Để đáp ứng đòi hỏi về phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh tốc độ đô thị hoá nhanh như hiện nay, TP HCM cần huy động mọi nguồn lực, trong đó nguồn lực đất đai đóng vai trò hết sức quan trọng. Tuy nhiên, thời gian qua việc quản lý, sử dụng đất chưa hiệu quả, để lại nhiều dự án “treo” hàng chục năm trời, không những gây lãng phí mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của người dân.

Tại một đô thị sầm uất và năng động nhất cả nước, nơi cuộc sống luôn hối hả với dòng chảy kinh tế không ngừng chuyển động, vẫn có những dự án dậm chân tại chỗ hàng chục năm trời. Trong đó, hai dự án treo với thời gian kỷ lục lên đến hơn 20 năm là Khu đô thị Bình Quới – Thanh Đa và Khu đô thị Sing – Việt. Hàng trăm hecta đất tại hai dự án này trước đó được vẽ nên viễn cảnh một đô thị văn minh, đáng sống nhưng đến giờ này, nơi đây vẫn còn là những khu đất bỏ hoang.

Bán đảo Thanh Đa nằm liền kề trung tâm thành phố "treo" 26 năm vẫn là khu vực hoang vu, chậm phát triển.

Nằm ở ngoại ô phía Tây Nam thành phố, dự án Khu đô thị Sing – Việt tại huyện Bình Chánh có quy mô 331 ha, tổng vốn đầu tư gần 2.000 tỷ đồng. Dự án này được Chính phủ chấp thuận địa điểm từ năm 1997 nhưng phải đến 10 năm sau (năm 2007), UBND TPHCM mới có quyết định thu hồi đất tổng thể. Điểm nghẽn làm chậm tiến độ dự án tới 21 năm là quá trình bồi thường, giải phóng mặt bằng áp giá bèo bọt, "vênh" nhiều so với thị trường khiến người dân không đồng thuận, phát sinh khiếu nại kéo dài. Quyền lợi của 571 hộ dân tại đây bị ảnh hưởng nghiêm trọng, ngay cả khu tái định cư vẫn chưa được xây dựng, mặc dù chủ đầu tư đã bỏ ra hơn 500 tỷ đồng để bồi thường giải phóng mặt bằng.

Trong khi đó, mặc dù nằm liền kề với trung tâm thành phố, dự án Khu đô thị Bình Quới – Thanh Đa ở quận Bình Thạnh cũng um tùm cỏ dại, ao đầm, sình lầy nhếch nhác, tình trạng này đã kéo dài 26 năm qua. Được quy hoạch từ năm 1992 với tổng diện tích gần 427 ha, dự án qua nhiều lần thay đổi chủ đầu tư vẫn bị kéo dài thời gian thực hiện khiến đời sống người dân bán đảo Thanh Đa rất khốn khó, không thể mua bán nhà đất cũng như xây dựng, cải tạo chỗ ở. Điều kiện sinh hoạt tạm bợ, cơ sở vật chất thiếu thốn nhưng người dân nơi đây vẫn phải bám trụ với hy vọng về một viễn cảnh tươi sáng.

Ông Trương Quốc Vinh, người dân bán đảo Thanh Đa cho biết: "Nếu phát triển quy hoạch theo hướng hình thành khu sinh thái thì tôi rất ủng hộ vì xung quanh đã bị đô thị hoá, không còn mảng xanh. Tôi muốn được tái định cư tại chỗ vì nếu đi đến chỗ mới thì bắt buộc phải tìm công việc mới".

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM, qua phối hợp với các địa phương, sở đã rà soát 2.822 dự án, xác định có 180 dự án với tổng diện tích 812,90 ha không triển khai thực hiện nên đưa vào danh sách thu hồi. Những dự án này được đưa vào kế hoạch sử dụng đất của các địa phương giai đoạn 2015 – 2018 nhưng sau 3 năm chậm triển khai hoặc chỉ "xí" chỗ rồi để đó, buộc thành phố phải xử lý để đảm bảo quyền lợi của người dân. Ngoài ra có 1.541 dự án đang thực hiện, đủ điều kiện giữ lại trong kế hoạch sử dụng đất.

Ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM cho biết có nhiều nguyên nhân khiến dự án chậm triển khai như: chưa tìm được chủ đầu tư hoặc dự án được điều chỉnh quy hoạch, chuyển sang mục đích, hình thức sử dụng khác nhưng chưa được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận. Công tác bồi thường giải phóng mặt bằng kéo dài, một số dự án sử dụng vốn ngân sách chưa được ghi vốn thực hiện, hoặc có những dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách chậm triển khai do chủ đầu tư thiếu năng lực, thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm.

"Khi công bố quyết định thu hồi rồi, UBND thành phố giao cho Sở Tài nguyên và Môi trường làm việc trực tiếp với chủ đầu tư. Có chủ đầu tư hỏi thủ tục để tiếp tục dự án, muốn đưa vào lại trong kế hoạch sử dụng đất thì các cơ quan chức năng phải kiểm soát đủ điều kiện, phải xem xét theo quy định của pháp luật”, ông Thắng nói thêm.

Nhận định về dự án treo kéo dài, các chuyên gia cho rằng có nguyên nhân do cơ chế giao đất kiểu “xin – cho” và chỉ định thầu thay vì đấu thầu. Thêm nữa, sau khi phê duyệt dự án, các cơ quan quản lý cũng không thường xuyên kiểm tra tiến độ triển khai của các chủ đầu tư để sớm có giải pháp xử lý kịp thời. Nhiều nhà đầu tư khi làm thì “xin” đất rất nhiều nhưng chất lượng của việc quy hoạch có vấn đề, hoặc không đủ năng lực tài chính.

Ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhận định: "Điều quan trọng là những người làm quản lý phải nắm chắc được quá trình đầu tư. Phải có chế tài rất cụ thể cho từng chủ đầu tư, có biện pháp phạt, thu hồi lại đất giao cho người khác. Tất cả những điều này nằm trong cơ chế chính sách, phải hết sức chặt chẽ, không để nhà đầu tư lợi dụng chính sách để đầu cơ”.

Về phía chính quyền, để tăng cường quản lý quy hoạch, giải quyết dự án chậm triển khai, HĐND TP HCM đã ban hành Nghị quyết số 16 ngày 5/10/2012 và Nghị quyết số 21 ngày 5/12/2017 để đánh giá tiến độ giải quyết các dự án chậm triển khai, từ đó giao UBND thành phố tổ chức lập đồ án điều chỉnh quy hoạch chung thành phố, xác định ranh giới quy hoạch các đồ án một cách hợp lý, bố trí hợp lý nguồn lực tổ chức thực hiện. Đồng thời, đánh giá năng lực của chủ đầu tư, tính khả thi của dự án, xã hội hoá việc đầu tư các khu đô thị mới có sự tham gia của người dân.

Ông Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch UBND TP HCM khẳng định thành phố sẽ xử lý dứt điểm các dự án treo trong thời gian tới: "Hiện nay có những dự án kéo dài hơn chục năm trời. Những dự án nào không thể thực hiện được thì phải thu hồi, không thể kéo dài như thế này được. Trước hết làm ở huyện Nhà Bè, tại đây có hơn 80 dự án, những dự án không thể triển khai được thì phải có biện pháp xử lý, dự án nào đang triển khai thì phải xem tiến độ thế nào”.

Với quyết tâm của lãnh đạo thành phố, người dân sống trong các khu vực quy hoạch treo đang hết sức mong chờ, kỳ vọng sự chuyển biến sắp tới để có thể chấm dứt nỗi khổ đã đeo bám họ dai dẳng hàng chục năm trời chỉ vì những dự án trên giấy. Giải quyết dứt điểm các dự án treo, bà con được an cư lạc nghiệp, thì bộ mặt đô thị cũng phát triển nhanh và bền vững, tương xứng với tiềm năng và vị thế của TP HCM./.