Tiếp sau công văn kêu cứu về việc khu di tích tâm linh đặc biệt thời Lý ở khu E, Hoàng thành Thăng Long, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan liên quan đề xuất phương án bảo tồn.
Viện HLKHXH cho rằng, do di tích văn hóa tâm linh đặc biệt thời Lý là một bộ phận quan trọng trong cấu trúc tổng thể của Hoàng thành Thăng Long thời Lý nói riêng, di sản Thế giới Trung tâm Hoàng thành Thăng Long nói chung. Do chưa được khai quật nghiên cứu tổng thể và chi tiết, di sản này còn tiềm ẩn nhiều giá trị lịch sử, văn hóa và chính trị chưa thể biết hết ngay được.
Vì vậy việc bảo tồn di sản văn hóa tâm linh đặc biệt thời Lý cần được gắn bó mật thiết với tổng thể di sản Trung tâm Hoàng thành Thăng Long nói chung, tổng thể khu di tích khảo cổ tại 18 Hoàng Diệu nói riêng.
Viện HLKHXH kiến nghị Thủ tướng cho phép bảo tồn nguyên trạng Di tích tế lễ Trời –Đất của các Hoàng đế đầu thời Lý trong phạm vi diện tích tối thiểu còn khoảng 400m2 (không tính diện tích có thể sẽ khai quật thêm ở phía Tây Bắc của di tích).
Trong khi chờ đợi các phương án bảo tồn khả thi do các chuyên gia trong và ngoài nước nghiên cứu đề xuất, Viện Khảo cổ học sẽ tạm thời lấp đất che phủ hết cọc gỗ của di tích. Đồng thời, để đảm bảo tiến độ xây dựng gara đỗ xe, Viện HLKHXH đề nghị Bộ Xây dựng chỉ đạo Ban quản lý xây dựng nhà Quốc hội mới nghiên cuwusu các giải pháp thi công đường hầm và gara đỗ xe ngầm Nhà Quốc hội sao cho bảo vệ tuyệt đối an toàn di tích.
Hiện nay việc kè cừ sâu 4m trong khi tường vây gara sâu từ 14m-19m trong điều kiện áp sát di tích là rất khó có thể đảm bảo nguyên trạng di tích. Do đó, các giải pháp thi công cần được các bên chuyên môn và quản lý liên quan thẩm định. Mọi việc thi công chỉ nên được tiến hành ở ngoài vùng lõi và tuân thủ nghiêm sự hướng dẫn của Viện Khảo cổ học, Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long Hà Nội, Cục Di sản văn hóa nhằm tránh tình trạng việc thi công vừa qua đã làm xâm hại khá mạnh tính nguyên trạng của di tích.
Việc nghiên cứu xây dựng phương án bảo tồn nguyên trạng kiến trúc tâm linh này cần được xem xét trong sự kết nối với phương án nghiên cứu và bảo tồn tổng thể Di sản Hoàng thành Thăng Long. Do đó, các nhà khoa học kiến nghị khai quật mở rộng kiến trúc tâm linh với diện tích khoảng 200 m2 nhằm làm rõ kết cấu mặt bằng tổng thể của kiến trúc.
Các nhà khoa học cũng kiến nghị khai quật mở rộng kiến trúc Bát Giác về phía nam và phía đông với diện tích khoảng 500 m2, nhằm bộc lộ toàn bộ kết cấu mặt bằng kiến trúc Bát Giác. Đồng thời, xem xét bảo tồn nguyên trạng tại chỗ di tích Bát Giác thời Lý vốn nằm thẳng trục với di tích tâm linh Đàn tế trời... Từng bước tiến hành khai quật tổng thể khu C - D với diện tích khoảng 20.000 m2 nhằm làm bộc lộ toàn bộ giá trị của khu di sản.
Trên cơ sở khai quật, Viện HLKHXH sẽ tiến hành nghiên cứu đề xuất phương án bảo tồn nguyên trạng và phát huy giá trị tổng thể của di sản với 2 trục di tích tiêu biểu. Đó là trục trung tâm gồm Cột Cờ - Đoan Môn - Điện Kính Thiên - Bắc Môn với điểm nhấn là chính điện Kính Thiên nơi thiết lễ đại triều của các vương triều quân chủ VN. Trục di tích tâm linh gồm Đàn tế trời - kiến trúc Bát Giác và các kiến trúc khác thời Lý.
Theo các chuyên gia của 3 Hội Khoa học, di sản này hiện đang đặt ra nhiều vấn đề cần sự quan tâm trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ, các cấp, ngành liên quan. Nếu không có sự quan tâm chỉ đạo kiên quyết, tập trung thì di sản Thế giới có tầm quan trọng hàng đầu của đất nước sẽ có thể ngày càng rơi vào tình trạng manh mún, xuống cấp, không thể phát huy giá trị, và ngày càng có có nguy cơ không thể bảo đảm được các tiêu chí nổi bật toàn cầu của một di sản thế giới./.