Chưa thể qui kết amiang trắng gây bệnh ung thư

Amiang là tên thương mại dùng chung cho các loại sợi khoáng. Trên thực tế, sợi amiang được chia thành hai nhóm chính: nhóm amphibole và nhóm serpentine.

Các loại sợi amiang amosite, crocidolite, tremolite, actinolite, and anthophyllite đều thuộc nhóm amphibolevới cấu tạo dạng thẳng, nhám, hình kim và chu kỳ bán tiêu hủy chậm. Các sợi thuộc nhóm amphibole khi vào phổi sẽ gây ra các khối u, triệu chứng viêm. Sau 10 – 20 năm ủ bệnh, các khối u sẽ phát tác thành ung thư và các bệnh về phổi.

Nhóm serpentine có dạng xoắn, xốp mềm còn được gọi là chrysotile (hay amiang trắng), là loại sợi amiang được sử dụng nhiều nhất trong các ngành công nghiệp ngày nay. Theo nghiên cứu khoa học, sau khi thâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, sợi chrysotile sẽ bị đào thải ra khỏi phổi từ 0,3 – 11 ngày hoặc bị phân huỷ bởi môi trường axit do các đại thực bào tạo ra. Hiện ở Việt Nam đang có sự tranh luận gay gắt giữa việc nên hay không nên sử dụng amiang trắng.

Nhằm thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 1649/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp vật liệu xây dựng của Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030, chiều 7/8, Hiệp hội tấm lợp Việt Nam tổ chức hội nghị triển khai chương trình “Sử dụng Amiang trắng an toàn, có kiểm soát trong sản xuất tấm lợp fibro xi măng”.

Chuyên gia từ Viện Aming trắng Brazil chia sẻ kinh nghiệm sử dụng amiang trắng an toàn

Tại hội nghị, ông Marcondes de Moraes – chuyên gia đến từ Viện Amiang trắng Brazil – quốc gia có hơn 30 năm kinh nghiệm trong việc xây dựng và thực hiện thành công chương trình sử dụng an toàn amiang trắng đã chia sẻ những kinh nghiệm quý báu mà Brazil có được. Ông Moraes cũng là người đang tư vấn, hỗ trợ Viện Khoa học Lao động và Xã hội (ILSSA) – Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và Hiệp hội Tấm lợp Việt Nam (HHTLVN) xây dựng chương trình “sử dụng amiang trắng an toàn tại Việt Nam”.

Theo chia sẻ của ông Moraes, dân số Brazil hiện nay là 200 triệu người. Brazil là nền kinh tế đứng 7 thế giới, với GDP 3.000 tỷ USD. Hiện tại, Brazil thiếu khoảng 5,2 triệu căn nhà cho dân sinh sống. 52% nhà ở Brazil dùng tấm lợp fibro có sử dụng amiang trắng và cũng có hơn 50% người dân sử dụng bể nước có sử dụng vật liệu chứa amiang. Bởi vậy, Brazil là quốc gia đã xây dựng chương trình sử dụng amiang trắng an toàn và có kiểm soát trong hơn 30 năm qua. Cơ chế hoạt động có sự liên kết giữa 3 bên người lao động - người sử dụng lao động và Chính phủ.

“Chúng tôi đã tiến hành các nghiên cứu trên những gia đình sống dưới mái nhà lợp tấm amiang 30 năm, nhưng không tìm thấy bằng chứng nào chứng tỏ amiang gây ra ung thư. Thậm chí với các công nhân làm việc trong các nhà máy đã nghỉ hưu hiện tại cũng rất khỏe mạnh” – ông Moraes nói.

Hiện nay, amiang nâu và xanh đã bị cấm sử dụng hoàn toàn dưới mọi hình thức trên toàn thế giới. Amiang trắng hiện đang được cho phép sử dụng dưới sự kiểm soát chặt chẽ và các nghiên cứu khoa học chưa tìm thấy bằng chứng bệnh tật do amiang trắng gây ra.

Có 55 quốc gia cấm sử dụng các loại sợi amiang, trong khi đó 149 quốc gia và vùng lãnh thổ cho phép sử dụng amiang trắng và các sản phẩm chứa amiang trắng, trong đó có các nước G8 gồm: Mỹ, Canada, Liên bang Nga và các nước: Mexico, Brazil, Ukraine, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Việt Nam...

Tuy nhiên, dữ liệu từ UN Commodity Trade Statistics Database (Comtrade) cho thấy hoạt động xuất/nhập khẩu amiang trắng vẫn diễn ra ở các nước Mỹ, Đức, Tây Ban Nha và nhiều nước châu Âu khác - đây là những nước đã lên tiếng cấm amiang trắng.

Còn tại Việt Nam, theo TS Võ Quang Diệm Phó Chủ tịch Hiệp hội tấm lợp Việt Nam, ngành sản xuất tấm lợp AC đã tồn tại 50 năm, từ năm 1963 đến nay và đã phát triển thành một ngành công nghiệp gồm 41 cơ sở sản xuất với công suất thiết kế hơn 106 triệu m2/năm, sử dụng hơn 5.000 lao động. Từ 2008 đến nay, mỗi năm sản xuất và tiêu thụ khoảng 80 - 90 triệu m2/năm chiếm khoảng 60 - 62% nhu cầu về tấm lợp, sử dụng bình quân 60.000 -70.000 tấn amiang trắng/năm. Năm 2013 sản xuất được 89 triệu m2, tiêu thụ 81,5 triệu m2 và đạt doanh thu trên 3.000 tỷ đồng. Tấm lợp AC chịu đ­­ược những điều kiện khắc nghiệt của thời tiết nên tuổi thọ cao (30 – 50 năm), giá rẻ chỉ bằng 1/3 giá tôn mạ màu loại dày 0.4 mm, giá thấp hơn từ 40 - 50% loại tấm lợp sử dụng sợi thay thế. Amiang trắng có giá rẻ nên tấm lợp sử dụng amiang trắng có giá thấp hơn 30% so với tấm lợp sử dụng sợi thay thế.

Cũng theo ông Võ Quang Diệm, khó khăn lớn nhất của ngành sản xuất tấm lợp fibro ximăng là chính sách của Nhà nước không ổn định, DN không an tâm đầu tư phát triển, sản xuất kinh doanh. Cung vượt cầu nên sự cạnh tranh giữa tấm lợp fibro xi măng với các loại tấm lợp khác cũng tăng lên. Đây cũng là một trong những nguyên nhân đẩy hoạt động chống amiang lên đến đỉnh điểm. Năm 2014, có 8 cuộc Hội thảo, Hội nghị chống amiang, đầu năm 2015 có 2 cuộc. Một số kết luận tại một số cuộc Hội thảo chống amiang hết sức cực đoan, dẫn đến có cơ quan đề xuất cấm amiang trắng vội vàng, thiếu các bằng chứng thuyết phục, thiếu cơ sở khoa học.

Theo tiến sỹ Võ Quang Diệm, trong quá khứ, việc sử dụng sợi amiang không đúng cách như phun, xịt gây phát tán bụi trong không khí cùng với điều kiện làm việc tồi tệ là nguyên nhân gây ra các bệnh về phổi cho công nhân. Những bệnh nhân mắc bệnh bụi phổi được phát hiện ngày hôm nay chính là kết quả của việc tiếp xúc với amiang xanh và nâu từ 20 - 40 năm trước.Hiện nay, việc sản xuất tấm fibrô ximăng và ống nước fibrô ximăng chỉ chứa một lượng rất nhỏ sợi amiang trắng (từ 8 – 10%); trong đó tỷ lệ các loại vật liệu thô khác được sử dụng là ximăng 55%, tro bụi than thiên nhiên là 35%. Các sợi chrysotile (amiang trắng) được gắn kết rất chặt chẽ với hạt ximăng trong suốt quá trình sản xuất nên khó có thể bị phân tán ra môi trường bên ngoài. Hơn nữa, các nhà máy hiện nay đều sử dụng công nghệ ướt và khép kín nên hạn chế tối đa việc phát tán bụi ra ngoài môi trường. Do đó, các rủi ro về về sức khỏe cộng đồng và môi trường cũng được giảm thiểu.

Việt Nam và thế giới đã thực hiện các nghiên cứu khoa học về ảnh hưởng của amiang trắng đến sức khỏe con người nhưng chưa tìm thấy những tổn thương liên quan đến amiang trắng./.