Đi qua hai cuộc kháng chiến, người dân Việt Nam trải qua nhiều hi sinh, mất mát. Có người may mắn trở về, đoàn viên với gia đình, nhiều người mãi mãi nằm lại nơi chiến trường, máu xương hòa vào lòng đất mẹ. Câu chuyện trở về nơi chôn nhau cắt rốn của ông Hồ Xuân Hương sau hơn 50 năm là "liệt sĩ” khiến nhiều người dân xã Đại Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình không khỏi ngỡ ngàng, gia đình vừa mừng mừng, tủi tủi.
Năm 1975, khi đất nước thống nhất, nhiều gia đình hân hoan chào đón người thân trở về đoàn tụ. Khi đó, ông Hồ Xuân Hương ở xã Đại Trạch, huyện Bố Trạch vẫn “bặt vô âm tín”. Mãi sau này, gia đình nhận được thông báo của chính quyền địa phương là ông Hương đã hy sinh. Nhưng không biết ông hy sinh ở trận địa nào?
Năm 1964, khi mới 18 tuổi, ông Hương lên đường nhập ngũ và chiến đấu ở đảo Cồn Cỏ thì bị địch bắt và tra tấn. Đến năm 1975, ông được thả tự do. Do bị tra tấn dã man nên ông Hương bị mất hẳn trí nhớ. Ông đi lang thang, phiêu bạt từ Sài Gòn, Bình Dương về tới Đồng Nai.
Thấy ông hiền lành, một người nhận ông làm con nuôi. Sau đó, ông lập gia đình và có 4 người con. Đến giữa năm 2013, điều kỳ diệu đã đến với ông sau một trận sốt kéo dài, ông dần hồi phục một phần trí nhớ. Được sự giúp đỡ của người đồng hương là ông Phan Văn Chiến, ông Hương đã tìm về với gia đình của mình.
Ông Hồ Xuân Hương kể lại: “Vào Huế, đồn Mang Cá bị địch thẩm vấn xong đem vô Đà Nẵng. Hỏi cung xong đem vô Sài Gòn. Tôi nói là dân Quảng Trị đi đánh cá. Chúng đem lên Bạch Đằng, đi đâu cũng phải bịt mặt, ăn ngủ trong đó luôn, chỉ có biết mình thôi chứ không biết ai là ai”.
Chị Nguyễn Thị Kim Thảo, con gái ông Hương không kìm nén được niềm vui khi cha mình tìm được nguồn cội: “Ngày trước, nghe bố ở Quảng Bình, Quảng Trị gì đó. Ba con đi mấy chục năm nay rồi bây giờ nhớ ang áng quê cũ là như vậy, mà chỉ nhớ tên được 2 người em. Bây giờ đi tìm được hay không được cũng cho bố con đi một lần cho biết. Trong quá trình chú đi tìm thì được chú báo là đã tìm được rồi”.
Ngày 19/4/2015, khi cả nước hân hoan chào mừng kỷ niệm 40 năm ngày thống nhất non sông, ông Hồ Xuân Hương đột ngột trở về sau 50 năm xa cách. Nơi đây, tấm bằng Tổ quốc ghi công ghi ngày ông Hương hy sinh từ 50 năm trước dù không còn nguyên vẹn vẫn được treo trang trọng.
Trong giây phút đoàn tụ với gia đình và người thân sau hơn 50 năm xa cách, ông Hồ Xuân Hương và những người thân của mình không tin đó là sự thật. Bà Hồ Thị Ngùy, chị gái ông Hương nghẹn ngào không nói nên lời: “Xúc động lắm. Khi ra đi mới 18 tuổi mà lúc về đã chừng này tuổi. Nghe tin báo về mấy anh em mừng rơi nước mắt”.
Gần cuối cuộc đời, ông Hồ Xuân Hương, người đã được thông báo hy sinh ở chiến trường phía Nam lại tìm về được quê hương và gặp lại những người thân của mình. Đằng đẵng nửa thế kỷ xa cách, giờ đây, ông Hương rất đỗi hạnh phúc khi được sống trong tình yêu thương của gia đình và bà con lối xóm./.