Chùa Quỳnh Lâm tại phường Tràng An, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh thuộc quần thể di tích đặc biệt quốc gia nhà Trần. Chùa tọa lạc trên núi Tiên Du, thuộc dãy Yên Tử. Theo các di văn, chùa Quỳnh Lâm được khởi dựng từ triều Lý, có tượng Di Lặc lớn nổi tiếng một thời. Đến đời Trần, chùa là nơi Trúc Lâm đệ nhất tổ Điều ngự giác Hoàng Trần Nhân Tông từng lui tới. Đệ nhị tổ Pháp Loa tôn tạo, mở mang chùa, quy mô tới trên trăm gian có lầu cao, điện lớn, có tượng Phật khổng lồ, được mệnh danh là “Thiên Nam tứ đại khí”.
Quỳnh Lâm còn là nơi giảng pháp, in kinh, là trường học lớn của Phật giáo đời Trần. Trải qua nhiều biến cố, binh hỏa tàn phá, chùa nhiều lần đổ nát, nhưng với lòng mộ Phật, vua quan sĩ dân các đời lại góp sức góp công cùng nhau phục dựng. Đến đầu thế kỷ XX, các công trình kiến trúc nguy nga của Quỳnh Lâm cơ bản bị hủy hoại hoàn toàn. Ngày nay trong khuôn viên của chùa Quỳnh Lâm chỉ còn lại một số công trình cổ như, tháp mộ, bia đá, các bậc rồng bằng đá xanh, hàng trăm tảng đá kê chân cột, khánh đá, chuông đồng…
Tiến sỹ Nguyễn Văn Anh, Giảng viên bộ môn Khảo cổ học, Khoa Lịch sử trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn cho biết: “Những người làm khảo cổ học chúng tôi đã tìm thấy một cấu trúc khác biệt với các tự viện lớn khác, đó là Chùa Quỳnh Lâm trước kia có cấu trúc chùa nhưng lại mang kiến trúc hoàng gia và điển hình đặc sắc nhất của chùa Quỳnh Lâm với Phật chủ là Di Lặc. Khi trùng tu tôn tạo trên cơ sở nghiên cứu, chúng tôi có đề xuất rằng việc trùng tu không chỉ khôi phục lại công trình mà còn phải đảm bảo yếu tố về mặt cảnh quan. Về căn bản, cảnh quan còn lại hiện nay là cảnh quan của thời Lê Trung Hưng".
Dự án bảo tồn, tu bổ và tôn tạo di tích chùa Quỳnh Lâm đã được UBND tỉnh Quảng Ninh phê duyệt, đầu tư vào ngày 19/11/2015. Sau hơn 4 năm triển khai thi công, đến nay các hạng mục đã cơ bản hoàn thành giai đoạn 1 bao gồm thượng điện, cổng Tam Quan, sân gạch, vườn hoa, cây cảnh, bảo tháp và các hạng mục kết nối giao thông với tổng mức đầu tư dự án hơn 163 tỷ đồng.
Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh, chùa Quỳnh Lâm phối hợp UBND thị xã Đông Triều đã tổ chức Lễ rước tượng Phật ngọc nguyên khối nặng 3,8 tấn về chùa Quỳnh Lâm. Đây được xem là một trong những bức tượng ngọc nguyên khối lớn nhất Việt Nam. Dự án được thực hiện với mục tiêu quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích nhà Trần tại Đông Triều; bảo tồn phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật, khoa học của di tích; đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng của nhân dân và du khách thập phương./.