Giá tăng vọt hơn 10 lần trong vòng một năm qua khiến Bitcoin và nhiều đồng tiền ảo (còn gọi là tiền mã hóa hay tiền kỹ thuật số, tiền điện tử) đã thu hút sự quan tâm của hàng triệu nhà đầu tư trên khắp thế giới, trong đó có Việt Nam.
Tìm từ khóa "đầu tư tiền ảo" trên công cụ tìm kiếm của Google ở thời điểm hiện tại cho ra 23.600.000 kết quả chỉ trong vòng 0,47 giây. Điều đó đủ cho thấy đồng tiền này đang "hot" đến cỡ nào. Theo thông tin trên Coinmarketcap, giá của đồng Bitcoin trong phiên giao dịch ngày 15/3/2021 đã tuột mốc cao nhất trong lịch sử 60.000 USD xuống còn 54.462 USD. Tuy vậy, giá trị vốn hóa của đồng tiền này vẫn vượt ngưỡng 1.000 tỷ USD.
"Cơ" ít, "nguy" nhiều
Hiện nay, ngoài Bitcoin, đã có thêm hàng chục loại tiền điện tử mới ra đời như Litecoin, Ethereum… Các loại tiền kỹ thuật số có lợi thế là dễ trao đổi trên phạm vi quốc tế, nhưng cũng đối mặt những thách thức, rủi ro nghiêm trọng. Mặc dù công nghệ chuỗi khối (blockchain) cho phép lưu trữ tiền kỹ thuật số một cách an toàn, khó bị mất mát hoặc trộm cắp vật chất, nhưng chúng có thể trở thành "miếng mồi ngon" của các vụ trộm và tấn công online. Điều đáng lo ngại là tiền kỹ thuật số có thể bị các nhóm tội phạm dùng để rửa tiền, chuyển đổi các khoản tiền thu được thông qua những hoạt động bất hợp pháp thành tiền "sạch".
Tại Việt Nam, hiện nay vẫn chưa có quy định pháp lý điều chỉnh hoạt động phát hành, mua bán, trao đổi tiền ảo, tài sản ảo, đồng thời cũng chưa quy định đơn vị chính thức quản lý việc phát hành và giao dịch các đồng tiền ảo, tài sản ảo. Trước thực trạng tội phạm công nghệ cao thông qua đầu tư tiền ảo có nhiều diễn biến phức tạp, các đối tượng sử dụng nhiều hình thức tinh vi. Bộ Tài chính đã lên tiếng cảnh báo về những rủi ro, nguy cơ và hệ lụy của việc tham gia mua bán, giao dịch, đầu tư, kinh doanh tài sản ảo, tiền ảo bất hợp pháp.
Bộ Tài chính cho biết, trong thời gian qua, Uỷ ban chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) thường xuyên phối hợp với các cơ quan công an về các vụ việc liên quan đến các sàn giao dịch, tiền ảo, chứng khoán có tính chất tương tự đã xảy ra tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước và đang có xu hướng diễn ra thường xuyên hơn (như Sàn giao dịch Rforex (tại trang web www.rforex.com) tại quận Ba Đình, TP Hà Nội; Sàn giao dịch Emrfx (www.emrfx.com) tại tỉnh Nghệ An)...
Bộ Tài chính khẳng định, hiện tại, chỉ có Sở Giao dịch chứng khoán (GDCK) TPHCM và Sở GDCK Hà Nội được phép tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán tại Việt Nam. Theo pháp luật chứng khoán, tiền ảo không phải là một loại chứng khoán.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cũng đã có thông báo trên Cổng thông tin điện tử của UBCKNN khuyến cáo các nhà đầu tư cẩn trọng khi tham gia đầu tư vào tiền ảo, tài sản ảo để hạn chế những tổn thất có thể xảy ra và đề nghị các công ty đại chúng, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư chứng khoán không được thực hiện các hoạt động phát hành, giao dịch và môi giới tiền ảo trái pháp luật.
Về vấn đề này, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Đào Minh Tú cho hay, việc cung ứng các dịch vụ mua bán ngoại tệ hay phái sinh ngoại tệ phải do các tổ chức tín dụng được NHNN cấp phép mới được phép tổ chức hoạt động. "Pháp luật không bảo hộ cho những rủi ro về tiền ảo, do đó người dân phải rất thận trọng, nhất là với những mời chào hưởng phần trăm lợi nhuận cao. Đó là dấu hiệu của sự lừa đảo", ông Đào Minh Tú cảnh báo.
Phó Thống đốc Đào Minh Tú nêu rõ, tiền ảo là sản phẩm ảo được mã hóa, không phải tiền pháp lệnh hay phương tiện thanh toán, pháp luật không cho phép sử dụng có chức năng như đồng tiền pháp lệnh hiện nay. "Việc đầu tư tiền ảo hiện nay có nhiều vấn đề đã được đánh giá. Các cơ quan chức năng đang làm rõ vấn đề quản lý cơ sở pháp lý và kinh doanh tiền ảo", ông Tú nói.
Chia sẻ trên báo Thanh Niên, ông Phan Dũng Khánh, giảng viên thị trường tài chính Trường Doanh nhân Bizlight, cho biết, rủi ro trong việc đầu tư tiền ảo được xem là lớn nhất trong các kênh đầu tư hiện nay. Thậm chí, nhiều cơ quan cảnh báo rủi ro quốc tế đã liệt kê và cảnh báo rủi ro lừa đảo trên thị trường tiền ảo đứng đầu trên thị trường tài chính. Vì vậy, chỉ có những người ưa mạo hiểm nhất mới đầu tư tiền ảo.
Tại Việt Nam, việc đầu tư giao dịch Bitcoin hay tiền ảo nói chung vẫn bị cấm nên đây là rủi ro lớn nhất. Chưa kể trong quá trình giao dịch, nếu nhà đầu tư quên mất địa chỉ ví điện tử chứa tiền ảo thì sẽ mất luôn vĩnh viễn vì không thể lấy lại được, từ đó dẫn đến nguy cơ bị đánh cắp tài khoản ví tiền ảo. Điều này hoàn toàn trái ngược với chứng khoán vì được lưu ký tập trung tại Trung tâm lưu ký chứng khoán, ông Khánh chỉ rõ.
Thế giới thờ ơ với tiền ảo
Dù "cơn sốt" tiền ảo đang lan tràn tại nhiều quốc gia, nhưng tại Mỹ - nền kinh tế số 1 thế giới hiện nay, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen cảnh báo, đồng Bitcoin là một tài sản có tính đầu cơ cao và không hiệu quả trong tiến hành giao dịch, do đó bà bày tỏ quan ngại về những rủi ro thua lỗ mà các nhà đầu tư có thể gặp phải. Bởi vậy cho đến nay, Bitcoin nói riêng và các loại tiền điện tử nói chung đều đứng trước yêu cầu phải có quy định quản lý trên toàn cầu.
Mới đây, chính phủ Ấn Độ cho biết sẽ sớm đề xuất dự luật cấm tiền ảo và xử phạt hành chính bất kỳ ai giao dịch tiền ảo trong nước. Dự luật của chính phủ Ấn Độ sẽ hình sự hóa việc sở hữu, phát hành, khai thác, giao dịch và chuyển giao tiền ảo. Đây sẽ là một trong những chính sách nghiêm ngặt nhất thế giới đối với tiền ảo.
Chính phủ Ấn Độ trước đó đã kêu gọi cấm các loại tiền ảo như Bitcoin trong lúc xây dựng khuôn khổ pháp lý phù hợp cho tiền ảo. Nếu dự luật được thông qua thì Ấn Độ sẽ là nền kinh tế lớn đầu tiên xem việc sở hữu tiền ảo là bất hợp pháp.
Còn đối với những nhà đầu tư sành sỏi trên thế giới thì dù giá tăng phi mã nhưng đồng tiền kỹ thuật số Bitcoin vẫn bị coi là "bong bóng", "canh bạc", và được dự báo cái kết không mấy tốt đẹp.
Theo huyền thoại đầu tư người Mỹ Warren Buffett, Bitcoin là "ảo ảnh", và ông dự báo đồng tiền này sẽ có kết cục xấu. Nhà tiên tri xứ Omaha cho biết ông bi quan về các đồng tiền ảo vì chúng "không có giá trị", và "thề" sẽ không bao giờ mua Bitcoin, đồng thời cảnh báo các nhà đầu tư nên tránh xa đồng tiền kỹ thuật số này.
Người bạn thân lâu năm của Warren Buffett là tỷ phú Bill Gates - nhà đồng sáng lập hãng công nghệ Microsoft - cũng đồng quan điểm khi chia sẻ ông không sở hữu Bitcoin và không có nhu cầu sở hữu vì nó "không tạo ra bất cứ thứ gì". Bill Gates nhận định, rót tiền vào Bitcoin là một kiểu đầu tư với "lý thuyết đánh lừa" thuần túy.
Đối với tỷ phú Mark Cuban - người nổi tiếng với vai trò nhà đầu tư trong chương trình gọi vốn Shark Tank Mỹ, từ lâu ông đã có quan điểm hoài nghi về Bitcoin. Ông Mark Cuban cho rằng Bitcoin không thể trở thành một tiền tệ đáng tin cậy.
Tỷ phú Mark Cuban nói: "Thà mua chuối còn hơn đầu tư Bitcoin" bởi vì ít ra chuối còn có giá trị nội tại. Ông coi Bitcoin là công cụ lưu trữ thiên về sự "cuồng tín" hơn là giải pháp cho bất kỳ vấn đề nào. Bitcoin hay bất cứ đồng tiền điện tử nào sẽ không thay thế được tiền pháp định được các chính phủ phát hành./.