Hội nghị với sự tham gia của các phe đối địch chính tại Libya cùng những nước lớn tham dự, được kỳ vọng sẽ tạo tiền đề vững chắc cho một giải pháp hòa bình dài hạn tại quốc gia Bắc Phi này.

Nước chủ nhà Đức đã mời đại diện 11 quốc gia, trong đó có Mỹ, Nga, Pháp, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, tới tham dự hội nghị. Hai phe đối dịch chính tại Libya là Thủ tướng Chính phủ Đoàn kết Quốc gia (GNA) được Liên Hợp Quốc hậu thuẫn Fayez Sarraj và Tư lệnh Quân đội Quốc gia Libya (LNA) Khalifa Haftar đã đồng ý tham dự hội nghị Berlin.

Một hội nghị về Libya. Ảnh: Modern Diplomacy.

Tạo tiền đề thuận lợi cho Hội nghị, Ngoại trưởng Đức Heiko Maas đã có cuộc gặp Tướng Khalifa Haftar để thảo luận về tình hình Libya.

Đánh giá kết quả cuộc gặp, Thủ tướng Đức Angela Merkel cho biết: “Ngoại trưởng Đức có cuộc gặp với tướng Haftar với một thông điệp tích cực rằng ông sẽ tiếp tục tuân thủ lệnh ngừng bắn. Đó là điều kiện tiên quyết. Tại hội nghị Libya, chúng ta cần phải nhấn mạnh đến việc tuân thủ lệnh cấm vận vũ khí. Vì vậy đối với tôi thông điệp của Tướng Haftar đưa ra là tích cực”.

Theo lời mời đến Hội nghị Libya tại Berlin, chính phủ Đức cho rằng hội nghị nhấn mạnh mục tiêu dài hạn đó là chủ quyền của Libya và một tiến trình hòa giải do chính người dân Libya dẫn dắt. Tuy nhiên giới quan sát nhận định, mục tiêu này vẫn còn một con đường dài để thực hiện. Hội nghị diễn ra trong bối cảnh chia rẽ chính trị và bạo lực leo thang tại Libya với việc tồn tại với hai chính quyền và các lực lượng vũ trang riêng. Có một chính phủ được quốc tế công nhận tại Tripoli do Thủ tướng Fayez Sarraj dẫn dắt, chỉ kiểm soát một số khu vực nhỏ của Libya trong đó có thủ đô Tripoli.

Trong khi lực lượng do tướng Haftar ở miền đông kiểm soát hầu hết đất nước, bao gồm các khu vực khai thác dầu quan trọng. Để tìm ra một giải pháp được cả hai bên cùng chấp nhận, đặc biệt là lực lượng ở Miền Đông sẽ là một điều khó khăn. Đầu tuần này, Tướng Khalifa Haftar đã rời các cuộc đối thoại hòa bình tại Moscow mà không kí một thỏa thuận với Chính phủ đoàn kết dân tộc.

Quyền Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cũng thừa nhận những khoảng cách lớn giữa hai lực lượng này: “Điều quan trọng đó là sau hội nghị Berlin, thậm chí kể cả khi Hội nghị diễn ra theo đúng kế hoạch và Liên Hợp Quốc ủng hộ, nhưng các phe phái tại Libya sau đó không được mắc sai lầm, không đưa ra các yêu cầu bổ xung cũng như cáo buộc lẫn nhau. Mối quan hệ giữa hai bên đang rất căng thẳng. Họ thậm chí còn không muốn ngồi cùng phòng chứ không phải là đối thoại hay gặp trực tiếp nữa”.

Tình hình cũng phức tạp hơn với sự can thiệp của nước ngoài. Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ chính phủ ở Tripoli và cho biết triển khai quân đến Libya. Ở bên kia chiến tuyến, các nước bao gồm Ai Cập, Saudi Arabia, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất và Nga được cho là ủng hộ tướng Haftar với ít nhiều đã có hỗ trợ quân sự cho lực lượng này. Thậm chí chỉ trong khuôn khổ Liên minh châu Âu cũng có sự chia rẽ. Pháp được cho là ủng hộ tướng Haftar trong khi Italia được nhận định  có mối quan hệ tốt với chính phủ của Thủ tướng Fayez Sarraj.

Với nhiều nút thắt chưa được tháo gỡ cho thấy hội nghị khó có thể đưa ra một giải pháp toàn diện cho cuộc xung đột. Thay vào đó các nước sẽ tập trung vào các mục tiêu cơ bản hơn như củng cố lệnh ngừng bắn tại Libya, tái bố trí vũ khí hạng nặng" ra khu vực bên ngoài các khu đô thị, tạo khuôn khổ pháp lí cho một tiến trình đối thoại chính trị và đặc biệt đó là ủng hộ việc giảm sự can thiệp nước ngoài vào cuộc nội chiến Libya. Đặc phái viên Liên Hợp Quốc tại Libya Ghassan Salame cho rằng, tất cả những sự can thiệp của nước ngoài đều có khả năng mang đến tác động xoa dịu nào đó trong ngắn hạn, song điều Libya cần là chấm dứt mọi sự can thiệp từ bên ngoài.

“Tôi sẽ nói với các phe phái đối địch tại Libya và các quốc gia khác rằng, sự thực là đang có sự ủng hộ cho bên này hay bên kia trong cuộc xung đột Libya. Tuy nhiên cộng đồng quốc tế đều nhất trí rằng sự can thiệp của nước ngoài đang khoét sâu thêm sự chia rẽ nội bộ và đổ thêm dầu vào cuộc xung đột này", ông Salame nói.

Con đường tiến tới hòa bình cho Libya sẽ còn rất dài và hội nghị Berlin lần này có thể chỉ là bước đầu tiên trên chặng đường đầy thách thức. Ý nghĩa của việc tổ chức hội nghị tại Berlin không đơn thuần chỉ gói gọn mang lại hòa bình cho Libya. Theo ông Jürgen Hardt - chuyên gia chính sách đối ngoại Đức, sự tham gia của các nước là chìa khóa cho sự ổn định xa hơn của khu vực Bắc và Tây Phi. Nếu hội nghị thành công trong việc dẫn dắt Libya tiến tới một tương lai hòa bình, sẽ là một bước ngoặt cho toàn bộ khu vực./.