Vụ giảm án tù cho Phan Sào Nam: Nhiều câu hỏi cần làm rõ

Mới đây, HĐXX giám đốc thẩm đã ra quyết định chấp nhận toàn bộ kháng nghị của VKSND Cấp cao, tuyên hủy các quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù của TAND tỉnh Quảng Ninh với Phan Sào Nam - 1 trong 2 người cầm đầu đường dây đánh bạc nghìn tỷ Rikvip (bị kết án 5 năm tù về các tội tổ chức đánh bạc và rửa tiền). Quyết định giám đốc thẩm cũng tuyên Phan Sào Nam phải chấp hành phần bản án còn lại.

Hội đồng xét xử xác định, TAND tỉnh Quảng Ninh ra quyết định giảm thời gian chấp hành án với Phan Sào Nam là không đủ điều kiện, không có căn cứ pháp luật.

Tình huống pháp lý hy hữu

Luật sư Trần Tuấn Anh – Giám đốc Công ty luật Minh Bạch (đoàn luật sư TP Hà Nội) đánh giá, sai phạm liên quan việc giảm án tù với Phan Sào Nam là tình huống pháp lý hy hữu. Trong lịch sử tố tụng Việt Nam, chưa có trường hợp nào quyết định tha tù trước thời hạn đối với người chấp hành án phạt tù mà sau đó bị kháng nghị theo trình tự giám đốc thẩm, bị tuyên hủy các quyết định giảm án tù. Chính vì chưa có trường hợp nào nên pháp luật Việt Nam gần như đang có bỏ trống vấn đề này.

“Luật Thi hành án hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự cũng chưa quy định cụ thể về việc yêu cầu người đã được tha tù trước thời hạn nay phải quay lại nhà tù. Còn hiện nay, các cơ quan thi hành pháp luật đang áp dụng pháp luật một cách tương tự, tức là mặc nhiên hiểu khi quyết định tha tù trước thời hạn bị hủy thì bị án vẫn đang chấp hành án phạt tù mà thôi. Bởi vì bây giờ không thể ban hành quyết định thi hành án đối với Phan Sào Nam và không có cơ quan nào ban hành quyết định thi hành án tiếp theo. Vụ việc này hy hữu vì trên thực tế chưa xảy ra và quy phạm pháp luật điều chỉnh cụ thể về vấn đề này cũng chưa hoàn thiện” – luật sư Trần Tuấn Anh cho biết.

Cho rằng các cán bộ TAND tỉnh Quảng Ninh liên quan việc tha tù trước thời hạn cho Phan Sào Nam đã vi phạm rất nghiêm trọng, luật sư Trần Tuấn Anh đặt câu hỏi: Tại sao cấp giám đốc thẩm nhìn ra vi phạm mà cấp trực tiếp quản lý là tòa án Quảng Ninh lại không nhìn ra được những chứng cứ không đúng quy định pháp luật, dẫn đến việc ban hành quyết định không có căn cứ pháp luật?

Liên quan đến vụ việc này, hiện nay đã có 9 tập thể và 29 cá nhân được xác định có sai phạm, tiêu cực bị xử lý và yêu cầu xử lý trách nhiệm.

Trước đó, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã công bố quyết định kỷ luật với Ban Cán sự Đảng, Bí thư Ban cán sự Đảng các nhiệm kỳ 2015 - 2020 và 2020 - 2025, một số ủy viên Ban cán sự Đảng, lãnh đạo và cán bộ TAND tỉnh Quảng Ninh, do đã vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật Nhà nước; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo trong việc xét, quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù cho Phan Sào Nam khi không đủ điều kiện.

Cũng liên quan đến vụ việc này, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực thống nhất đưa vụ việc xử lý cán bộ, đảng viên tiêu cực trong việc giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù với Phan Sào Nam vào diện Ban chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo.

Theo luật sư Trần Tuấn Anh, việc xử lý kỷ luật về mặt Đảng đối với các cá nhân có liên quan thể hiện sự nghiêm minh, kịp thời. Song, luật sư cho rằng, các cá nhân tham gia vào việc xem xét, quyết định giảm án cho Phan Sào Nam khi không đủ điều kiện cho thấy có dấu hiệu của tội “Ra quyết định trái pháp luật”.

Điều dư luận đang rất quan tâm hiện nay là Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực sẽ theo dõi, chỉ đạo xử lý vụ việc này như thế nào? Các cá nhân có liên quan sẽ bị xử lý ra sao về mặt pháp luật?

“Qua vụ việc này chúng ta cũng cần nhìn nhận, xem xét lại có hay không việc vi phạm pháp luật trong lĩnh vực tư pháp. Cơ quan chức năng cần làm rõ động cơ, mục đích của một số cán bộ liên quan vụ việc. Muốn làm rõ điều này thì cần chuyển vụ việc sang cơ quan điều tra. Trong trường hợp có căn cứ cho thấy sự việc có sự tác động tiêu cực, hay có yếu tố vụ lợi, vi phạm pháp luật thì cần phải có hình thức xử lý nghiêm minh bên cạnh xử lý kỷ luật Đảng để răn đe, giáo dục, phòng ngừa chung cho xã hội”.

Giám đốc Công ty Luật Minh Bạch nói như vậy, đồng thời cho rằng công tác cán bộ ở đây có vấn đề, chưa chọn được những người “vừa hồng vừa chuyên”, chí công, vô tư. Không chỉ trong lĩnh vực tư pháp, công tác cán bộ là hết sức quan trọng. Nếu cán bộ không vô tư, trong sáng thì không thể nhân danh pháp luật được.

Làm rõ động cơ, mục đích ra quyết định trái luật

Cùng chung quan điểm, ông Lê Hữu Thể - nguyên Phó Viện trưởng Viện KSND tối cao cho biết, cơ quan chức năng cần làm rõ những dấu hỏi lớn về nguyên nhân do đâu, động cơ nào dẫn đến vi phạm, khuyết điểm trong việc giảm án cho Phan Sào Nam.

“Cần phải làm rõ động cơ vì sao một số lãnh đạo và cán bộ TAND tỉnh Quảng Ninh ra quyết định không đủ điều kiện, không có căn cứ pháp luật như vậy. Họ đưa ra quyết định sai do nhận thức pháp luật chưa đúng, chưa đủ, chưa chính xác hoặc pháp luật chưa rõ, hoặc trong phối kết hợp, thảo luận, báo cáo cấp trên chưa rõ? Nếu sai vô ý về mặt nhận thức, do nắm chưa chắc luật, hiểu chưa chuẩn, phổ biến pháp luật còn kém thì cần phải rút kinh nghiệm. Ngược lại, nếu chứng minh được có yếu tố tiêu cực, vụ lợi thì cần chấn chỉnh, kỷ luật nghiêm minh” – ông Lê Hữu Thể nói.

Theo phân tích của nguyên Phó Viện trưởng Viện KSND tối cao, quy định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù đã được quy định rất rõ trong luật và trong các văn bản dưới luật, nhưng tòa án tỉnh Quảng Ninh đã ban hành quyết định khi không đủ điều kiện là điều thực sự khó hiểu và cần phải rút kinh nghiệm.

Bởi quy định trong luật đã rất rõ, người dân bình thường đọc sẽ hiểu. Trong khi vụ án đánh bạc nghìn tỷ vốn đã nhạy cảm, nên khi ra quyết định cần phải hết sức thận trọng thì mới tránh được sai sót.

“Quyết định của UBKT Trung ương yêu cầu cơ quan chức năng chỉ đạo xem xét, xử lý các tổ chức, cá nhân có vi phạm, khuyết điểm liên quan đến việc xét, quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù cho phạm nhân Phan Sào Nam là đúng quy định, cần thiết và đó cũng là một cách để bảo vệ cán bộ, làm rõ những băn khoăn của dư luận” – ông Lê Hữu Thể nhấn mạnh./.