Chế độ thai sản là một trong những chế độ quan trọng của Bảo hiểm Xã hội (BHXH) nhằm bù đắp thu nhập cho người lao động khi mang thai, sinh đẻ. Tuy nhiên, lợi dụng kẽ hở của pháp luật, nhiều tổ chức, cá nhân đã trục lợi, lạm dụng quỹ, gây thất thoát nguồn quỹ BHXH vốn là trụ cột về an sinh xã hội cho người dân.
Muôn vàn chiêu trò "trục lợi"
Mới đây, sau nhiều lần gặp gỡ, đối thoại kéo dài gần 6 tháng giữa cán bộ BHXH Quận 1 và người đứng đầu Công ty TNHH BM Tranding Services trên địa bàn, doanh nghiệp này mới chấp nhận điều chỉnh lại mức lương đóng BHXH theo đúng quy định, để BHXH giải quyết chế độ thai sản cho người lao động. Trước đó, mức lương của nhân viên là văn thư chỉ ở mức 4,5 triệu đồng nhưng đến thời kỳ thai sản, mức lương mà doanh nghiệp này báo cáo với cơ quan BHXH Quận 1 là 12 triệu đồng để hưởng chế độ thai sản nhiều tiền hơn.
Tương tự như vậy, Công ty Cổ phần Dịch vụ kỹ thuật dầu khí quốc tế ở Quận 1 đã nâng lương cho một nữ nhân viên kinh doanh từ 5 triệu đồng lên 18 triệu đồng để trục lợi chế độ thai sản. Sau khi đối thoại, doanh nghiệp này giải trình rằng người lao động đã được thăng chức lên Phó Giám đốc. Tuy nhiên cán bộ BHXH lại phát hiện lương Giám đốc doanh nghiệp đóng BHXH thì cũng chỉ có… 5 triệu đồng.
Đó là 2 trong số hàng trăm trường hợp doanh nghiệp lợi dụng chế độ thai sản để trục lợi. Chị Trần Duy Anh, nhân viên phụ trách tiếp công dân của BHXH Quận 1 cho biết, thường thì doanh nghiệp đều biết rõ làm như vậy là sai phạm.
Ông Phạm Việt Tiến, Giám đốc BHXH Quận 1 cho biết, từ tháng 1/2020 đến tháng 8/2020, qua xác minh nghỉ hưởng chế độ thai sản, đã kết luận 95 đơn vị với 99 trường hợp trục lợi. Trong đó, đã thực hiện thoái thu ở 82 doanh nghiệp với số tiền gần 1,7 tỷ đồng, tăng 41% so với cùng kỳ năm ngoái.
Luật còn nhiều kẽ hở
Theo ông Phạm Việt Tiến, khi doanh nghiệp khai báo sử dụng lao động, đăng ký thang lương, bảng lương và thông báo cho cơ quan quản lý nhà nước về lao động thì cơ quan BHXH không yêu cầu doanh nghiệp xuất trình những loại văn bản này trong quá trình tổ chức thu. Cho đến khi nghi ngờ có dấu hiệu lạm dụng thì mới yêu cầu có hồ sơ để đối chiếu. Cái khó là khi xác minh các trường hợp có dấu hiệu lạm dụng quỹ BHXH trong việc giải quyết chế độ thai sản, thì nhiều người lao động phản ứng gay gắt, cho rằng “đóng thì dễ, hưởng thì khó”, than phiền BHXH nhũng nhiễu, gây khó dễ trong việc giải quyết chế độ.
Còn nhiều doanh nghiệp thì cố tình hướng dẫn người lao động tự liên hệ với cơ quan BHXH để gây áp lực. BHXH Quận 1 đang quản lý trên 15.000 doanh nghiệp với hơn 300.000 lao động, đã áp lực lại càng áp lực. "Đối với những trường hợp như vậy thì chúng tôi làm theo quy định, có nghĩa là doanh nghiệp là chủ quản lý và sử dụng lao động thì phải tuân thủ pháp luật. Đồng thời giải thích trách nhiệm của họ trong việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động, trích đúng trích đủ, nộp đúng, nộp đủ, nộp kịp thời", ông Tiến nói.
Ông Trần Dũng Hà, Phó Giám đốc BHXH TP HCM cho biết, có hàng trăm doanh nghiệp có dấu hiệu lạm dụng việc đóng BHXH và hưởng BHXH, đặc biệt là đối với lợi dụng chế độ thai sản. Thường gặp nhất là doanh nghiệp đóng BHXH cho người lao động vừa đủ 6 tháng trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con; mức đóng cao bất thường và cao hơn so với cùng vị trí việc làm trong cùng doanh nghiệp; đơn vị có quy mô nhỏ (4-5 lao động) nhưng vẫn có chức danh Trưởng phòng để tăng mức đóng đột xuất…
Theo ông Hà, hiện nay Luật BHXH còn nhiều kẽ hở để các cá nhân, doanh nghiệp lợi dụng. Cụ thể, chỉ cần tham gia vừa đủ 6 tháng trong 12 tháng trước khi sinh thì sẽ được hưởng chế độ. Vì vậy nhiều nơi đã tận dụng đưa người nhà đang mang thai vào trong diện đóng BHXH của doanh nghiệp. Về mức đóng, chỉ đóng cho cơ quan BHXH 32% mức lương, nhưng hưởng chế độ thai sản là 100% của 6 tháng tiền lương tham gia, thêm 2 tháng lương cơ sở tiền tã sữa. Ngoài ra, 6 tháng nghỉ thai sản không đóng BHXH vẫn được tính quá trình tham gia và thẻ BHYT miễn phí.
Bên cạnh đó, kể từ 11/2018 các đơn vị dưới 10 lao động được tự xây dựng hệ thống thang lương, bảng lương dẫn đến tình trạng tự xây dựng mức lương, chức danh phù hợp cho lao động thai sản để qua mặt cơ quan BHXH.
Ông Trần Dũng Hà nhấn mạnh đến việc hiện nay, chính sách BHXH quy định theo hướng thuận lợi hơn cho người lao động, người sử dụng lao động trong việc đóng và hưởng BHXH. Cho nên doanh nghiệp gian lận trục lợi thì cố tình kéo dài, không hợp tác sau đó lại có phản ánh việc giải quyết chậm hồ sơ thai sản của người lao động. Đây là một cách đối phó, gây khó khăn nhiều cho công tác kiểm tra, xác minh việc đóng BHXH cần phải được xử lý.
"Chúng tôi đang đẩy nhanh công tác kiểm tra và tập trung kiểm tra các đối tượng hưởng chế độ thai sản có dấu hiệu bất thường, còn kiểm tra toàn diện đơn vị thì sau đó. Hiện nay việc trục lợi hưởng chế độ thai sản nói riêng và chế độ BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp nói chung thì đều xử lý về mặt hành chính và xử lý về mặt hình sự", ông Hà nhấn mạnh.
Việc trục lợi chế độ thai sản diễn ra không mới, đã từng có hồ sơ được BHXH đưa sang cơ quan điều tra để xử lý hình sự. Tuy nhiên, do mức hưởng lợi quá hấp dẫn nên nhiều cá nhân, đơn vị vẫn tận dụng để được hưởng nhiều tiền thai sản./.