Bình Thuận: Khai thác khoáng sản lậu tràn lan, chính quyền bất lực

Xã Hàm Chính hiện là một trong những điểm nóng về khai thác khoáng sản trái phép ở huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận. Từ quốc lộ 28, vượt hơn 15km, chúng tôi đã vào được điểm nóng Trũng Liêm.

Trên con đường giao cắt với đường sắt kề gần kênh thủy lợi, xe ben chở cát ngang nhiên phóng nhanh trên đường. Nhiều đoạn trên đường liên xã Hàm Chính – Hàm Liêm và các đường nhánh bị xuống cấp thấy rõ do tần suất xe chở cát và đá trái phép ra vào liên tục.

Con đường qua thôn Trũng Liêm, xã Hàm Chính xuống cấp do xe chở cát lậu

“Chỉ mặt” cát tặc

Ông Dương Anh Đức, ở thôn Trũng Liêm bức xúc: “Phải nói ở đây xe chở cát nhiều lắm; nào là tư nhân, các công ty ở thành phố mua bán, rồi khai thác. Trong đó toàn là máy múc, chở đi rầm rộ ghê lắm. Dân ở đây thấy, nhưng đâu có dám nói”.

Qua cầu bê tông qua bên kia kênh chính Sông Quao có hai con đường dẫn vào các điểm khai thác. Đầu đường có người mắc võng nằm chốt cảnh giới người lạ. Người dân địa phương phản ánh, mỏ cát trái phép ở đây đa phần nằm trong đất của các "đại gia".

Họ đội lốt làm trang trại, nhưng thực chất là để khai thác khoáng sản trái phép bên trong. Ngoài lấy cát, họ còn tổ chức khai thác đá cung cấp cho các cơ sở vật liệu xây dựng trong tỉnh.

Hoạt động khai thác khoáng sản trái phép đã diễn ra từ nhiều năm nay trên dải đất hơn 10km thuộc địa bàn thôn 6, thôn Trũng Liêm và thôn Ninh Thuận, xã Hàm Chính. Ngoài các đối tượng khai thác nhỏ lẻ, phải kể đến 3 doanh nghiệp lớn công khai làm cát lậu ở khu vực này là: Sơn Thắng, Quang Hiền và Quốc Lợi.

Chính quyền xã Hàm Chính thừa nhận tồn tại tình trạng này ở địa phương và cho biết, thời gian qua xã đã thành lập tổ xử lý vi phạm tài nguyên khoáng sản, đã tổ chức nhiều đợt kiểm tra, xử lý. Ủy ban nhân dân xã cũng đã tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh; rà soát, mời các đối tượng khai thác đến ký cam kết không tái phạm. Nhưng rồi đâu cũng vào đấy.

Ông Huỳnh Văn Tiến, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Hàm Chính cho biết: “Các giải pháp đặt ra như thế, nhưng tình trạng khai thác khoáng sản trái phép cũng chưa được chấm dứt hoàn toàn. Nếu như tổ công tác không kịp thời kiểm tra, thì tình trạng tổ chức khai thác khoáng sản trái phép lại nổi lên”. 

Kề bên xã Hàm Chính, tình trạng khai thác cát trái phép ở xã Hàm Liêm cũng đang diễn ra rầm rộ. “Cát tặc” tập trung đông nhất ở khu vực 1.200ha thuộc địa bàn thôn 2, cách trung tâm xã khoảng 15km. Rất khó để tiếp cận với khu vực này. Mỗi lần thâm nhập vào điểm nóng bằng xe máy, chúng tôi đều bị các đối tượng cảnh giới bám theo. Phải mất hơn 3 ngày, bằng nhiều biện pháp, chúng tôi mới có thể bí mật vào sát khu vực đang khai thác để chụp ảnh và ghi hình.

Tại hiện trường, máy múc, máy hút, xe ben hoạt động liên tục. Một người dân ở thôn 2, xã Hàm Liêm (xin được giấu tên) cho biết: Mọi hoạt động đều công khai ngày cũng như đêm, bất chấp pháp luật. Ở đây lâu lâu cũng thấy có đoàn của huyện và của xã đi vào kiểm tra. Nhưng sau vài tiếng đồng hồ đoàn kiểm rời đi, thì mọi chuyện lại diễn tiến bình thường. Có ngày, xe vào ra trên 100 chuyến.

Ở điểm nóng Hàm Liêm, có ít nhất 6 đầu mối khai thác cát trái phép. Trong đó, 2 đối tượng có “máu mặt” nhất ngang nhiên khai thác từ nhiều năm qua là: ông Trần Văn Xê (người dân thường gọi là Tư Xê, nguyên là Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Bình Thuận) và ông Nguyễn Minh Đức (người dân thường gọi là Đức nhà báo, ông này từng là cộng tác viên cho 1 tờ báo địa phương).

“Lực bất tòng tâm” nhìn cát tặc

Lãnh đạo xã Hàm Liêm cho biết, mặc dù từng kiểm tra nhắc nhở nhiều lần, nhưng chính quyền cơ sở gần như bất lực. Ngồi ở phòng làm việc, ông Nguyễn Quang Minh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Hàm Liêm chỉ tay ra đường nói với chúng tôi: “Xe ben chở cát hằng ngày chạy qua đây, nhưng xã cũng không thể làm gì được vì công an xã không có thẩm quyền chặn xe lớn”.

Trước đó, xã cũng đã lập tổ kiểm tra vi phạm, đích thân Chủ tịch xã làm tổ trưởng, hàng tuần đều đi xe máy vào hiện trường kiểm tra, nhưng vẫn không xử lý được. Hễ tổ kiểm tra rời trụ sở xã, ngay tức khắc có “vệ tinh” ngồi trước cảnh giới báo tin.

Địa bàn xa, khi vào đến hiện trường, các phương tiện khai thác đều đã ngừng hoạt động, nên tổ kiểm tra không có cơ sở để xử lý. Thậm chí đã có một cán bộ địa chính của xã khi làm nhiệm vụ bị đối tượng khai thác cát lậu hành hung dã man, phải nhập viện.

Về hướng giải quyết sắp tới, ông Nguyễn Quang Minh cho biết: “Chúng tôi đang rà soát tất cả các đối tượng lại và hoàn thành các báo cáo gửi cho cấp trên, để kiến nghị cấp trên giúp cho xã trong công tác quản lý. Nói thật, thẩm quyền của xã thì có hạn, mà nếu để như thế này hoài thì chúng tôi sẽ bị mất cán bộ, Nhà nước cũng mất đi nguồn tài nguyên”.

Dẫu biết rằng, trong thời gian đến, nếu cát tặc tiếp tục lộng hành trên địa bàn, lãnh đạo xã cùng các công chức phụ trách khoáng sản ở các điểm nóng này có khả năng bị kỷ luật theo quy định của Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Thuận. Nhưng, lực bất tòng tâm.

Hiện tại, họ chỉ còn biết trông chờ vào sự hỗ trợ quyết liệt từ các sở ngành và chính quyền cấp trên./.