Chiều 12/9 tại thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam, đoàn công tác của Bộ Khoa học Công nghệ, Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam và Bộ Xây dựng có cuộc họp với lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Nam để báo cáo sơ bộ kết quả khảo sát hoạt động động đất khu vực Bắc Trà My và lân cận.
Đoàn công tác Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã đi khảo sát thực tế ở 5 huyện: Bắc Trà My, Hiệp Đức, Tiên Phước, Phước Sơn và Nam Trà My, để xây dựng đường đẳng chấn động đất. Qua ghi nhận mức độ thiệt hại nhà cửa, cảm nhận người dân, các chuyên gia đánh giá mức độ động đất vùng chấn động cực đại đạt đến cấp 6, quanh khu vực đập thủy điện Sông Tranh 2 trên diện tích 20 km. Đây là mức chấn động có thể gây hốt hoảng cho mọi người và nứt nhẹ nhà cửa. Vùng chấn động cấp 5 rộng hơn so với những đợt rung chấn trước đây.
Các chuyên gia cũng đưa ra chứng cứ trong lịch sử, từ năm 1715 tại khu vực này có trận động đất 4,7 độ richter; tiếp tục những năm 1719, 1957, 1981 có những trận động đất đến cường độ 4,8 độ richter. Đồng thời khẳng định, đây là vùng có động đất chứ không phải là vùng đất yên tĩnh.
Sau khi đưa ra các số liệu khoa học, các nhà khoa học cho rằng diễn biến của đập thủy điện Sông Tranh 2 là diễn biến bình thường như các thủy điện khác trong cả nước và trên thế giới. Khi thủy điện tích nước, tải trọng nước hồ làm tăng áp suất nước lỗ rỗng trong các đới đập vỡ và do đó làm giảm độ bền của các đới đất đá trong đất. Khi đứt gãy hoạt động đã ở trong trạng thái ứng suất tới hạn, việc giảm độ bền của đới đất đá trong đới đứt gãy dẫn tới xảy ra dịch trượt làm cho động đất phát sinh động đất.
Còn thời điểm từ đầu tháng 9 đến nay, 4 máy gia tốc đặt tại thủy điện Sông Tranh 2 và 2 trạm quan trắc động đất tại tỉnh Bình Định và A Lưới, tỉnh Thừa Thiên - Huế của Viện Vật lý địa cầu ghi nhận được 15 trận động đất. Điều đó cho thấy các trận động đất chưa suy giảm, trong tương lai sẽ còn động đất nhưng không đạt đến ngưỡng 5,5 độ richter.
Các nhà khoa học Viện Vật lý địa cầu, Viện Địa chất, Hội Địa kiến tạo, Bộ Khoa học công nghệ đều khẳng định đến thời điểm này, đập thủy điện Sông Tranh 2 an toàn. Tuy nhiên xu hướng trong thời gian tới thì chưa có nhà khoa học nào khẳng định một cách cụ thể.
Đoàn công tác cũng đã xác định 5 vị trí đặt 5 trạm quan trắc động đất tại huyện Bắc Trà My. Tuy nhiên các thiết bị này vẫn chưa có để lắp đặt. Đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam cũng khẳng định, công tác chống thấm đạt mọi tiêu chuẩn tích nước, kể cả động đất lớn hơn thiết kế thì đập thủy điện Sông Tranh 2 vẫn an toàn.
Hiện đang chờ ý kiến của các chuyên gia phía Việt Nam nhận xét phản biện nhà tư vấn Colenco. Trong ngày mai (13/9), Bộ Xây dựng sẽ có ý kiến cuối cùng trình Thủ tướng Chính phủ cho phép thủy điện Sông Tranh 2 tích nước.
Mặc dù các nhà khoa học cho rằng đập thủy điện Sông Tranh 2 vẫn an toàn và động đất khó đạt đến ngưỡng 5,5 độc richter, nhưng với những bất thường từ khi đập thủy điện Sông Tranh 2 tích nước, ông Đặng Phong, Chủ tịch UBND huyện Bắc Trà My bày tỏ nỗi lo lắng của người dân địa phương là nỗi lo kép.
Ông Đặng Phong cho rằng, đó là an toàn hồ chứa Sông Tranh 2 tác động kép với động đất. Chứ nếu chỉ động đất, thì chính quyền và người dân huyện Bắc Trà My có đủ năng lực để đối phó. UBND huyện ban hành công văn yêu cầu xã Trà Đốc sơ tán gia đình bà Hồ Thị Thố ra khỏi nhà.
Chính quyền các huyện Bắc Trà My, Hiệp Đức đề nghị các bộ, ngành Trung ương sớm có hướng dẫn cụ thể về cách đối phó với động đất. Ông Lê Phước Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho rằng nguyên nhân nào thì động đất ở Bắc Trà My cũng do thủy điện Sông Tranh 2 tích nước. Mà thủy điện Sông Tranh 2 lại liên tiếp có vấn đề về chất lượng. Vì vậy, chính quyền và người dân tỉnh Quảng Nam không khỏi hoang mang lo lắng.
Trước mắt, UBND tỉnh Quảng Nam đề nghị sớm lắp đặt hệ thống quan trắc, cần nghiên cứu hết sức thận trọng kỹ các tác động để báo cáo Chính phủ cho phép tích nước. Trước khi cho phép tích nước, phải khẳng định thủy điện an toàn 100%, còn nếu 1% không an toàn thì không nên vội vàng cho tích nước. Ông Lê Phước Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho rằng: Trách nhiệm đối với an toàn tính mạng và tài sản của dân là quan trọng hàng đầu.
Ông Nguyễn Đức Hải, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam đề nghị các bộ, ngành Trung ương sớm có văn bản tham mưu cho Thủ tướng sớm ban hành văn bản kết luận về nguyên nhân động đất một cách rõ ràng, đầy đủ cơ sở khoa học, đập thủy điện Sông Tranh an toàn tuyệt đối để chính quyền thông báo với nhân dân để nhân dân yên tâm.
Hiện nay, cán bộ và người dân tỉnh Quảng Nam chưa thể yên tâm với các thông báo ban đầu của các nhà khoa học. Ông Nguyễn Đức Hải cũng yêu cầu chủ đầu tư thủy điện Sông Tranh 2 nâng cao trách nhiệm đối với nhân dân vùng động đất.
Tại buổi làm việc, đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ báo cáo những thông tin liên quan đến hồ thủy điện Hòa Bình và thủy điện Sơn La, tổ chức nghiên cứu đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước về tình hình động đất kích thích. Tại hồ thủy điện Hòa Bình, sau khi tích nước diễn ra động đất liên tục trong thời gian 5 năm. Cần có quy trình nghiên cứu, quan tắc, phân tích đánh giá trong thời gian dài mới có thể đưa ra được nguyên nhân một cách chính xác./.
