Tất cả bắt đầu vào tháng 5/1987. Chàng trai người Đức Mathias Rust chán ngán với tình trạng căng thẳngChiến tranh Lạnhgiữa Mỹ và Liên Xô nên anh đã lên kế hoạch tạo ra một “cây cầu tưởng tượng” nối sang phe Đông.

Máy bay Rust đậu trên khu vực Quảng trường Đỏ. Ảnh: rarehistoticalphotos.

Rust rời Uetersen (Tây Đức) trên chiếc máy bay Reims Cessna F172P D-ECJB đi thuê. Chiếc máy bay này được chỉnh sửa loại bỏ một số ghế ngồi để có thêm chỗ cho bình nhiên liệu phụ.

Chàng thanh niên 19 tuổi lái máy bay bay qua vùng Bắc Âu trong 2 tuần tiếp theo, thăm quần đảo Faroe và dành môt tuần ở Iceland. Sau đó Rust thăm Bergen trên đường bay trở lại.

Từ trước đó, Rust có ý tưởng bay tới Moscow – thủ đô của Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết. Anh coi chuyến bay tới Iceland là cách để kiểm tra kỹ năng điều khiển phi cơ của mình. Tại Iceland, Rust đã thăm ngôi nhà Hofdi nổi tiếng, nơi đã diễn ra các cuộc đàm phán bất thành giữa Mỹ và Liên Xô vào tháng 10/1986.

Sáng ngày 28/5/1987, Rust tiếp nhiên liệu cho máy bay của mình tại sân bay Helsinki-Malmi. Anh nói với kiểm soát không lưu rằng mình chuẩn bị bay tới Stockholm. Anh cất cánh lúc 12h21. Tuy nhiên, ngay sau lần liên lạc cuối cùng với kiểm soát không lưu, Rust đã bẻ lái chuyển hướng sang phía Đông. Kiểm soát viên không lưu cố gắng bắt liên lạc với Rust lúc anh bay trên tuyến bay Helsinki-Moscow nhộn nhịp, tuy nhiên Rust đã tắt mọi thiết bị liên lạc trên máy bay của mình.

Lọt qua lưới lửa tên lửa và tiêm kích

Rust bay vượt qua bờ biển Baltic ở Estonia và ngoặt về phía Moscow. Lúc 14h29, phi cơ của anh xuất hiện trên radar phòng không Liên Xô. “Vật thể” lạ này không hồi đáp tín hiệu gọi tới yêu cầu phân biệt “bạn hay thù”. “Vật thể” được gán cho con số 8255. Ba tiểu đoàn tên lửa được đặt trong tình trạng báo động, nhưng không có lệnh tiêu diệt mục tiêu này. Hai máy bay tiêm kích được tung lên trinh sát. Vào lúc 14h48 gần thành phố Gdov, một trong các phi công quan sát thấy một máy bay thể thao màu trắng và gửi về trung tâm yêu cầu được giao chiến nhưng đã bị chỉ huy khước từ.

Lực lượng phòng không của Liên Xô cố gắng thiết lập liên lạc với máy bay của Rust tới mấy lần. Tuy nhiên liên lạc sau đó có nhiều nhầm lẫn. May cho Rust hôm đó, trung đoàn không quân địa phương gần Pskov đang tập trận và do các phi công thiếu kinh nghiệm nên họ quên sửa các thiết lập về xác định thù bạn, nên các sĩ quan kiểm soát không lưu đã gán trạng thái bạn cho tất cả các phi cơ bay trong khu vực này, kể cả máy bay của Rust.

Tình hình tương tự xảy ra gần Torzhok. Khi đó các hoạt động trên không đã gia tăng đột biến do nỗ lực cứu hộ cho một vụ tai nạn máy bay xảy ra ngày hôm trước. Phòng không Liên Xô đã nhầm lẫn chiếc máy bay cánh quạt tốc độ chậm của Rust với một trong các chiếc trực thăng tham gia cứu hộ.

Tiến vào Quảng trường Đỏ

Khoảng 19h00, Rust xuất hiện bên trên khu vực trung tâm Moscow. Ban đầu anh định hạ cánh bên trong điện Kremlin nhưng sau đó thay đổi quyết định. Anh tính rằng nếu hạ cánh bên trong, bị các bức tường Kremlin che kín, thì các nhân viên KGB sẽ dễ dàng tóm gọn anh và phủ nhận chuyện có vụ hạ cánh ở Kremlin. Thế là, Rust chuyển điểm hạ cánh sang Quảng trường Đỏ.

Tuy nhiên khách bộ hành đông đúc ở đó khiến anh cũng không hạ cánh ở đó được. Rust buộc phải bay lòng vòng quanh quảng trường thêm một lần nữa. Cuối cùng anh đậu được trên một cây cầu gần Nhà thờ thánh Basil. Sau khi đi chầm chậm qua nhà thờ này, phi cơ của Rust dừng lại cách quảng trường 100m. Tại đó, các vị khách qua đường hiếu kỳ vẫy chào anh và xin anh chữ ký. Người ta hỏi anh từ đâu tới, anh trả lời là “Đức”. Thoạt đầu người dân tưởng anh đến từ Đông Đức. Nhưng khi Rust trả lời là “Tây Đức”,  họ đã rất bất ngờ.

Rust đã bị bắt chỉ 2 tiếng đồng hồ sau đó. Anh bị buộc tội vi phạm một số điều, trong đó nghiêm trọng nhất là xâm phạm không phận Liên Xô bất hợp pháp. Rust đáp trả rằng anh chỉ đơn thuần cố gắng thúc đẩy hòa bình thế giới. Anh mang theo mình các bản kế hoạch do tự anh xây dựng để thúc đẩy nền dân chủ thế giới.

Phiên tòa xét xử Rust bắt đầu ở Moscow vào ngày 2/9/1987. Anh bị kết án 4 năm tù trong trại lao động cải tạo dành cho những kẻ quậy phá, vì tội coi thường các quy định hàng không và xâm phạm biên giới Liên Xô.

Hai tháng sau, lãnh đạo Mỹ Reagan và lãnh đạo Liên Xô Gorbachev nhất trí ký hiệp ước cắt giảm vũ khí hạt nhân tầm xa ở châu Âu. Xô viết Tối cao khi đó đã ra lệnh thả Rust vào tháng 8/1988, xem đó như cử chỉ thiện chí với phương Tây.

Sau khi được thả, Rust có một thời kỳ ngắn trở nên nổi tiếng trước khi quay về với đời thường.

William E. Odom - cựu giám đốc Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ và tác giả của cuốn “Sự Sụp đổ của Quân đội Xô viết”, nói rằng chuyến bay của Rust đã phá hoại danh tiếng của quân đội Liên Xô. Sự kiện này đã giúp Gorbachev gạt bỏ những người cản trở quá trình cải tổ của ông ta. Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Sokolov và Tư lệnh Lực lượng Phòng không Liên Xô Alexander Koldunov đã bị cách chức cùng với hàng trăm sĩ quan khác. Đây là cuộc “thanh lọc” lớn nhất trong quân đội Xô viết kể từ thời kỳ của Stalin.

Chiếc máy bay Reims Cessna F172P mà Rust thuê đã được bán cho Nhật Bản và được trưng bày tại đó vài năm. Năm 2008, máy bay được đưa sang Đức và được đặt ở bảo tàng Deutsches Technikmuseum ở Đức./.