Thời gian gần đây, sản xuất lúa gạo ở khu vực ĐBSCL gặp nhiều khó khăn. Thị trường tiêu thụ bị thu hẹp, giá xuất khẩu liên tục bị giảm khiến nông dân trồng lúa không thu được hiệu quả như mong đợi.
Trong khi đó, từ năm 2008 đến nay, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn khuyến khích chuyển đổi cây trồng, nhưng chưa đồng bộ vì còn khó khăn trong việc liên kết tiêu thụ.
Chính vì vậy, yêu cầu chuyển đổi cây trồng trên nền đất lúa đang là nhiệm vụ đặt ra để đáp ứng nhu cầu trong nước và nâng cao giá trị sản phẩm xuất khẩu.
 |
| Có nhà máy bao tiêu, nhiều nông dân mạnh dạn chuyển sang trồng bắp thu trái non |
Về huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang giờ đây đâu đâu cũng nghe dân bàn việc chuyển đổi cây trồng. Bởi nơi đây, phong trào nông dân chuyển đổi cây lúa sang trồng rau màu, cải tạo vườn tạp sang trồng cây ăn trái cho hiệu quả kinh tế rất cao.
Đặc biệt, trước tình hình lúa rớt giá, nông dân lại càng mặn mà với rau màu và trồng vườn hơn. Ở các xã Kiến An, Bình Phước Xuân... hầu hết nhà nông đưa ra sự so sánh rất thực tế. Đó là nếu trồng lúa, năng suất bình quân 500 kg/công, giá 4.800 đồng/kg sau khi trừ chi phí thì đâu lại vào đó. Còn làm vườn, trồng màu, thực hiện mô hình đa canh, hiệu quả gấp nhiều lần so với lúa.
Ông Nguyễn Tâm Bửu, nông dân ở xã Kiến An đã “phất lên” nhờ áp dụng mô hình đa canh là trồng xoài kết hợp với trồng bắp thu trái non, nuôi bò đã mang lại hiệu quả kinh tế.
Ông Bửu cho biết, cây bắp sau khi thu hoạch trái non người dân sử dụng để chăn nuôi bò, vừa tận dụng phụ phẩm, vừa hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường, sử dụng lao động nông nhàn làm tăng kinh tế gia đình. Ngoài ra phân bò có thể tận dụng để cải tạo đất hoặc bón cho xoài giảm bớt chi phí phân bón. Từ cách làm này mà hơn 5 năm qua, mỗi năm gia đình ông có dư hàng trăm triệu đồng: “Ở đây có nhà máy bao tiêu nên tôi mạnh dạn chuyển sang trồng bắp thu trái non. Hiệu quả lắm. Thu nhập từ bắp cũng khá, còn nếu nuôi bò nữa thì thu nhập gấp 5 lần. Chuyển dịch cây trồng vật nuôi như vậy thì khỏe rồi”.
Sản lượng lúa của cả nước đang dư thừa, giá thấp, đời sống người nông dân đã vất vả lại thêm phần cơ cực. Xuất khẩu gạo cũng liên tiếp gặp khó khiến nhiều doanh nghiệp phải chấp nhận bán rẻ, bán thấp để tiêu thụ lúa hàng hóa.
Trước tình thế đó, nhiều địa phương đã “rục rịch” chuyển đổi một phần đất trồng lúa sang trồng các cây hoa màu khác.
Tại nhiều địa phương như Tháp Mười, Tam Nông của tỉnh Đồng Tháp, mô hình trồng sen cũng giúp cho người dân yên tâm hơn với nghề làm nông nghiệp.
Anh Nguyễn Văn Bền ở xã Phú Cường trong vài năm gần đây đã chuyển toàn bộ diện tích đất canh tác của mình để trồng sen. Anh cho biết, mỗi vụ thu hoạch, năng suất sen cỡ 3 tấn/ha, lãi khoảng 21 triệu đồng, so với vụ lúa hè thu lợi nhuận cao gấp 8 đến 10 lần: “Trồng sen vừa tiết kiệm nước, vừa cải tạo phèn, hiệu quả kinh tế cao hơn vụ lúa Hè Thu. Về giá cả, khi có công ty bảo đảm đầu ra, nông dân mạnh dạn trồng sen”.
Ở nhiều địa phương có điều kiện khó khăn hơn về nguồn nước tưới, cây mè (vừng) cũng được người dân lựa chọn trong chuyển dịch cây trồng. Bình quân mỗi công mè cho thu hoạch khoảng 180 - 200 kg, thương lái đến tận ruộng mua với giá 32.000 đồng/kg. Trừ chi phí đầu tư mỗi công mè gần 2 triệu đồng, nông dân lời từ 3 - 4 triệu đồng/công.
Ông Nguyễn Văn Chí ở phường Thới An, quận Ô Môn cho biết, được sự tư vấn, hướng dẫn của trạm khuyến nông quận, ông đã mạnh dạn chuyển sang trồng 1 vụ mè luân canh lúa. Với mỗi ha mè năng suất bình quân gần 2 tấn, sau khi trừ chi phí đầu tư khoảng 20 triệu đồng/ha, lợi nhuận thu được từ 30 - 40 triệu đồng/vụ, cao gấp 3 lần trồng lúa.
Theo PGS-TS Mai Thành Phụng, Trung tâm Khuyến nông Khuyến ngư Quốc gia, trước đây trồng lúa trên đất phèn ở ĐBSCL là bước chuyển đổi khoa học – kỹ thuật từng mang lại hiệu quả cho nông dân. Hiện nay việc chuyển đổi cây trồng thay thế cây lúa là điều cần thiết. Qua thực tế đã có những mô hình chuyển đổi sản xuất gia tăng lợi tức: “Có nhiều loại cây có thể đưa vào cơ cấu cây trồng, đặc biệt là ở vụ xuân hè và vụ hè thu. Trong khi cây lúa là 2 triệu đồng thì cây đậu nành lợi nhuận là 16 triệu, cây bắp lai là 11 triệu, mè là 25 triệu, cây sen là 46 triệu.
Lợi nhuận thu được từ việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi của nhiều hộ nông dân cá thể trong từng thời điểm được xem là khá cao. Tuy nhiên, cần cảnh báo rằng sản xuất nông nghiệp phụ thuộc vào giá cả, đầu ra trong từng thời điểm.
Chúng tôi sẽ phân tích sâu vấn đề này trong bài “Thất bại do chủ quan, không theo nhu cầu thị trường”./.