Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko ngày 10/11 đã ký luật chấm dứt Hiệp ước Hữu nghị, Hợp tác và Đối tác giữa Nga và Ukraine. Văn kiện này chính thức có hiệu lực từ ngày 1/4/2019. Động thái này là một bước căng thẳng mới trong quan hệ giữa Nga và Ukraine kể từ sau vụ xung đột trên biển Azov giữa hai bên vào ngày 25/11.

Tổng thống Nga Putin (trái) và Tổng thống Ukraine Poroshenko. Ảnh: Unian

Phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Ukraine Poroshenko cho biết: “Việc không gia hạn Hiệp ước Hữu nghị, Hợp tác và Đối tác với Nga nên được coi là một phần trong chiến lược của chúng ta để phá vỡ quá khứ thuộc địa và hướng tới châu Âu”.

Trước đó, ngày 17/9, Tổng thống Poroshenko đã ký ban hành sắc lệnh về ngừng hiệu lực của Hiệp ước Hữu nghị, Hợp tác và Đối tác giữa Nga và Ukraine, chiểu theo quyết định của Hội đồng An ninh và Quốc phòng Ukraine (SNBO) về việc chấm dứt hiệp ước này. Nội các Ukraine cũng đã chỉ thị Bộ Ngoại giao thông báo cho Nga và các tổ chức quốc tế về mong muốn của Ukraine chấm dứt Hiệp ước.  Phía Nga lấy làm tiếc về động thái mà theo Nga là mang tính "phá hoại" của Ukraine. Trong khi đó, giới phân tích cho rằng văn kiện này có ý nghĩa nền tảng trong quan hệ song phương, nếu bị chấm dứt thì phía Urcaina thiệt hại nhiều hơn so với Nga. 

Hiệp ước Hữu nghị, Hợp tác và Đối tác giữa Nga và Ukraine có thời hạn hiệu lực 10 năm kể từ ngày 1/4/1999 và được tự động gia hạn nếu hai bên không phản đối. Sau khi được gia hạn tự động vào năm 2009, hiệp ước này đang có hiệu lực đến năm 2019. Hiệp ước quy định nguyên tắc đối tác, công nhận biên giới hiện có không thể bị phá vỡ, tôn trọng chủ quyền lãnh thổ và nghĩa vụ song phương không sử dụng lãnh thổ của mình chống lại nhau.

Bên cạnh việc Hiệp ước Hữu nghị, Hợp tác và Đối tác giữa Nga và Ukraine bị phá vỡ, quan hệ 2 nước cũng nóng lên khi cả Nga và Ukraine đều tăng cường binh sỹ và vũ khí đến sát khu vực biên giới.

Đại diện bộ phận bảo vệ bờ biển thuộc Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB), ông Alexei Volsky cho biết, lực lượng bảo vệ bờ biển Nga buộc phải gia tăng số lượng tàu đóng tại khu vực kênh Kerch-Yenikale ở eo biển Kerch, nhằm đáp trả hành động khiêu khích gần đây của phía Ukraine.  

Phát biểu với báo giới, ông Volsky nói: "Lực lượng bảo vệ bờ biển của Cơ quan An ninh Liên bang Nga buộc phải đáp trả hành động khiêu khích của Urcaina bằng cách tăng cường số lượng tàu và thuyền đóng tại kênh Kerch-Yenikale, cũng như giám sát kỹ lưỡng hơn các tàu đi qua khu vực này".

Theo ông Volsky, một cuộc điều tra nhằm vào các tàu Ukraine bị Nga bắt giữ tại Eo biển Kerch thời gian qua cho thấy các tàu này chở theo số vũ khí và đạn dược nhiều hơn so với cho phép.

Trong khi đó, quân đội Ukraine đã điều động các đơn vị ưu tú nhất của lực lượng không quân đến những khu vực mà Ukraine coi là "nguy hiểm" sát biên giới Nga. Theo công bố của các quan chức quân sự và chính trị Ukraine, nước này đã điều động một số đơn vị chủ chốt của lực lượng không quân, đặc biệt là lực lượng tấn công, đổ bộ đường không và các thiết bị hạng nặng đến các khu vực gần biên giới với nước Nga. Không giống như các lữ đoàn khác của Quân đội Ukraine, lực lượng đổ bộ, tấn công đường không của nước này có nhiệm vụ chủ yếu là sẵn sàng cho các chiến dịch tấn công. Điều này khiến giới phân tích lo ngại tình hình căng thẳng giữa hai nước sẽ tiếp tục leo thang.

Quan hệ Nga và Ukraine căng thẳng kể từ năm 2014 khi Nga sáp nhập trở lại Bán đảo Crimea và tình hình đã bị đẩy lên nấc thang nghiêm trọng mới sau vụ Nga bắt giữ 3 tàu Hải quân Ukraine với cáo buộc các tàu này xâm phạm lãnh hải hôm 25/11. Hai nước đã đưa ra những thông báo trái chiều về vụ việc.

Hải quân Urcaina cho rằng, Nga đã cho tàu chặn đường qua Eo biển Kerch, không để hai tàu chiến loại nhỏ cùng một tàu kéo Ukraine đang từ Biển Đen đi qua eo biển này để vào Biển Azov. Tuy nhiên, Nga cáo buộc Ukraine không thông báo trước về việc 3 con tàu qua Eo biển Kerch, đồng thời cho biết các tàu của Ukraine đã đi lại một cách nguy hiểm và phớt lờ những chỉ dẫn của phía Nga nhằm kích động căng thẳng, buộc Nga phải dùng tới vũ lực để ngăn chặn các tàu Ukraine xâm phạm bất hợp pháp vùng biển Nga. Urcaina gọi đây là "hành động có chủ định" của phía Nga. Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho rằng, vụ việc tại Biển Đen là một "sự cố biên giới" và việc Tổng thống Ukraine ban bố tình trạng chiến tranh trong 30 ngày là "một phản ứng thái quá"./.