Trong một tuyên bố được đưa ra vào tối 1/7 (theo giờ Việt Nam), Tổng thống Mỹ Barack Obama cho biết, Mỹ và Cuba đã nhất trí khôi phục quan hệ ngoại giao và mở cửa lại Đại sứ quán tại thủ đô mỗi nước.
Phát biểu tại cuộc họp báo tại Nhà Trắng, Tổng thống Obama cho biết, Mỹ sẽ tổ chức lễ thượng cờ tại Đại sứ quán ở thủ đô Havana trong mùa hè năm nay. Nghi lễ này không đơn thuần mang tính hình thức mà trên thực tế sẽ đánh dấu sự thay đổi tích cực trong quan hệ giữa Mỹ và Cuba.
Ông Obama nhấn mạnh, chỉ cách đây một năm, việc quốc kỳ Mỹ có thể một lần nữa tung bay tại Cuba dường như là điều bất khả thi.
“Đây là một bước tiến lịch sử hướng tới việc bình thường hóa các mối quan hệ với Chính phủ và người dân Cuba, bắt đầu một chương mới trong mối quan hệ giữa Mỹ với các nước láng giềng ở châu Mỹ”, ông Obama nói.
 |
Tổng thống Mỹ Barack Obama (phải) bắt tay Chủ tịch Cuba Raul Castro trong cuộc gặp bên lề Hội nghị thượng đỉnh các quốc gia châu Mỹ hôm 11/4 ở Panama. (Ảnh: AFP) |
Theo Tổng thống Obama, Mỹ đã mắc kẹt trong một chính sách phản tác dụng trong nhiều thập kỷ qua, và thay đổi chính là sự chọn lựa giữa hiện tại và quá khứ: “Chúng ta đã bám víu vào một chính sách không hiệu quả. Thay vì ủng hộ dân chủ và tạo cơ hội cho người dân Cuba, những nỗ lực cô lập Cuba của chúng ta đã gây ra tác động trái ngược, cô lập Mỹ với những người láng giềng tại bán cầu này.
Những tiến bộ đạt được hôm nay một lần nữa cho thấy chúng ta không nên để quá khứ giam hãm mình. Nếu thấy việc nào đó không hiệu quả, chúng ta có thể và sẽ thay đổi nó”.
Theo Tổng thống Mỹ, bình thường hóa quan hệ ngoại giao sẽ mở đường cho các hoạt động đầu tư, du lịch, giáo dục, văn hóa và đoàn tụ gia đình giữa Mỹ và Cuba, cũng như cho quá trình hợp tác song phương trong các vấn đề như phát triển, chống khủng bố và dịch bệnh.
Tổng thống Obama cũng hối thúc Quốc hội Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận chống Cuba, nhấn mạnh rằng chính sách này chỉ ngăn chặn Mỹ tiếp cận với tương lai của Cuba và khiến cuộc sống của người dân Cuba khó khăn hơn.
Ngay sau tuyên bố của Tổng thống Obama, chính giới Mỹ đã có những phản ứng trái ngược nhau và như thường lệ, phe Dân chủ ủng hộ còn phe Cộng hòa phản đối.
Lãnh đạo phe thiểu số tại Hạ viện, Nancy Pelosi cho rằng sự gián đoạn trong quan hệ ngoại giao giữa hai nước suốt nửa thế kỷ qua không đóng góp gì cho các lợi ích chiến lược của Mỹ cũng như tiến trình dân chủ tại Cuba.
Theo bà Pelosi, việc hai nước mở cửa lại đại sứ quán sẽ tạo nền tảng cho một mối quan hệ song phương hiệu quả hơn, qua đó có thể hỗ trợ và thúc đẩy những ưu tiên của Mỹ như quyền con người, hợp tác phòng chống ma túy và cơ hội kinh doanh của các công ty Mỹ.
Thượng nghị sỹ Dân chủ Bill Nelson cũng nhấn mạnh việc bình thường hóa quan hệ là bước đi cần thiết để thực hiện các mục tiêu dân chủ và nâng cao điều kiện sống của người dân Cuba.
Trong khi đó, những nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn của đảng Cộng hòa như Chủ tịch Hạ viện John Boehner, các ứng cử viên tổng thống Marco Rubio, Tez Cruz và Jeb Bush đều phản đối quyết định của Tổng thống Obama khi cho rằng bình thường hóa quan hệ chỉ khuyến khích chính sách mà họ cho là “hình thức cai trị cứng rắn” của chính quyền Cuba, không giúp ích gì cho người dân Cuba hay thúc đẩy các lợi ích của Mỹ.
Tháng 1/1961, Tổng thống Mỹ Dwight D.Eisenhower tuyên bố cắt đứt hoàn toàn các mối quan hệ với Cuba sau khi lãnh tụ Fidel Castro lãnh đạo phong trào cách mạng lật đổ chính quyền Fulgencio Batista. Quan hệ giữa hai nước tiếp tục xấu đi sau khi máy bay do thám của Mỹ phát hiện Liên Xô xây dựng căn cứ tên lửa đạn đạo trên lãnh thổ Cuba vào năm 1962, dẫn đến lệnh cấm vận kinh tế, thương mại và tài chính của Mỹ đối với Cuba.
Tháng 12/2014, Tổng thống Obama và Chủ tịch Raul Castro nhất trí nối lại quan hệ ngoại giao giữa hai nước và tháng 5 vừa qua, Mỹ đã đưa Cuba ra khỏi danh sách các nước bảo trợ khủng bố. Theo dự kiến, Ngoại trưởng John Kerry sẽ bay sang thủ đô Havana để dự lễ thượng cờ tại Đại sứ quán Mỹ vào ngày 20/7. Cùng ngày, Cuba cũng sẽ mở cửa lại Đại sứ quán tại Washington DC.
Hiện nay, Mỹ và Cuba mới chỉ có văn phòng lợi ích đặt tại thủ đô mỗi nước. Các nhân viên ngoại giao Mỹ cần xin phép Cuba nếu muốn ra ngoài khu vực Havana trong khi các nhà ngoại giao Cuba cũng chỉ được phép đi lại trong phạm vi Washington hoặc New York./.