland, một nhà nghiên cứu thuộc Viện Hợp tác Châu Âu-Atlantic, nói với CNN rằng, thiếu kinh nghiệm chính trị có thể là lợi thế của ông Zelensky. Người dân Ukraine đang muốn có sự thay đổi và ông Zelensky có thể nắm bắt lấy thời điểm mà cử tri đang phản đối không chỉ với Tổng thống Poroshenko mà với cả tầng lớp chính trị tại Ukraine hiện nay.

Ông Umland nói rằng, việc thiếu kinh nghiệm kính trị có thể sẽ buộc ông Zelensky phải đẩy mạnh quan hệ giữa các tổ chức xã hội với giới chính trị. Việc ông lựa chọn ban cố vấn – một nhóm các nhà kỹ trị có tư tưởng cải cách – có thể là dấu hiệu cho thấy điều đó.

Người đứng đầu nhóm cố vấn của ông Zelensy là Cựu Bộ trưởng Tài chính Oleksandr Danylyuk, cựu Bộ trưởng Thương mại và phát triển kinh tế Aivaras Abromavicius và luật sư đồng thời là nhà vận động chiến dịch chống tham nhũng Sergii Leshchenko.

Những hình ảnh ngoài đời thực và nhân vật chính trị trong show diễn của ông Zelensky có thể pha trộn với nhau một cách hài hòa hay không vẫn còn chưa rõ, bởi “vai diễn” trong đời thực vẫn chưa thực sự bắt đầu./.