Chiều 19/11, thảo luận ở tổ về dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Giám định tư pháp, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu (đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa) cho biết, lâu nay có khó khăn, vướng mắc trong giải quyết các vụ án kinh tế, nhất là án tham nhũng, thường là do khâu giám định. Ở đây có cả 2 nguyên nhân do Luật còn bất cập và do khâu tổ chức thực hiện còn hạn chế.

Người làm giám định chịu áp lực rất lớn

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu. (ảnh: Quochoi.vn)

Theo ông, giám định trong các vụ án lớn rất phức tạp, đòi hỏi nhiều yếu tố về thời gian, phương tiện, kỹ thuật, công cụ, các điều kiện để thực hiện giám định. Chưa kể, người giám định chịu áp lực rất lớn kể cả về chuyên môn, thời gian, về xã hội và có tâm lý e ngại nên họ không muốn làm giám định.

“Đây là những người giám định theo vụ việc, theo yêu cầu chứ không phải tổ chức chuyên môn do Nhà nước lập ra để làm việc giám định. Thường những người này có kiến thức chuyên môn làm việc ở các cơ quan quản lý Nhà nước hay các Viện, các trường, nên khi nhận được trưng cầu giám định họ rất cân nhắc. Bởi vì khi họ đưa ra kết luận giám định, trên cơ sở này cơ quan tố tụng khởi tố, truy tố, xét xử, có thể có những mức án rất cao, và đây là yếu tố làm cho họ rất ngại” – ông Uông Chu Lưu cho biết.

Đề cập Luật lần này có bổ sung được một số quy định rõ hơn, cụ thể hơn, như quyền của người giám định thế nào, trách nhiệm ra sao, cơ chế để bảo vệ khi họ bị đe dọa về tính mạng, tài sản, nhân thân, gia đình, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh đây là yếu tố để công tác giám định thời gian tới đây có thể khắc phục được những tồn tại trong thực tiễn.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán Nhà nước, Dự thảo Luật bổ sung Điều 41a quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán nhà nước trong việc thực hiện giám định tư pháp khi được trưng cầu và công nhận, đăng tải danh sách người giám định tư pháp theo vụ việc thuộc thẩm quyền quản lý.

Theo báo cáo thẩm tra dự án luật, ngoài ý kiến tán thành thì đa số ý kiến Ủy ban Tư pháp cho rằng, việc bổ sung quy định nêu trên là không cần thiết. Theo quy định của Luật giám định tư pháp, Bộ Tài chính là cơ quan có thẩm quyền ban hành quy chuẩn chuyên môn áp dụng cho hoạt động giám định tư pháp trong lĩnh vực tài chính.

Hiện nay, Bộ Tài chính đã bổ nhiệm 1.712 giám định viên tư pháp và công nhận 146 người giám định theo vụ việc trong lĩnh vực giám định tài chính. Số vụ giám định tư pháp trong lĩnh vực tài chính được trưng cầu từ năm 2013 đến 2018 không nhiều, chỉ với 241 vụ.

"Như vậy, nguồn nhân lực hiện nay đã đáp ứng tốt nhu cầu giám định tư pháp trong lĩnh vực tài chính. Nếu giao Kiểm toán Nhà nước tham gia hoạt động giám định tư pháp thì phạm vi thực hiện giám định rất hẹp, đồng thời, sẽ ảnh hưởng đến việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của cơ quan này. Do đó, Kiểm toán Nhà nước đã có văn bản đề nghị không bổ sung quy định Kiểm toán Nhà nước tham gia hoạt động giám định tư pháp" - báo cáo thẩm tra nêu rõ.

Không đồng tình với quan điểm của đa số ý kiến ở Ủy ban Tư pháp, ông Uông Chu Lưu cho rằng, một trong những yêu cầu sửa Luật này là để phục vụ yêu cầu phòng chống tham nhũng. Đối với tài sản công, kiểm toán viên của ta rất giỏi, nếu trưng cầu thì cơ quan kiểm toán, kiểm toán viên có thể giúp rất tốt và đây cũng là yêu cầu thực tế của công tác phòng chống tham nhũng hiện nay.

“Do đó, Ủng hộ quan điểm của Chính phủ, quy định thêm nhiệm vụ của Kiểm toán Nhà nước để giám định tư pháp cho vụ việc” – Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Quy trách nhiệm của người ký ban hành kết luận giám định

Cùng bàn về dự án luật, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, công tác giám định trong thời gian qua còn nhiều bất cập. Như vụ Nguyễn Hữu Linh -  nguyên phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân TP Đà Nẵng dâm ô bé gái trong thang máy vẫn tranh cãi xung quanh vấn đề “tay trái, tay phải”, trong khi đây là vấn đề hết sức quan trọng xác định có dâm ô hay không để xử lý trách nhiệm hình sự.

Ông Hòa cũng cho rằng, đang có việc làm giả hồ sơ giám định tâm thần, giả tạo bị tâm thần để trốn tránh trách nhiệm hình sự. Do đó Luật sửa đổi lần này phải nâng cao chất lượng giám định, khách quan, công tâm.

“Giám định do máy móc, nhưng máy móc cũng do con người điều khiển, làm sai lệch kết quả trong giám định để gây thiệt hại hoặc có lợi cho bị can, nhất là giám định trong các vụ án tham nhũng. Vì vậy cần quy trách nhiệm của cơ quan giám định và người ký ban hành kết luận giám định, đặc biệt là các giám định viên là người điều khiển máy móc. Như siêu âm không phải ung thư nhưng nói ung thư làm cả gia đình người bệnh tá hỏa. Cho nên cần quy trách nhiệm của giám định viên và người ký ban hành kết luận giám định”- đại biểu Phạm Văn Hòa cho hay.

Nêu thực tế trong các vụ án hiếp dâm hay giao cấu với trẻ em, việc xác định tội danh khó khăn do các cơ quan chức năng đưa đi giám định quá muộn, đại biểu đoàn Đồng Tháp cho rằng, vụ việc xảy ra nhưng sau 7 ngày, hay 1 tháng mới đưa nạn nhân đi giám định thì lúc đó các dấu vết sẽ không còn rõ nữa và đây đang là kẽ hở về pháp lý chưa xử lý được.

Do đó, ông kiến nghị cần quy định về trách nhiệm của các cơ quan chức năng trong phối hợp để đẩy nhanh quá trình đưa bị hại đi giám định./.