Hải Vân Quan (hay còn gọi là cửa ải trên đỉnh đèo Hải Vân) xây dựng từ đời nhà Trần và được trùng tu vào thời nhà Nguyễn (năm Minh Mạng thứ 7, 1826). Cửa phía Bắc hướng về tỉnh Thừa Thiên Huế gắn ba chữ “Hải Vân Quan”, cửa phía Nam hướng về thành phố Đà Nẵng gắn 6 chữ: “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”.
Đây là một trong những cửa ải có vị trí chiến lược xung yếu của Thuận Hóa - Phú Xuân - Huế dưới thời nhà Nguyễn cả về quân sự lẫn giao thông. Sau khi nhà Nguyễn “thất thủ” trong sự kiện năm 1885, Hải Vân Quan không còn được gìn giữ nguyên vẹn sau hàng trăm năm tồn tại.
 |
Hải Vân Quan được công nhận Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Quốc gia. |
Trước thực trạng hư hỏng và xuống cấp của Hải Vân Quan, lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên- Huế và thành phố Đà Nẵng giao trách nhiệm cho ngành chức năng lập hồ sơ và được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch ra Quyết định xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia vào ngày 14/4/2017. Việc Hải Vân Quan được công nhận là di tích cấp Quốc gia giúp 2 địa phương này phối hợp bảo tồn, khai thác và phát huy các giá trị của di tích.
Ông Huỳnh Đức Thơ, Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng cho biết: “Di tích Quốc gia này quan trọng hơn tất cả mọi thứ khác. Chúng ta cần khẩn trương để bảo vệ nó. Còn những thủ tục pháp lý về đất đai, về ranh giới còn chồng lấn hoặc nằm giữa 2 địa phương là điều nhỏ. Nếu chúng ta thực sự quan tâm thì sẽ gạt qua những thủ tục hành chính, điều này cũng thể hiện tinh thần đoàn kết, chung tay bảo vệ di sản của tỉnh Thừa Thiên - Huế và thành phố Đà Nẵng”.
Bà Đặng Thị Bích Liên, Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cho rằng, mặc dù phải mất thời gian khá dài sưu tầm để có đầy đủ chứng cứ, hồ sơ đề nghị cấp có thẩm quyền công nhận cấp Quốc gia nhưng 2 địa phương đã “bắt tay” thực hiện nhanh hồ sơ tu bổ di tích này.
“Để tiếp tục phát huy giá trị của di tích tiêu biểu này, tôi đề nghị thành phố Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên - Huế bằng niềm tự hào và tinh thần trách nhiệm, tiếp tục đẩy mạnh công tác giới thiệu, tuyên truyền về giá trị các mặt của di tích. Qua đó nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ trong cộng đồng để di tích trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch trong nước và quốc tế”, bà Đặng Thị Bích Liên nói./.