Phân tích từ Bộ Tài chính cho thấy, từ năm 2010, Việt Nam đã trở thành quốc gia có thu nhập trung bình, kéo theo mức độ ưu đãi từ các khoản cho vay của các đối tác phát triển dành cho Việt Nam đang giảm rõ rệt. Cụ thể, ở giai đoạn trước năm 2010, thời hạn vay bình quân khoảng từ 30 - 40 năm, với chi phí vay khoảng 0,7% - 0,8%/năm, bao gồm thời gian ân hạn.
Tuy nhiên, trong giai đoạn từ 2011 - 2015, thời hạn vay bình quân từ các đối tác phát triển dành cho Việt Nam chỉ còn kéo dài từ 10 - 25 năm, tùy theo từng đối tác và từng loại vay, với chi phí vay khoảng 2%/năm trở lên. Đáng lưu ý là nhiều nhà tài trợ đã chuyển từ nguồn vốn ODA sang nguồn vốn vay hỗn hợp.
Dự kiến đến tháng 7/2017, Việt Nam có thể không còn được vay theo điều kiện ODA, phải chuyển chủ yếu sang sử dụng nguồn vay ưu đãi và tiến tới vay theo điều kiện thị trường. Nguồn vốn ODA đã vay chuyển sang điều khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ 2% - 3,5%.
 |
TS. Trần Hoàng Ngân, Đại biểu Quốc hội Đoàn TP HCM. |
“Mỗi năm nước ta giải ngân nguồn vốn ODA khoảng 4,2 – 4,5 tỷ USD và những năm vừa rồi, nguồn vốn này rất lớn, góp phần giúp tăng trưởng kinh tế, xây dựng cơ sở hạ tầng, giải quyết mạng lưới về giao thông, đem lại nhiều lợi ích. Nhưng tính hiệu quả của nó, nếu ta quản lý chặt hơn, giảm xin cho thì sẽ đem lại những hiệu quả tốt đẹp”, Đại biểu Ngân cho biết.
Trước những khó khăn mới, Đại biểu Ngân nhìn nhận vấn đề ODA cần được quan tâm và kiểm soát. Cụ thể là sắp tới đây, vốn ODA sẽ xem đến vấn đề Chính phủ vay, sau đó chuyển cho các địa phương. Địa phương phải thông qua HĐND để từ đó xem xét, cân nhắc, coi dự án đó có thực sự mang lại hiệu quả, thực sự cần thiết hoặc cấp thiết, hay phù hợp với đời sống nhân dân mới được HĐND phê duyệt.
“Trên thực tế, ở nhiều địa phương đời sống nhân dân còn khó khăn nhưng lại xây những trụ sở vừa to, vừa đẹp. Dư luận có đặt vấn đề việc xây dựng này có thực sự cần thiết hay không? Phản ánh của nhiều cử tri cho biết, bản thân ngươi dân cũng rất ngại khi bước vào các cơ quan đó. Vậy có thực sự cấp thiết xây dựng trụ sở đó hay không mặc dù nhu cầu có một trụ sở khang trang là cần thiết”, Đại biểu Trần Hoàng Ngân nêu vấn đề.
Do đó, theo Đại biểu Trần Hoàng Ngân, nên phải chuyển các khoản vay ODA này về địa phương, gắn trách nhiệm của địa phương, gắn với Luật đầu tư công để ai đưa những quyết định sai sẽ phải chịu trách nhiệm với quyết định của mình. Đây là giải pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ODA, đặc biệt là đầu tư công trong việc sử dụng nguồn vốn.
Tuy nhiên, dư luận cũng đặt câu hỏi việc các địa phương phải vay lại thay vì ưu đãi như trước đây liệu có góp phần hạn chế các dự án chậm tiến độ hay không. Đại biểu Trần Hoàng Ngân cho rằng, đây lại là điều thực sự cần thiết, giúp đẩy nhanh tiến độ các dự án, công trình bởi có sự tham gia thêm của Đại biểu HĐND. Vì vay là phải trả nên khi vay sẽ có cân nhắc, có suy nghĩ, tính toán, có xét đến tính hiệu quả và sự cấp thiết. Còn nếu xét dưới góc độ cấp phát, người ta sẽ dễ dãi hơn trong sử dụng nguồn vốn. Thậm chí dễ dãi với người xây dựng, dễ dãi với các công trình, dẫn đến nhiều công trình xây xong gây lãng phí.
Đại biểu Trần Hoàng Ngân cũng cho rằng, việc Chính phủ đưa ra phương án vay để trả cho các địa phương là cấp thiết, nhưng cũng phải lưu ý đến các dự án mang tính chất liên vùng, có tác động đến một khu vực. Đó phải là dự án của Chính phủ, mang tính chất cấp phát, còn dự án của các địa phương là dự án vay để trả. Đồng thời, trong Luật Đầu tư công cũng đã quy định rõ: Ai ký quyết định, cơ quan nào thẩm định dự án sẽ phải chịu trách nhiệm cho dự án đó./.