Liên hoan phim Quốc tế Hà Nội lần thứ IV năm 2016- HANIFF 2016 với khẩu hiệu “Điện ảnh- Hội nhập và phát triển bền vững” đã kết thúc sau 5 ngày “đại tiệc phim thế giới” từ 1-5/11/2016 cùng với nhiều hoạt động đặc sắc song song bên lề như: “Trại sáng tác tài năng trẻ Haniff 2016”; “Chợ dự án phim”;  Triển lãm “Bối cảnh Việt Nam trong một số phim nước ngoài; Hội thảo chủ đề: “Hợp tác sản xuất phim trong các nước ASEAN”; Tọa đàm “Điện ảnh Ấn Độ”…

Liên hoan phim Quốc tế Hà Nội lần thứ IV năm 2016- HANIFF 2016 với khẩu hiệu “Điện ảnh- Hội nhập và phát triển bền vững” đã kết thúc sau 5 ngày “đại tiệc phim thế giới”

5 ngày cho một Liên hoan phim quốc tế chưa phải nhiều, nhưng có thể thấy ở lần thứ tư HANIFF 2016 đã có bước chuyển đổi mới khá chuyên nghiệp hơn ba kỳ trước, đồng thời quy mô và tầm vóc cũng nâng thêm qua số lượng phim gửi đến tham dự và các hạng mục, các hoạt động bên lề.

Sau 5 ngày diễn ra HANIFF 2016, vẫn còn có những điều cần rút kinh nghiệm để những Liên hoan phim quốc tế lần sau trở nên chuyên nghiệp hơn, tạo một “thương hiệu” danh tiếng ở khu vực, châu lục và tế giới.

Dấu ấn “Đại tiệc phim” HANIFF 2016.

Khác với ba kỳ trước, ở HANIFF 2016 đã mở rộng hạng mục phim tham dự thi tới tất cả các nền điện ảnh của các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới thay vì chỉ dành cho các phim trong khu vực Châu Á- Thái Bình Dương.  Và một số lượng phim gửi đến thật sự ấn tượng: 550 phim, trong đó có 327 phim truyện dài, hơn 200 phim ngắn (tài liệu, hoạt hình, phim truyện ngắn) của 43 quốc gia và vùng lãnh thổ..

Không chỉ các hạng mục phim dự thi tranh giải, HANIFF 2016 còn có chuỗi hoạt động song song: Toàn cảnh điện ảnh thế giới, phim ASEAN, phim Việt Nam đương đại, “Tiêu điểm phim Ấn Độ”, “Tiêu điểm phim Italia”, Trại sáng tác, Chợ dự án… Là một “đại tiệc phim” thế giới thật sự đối với công chúng Việt và những người làm nghề điện ảnh Việt Nam.

HANIFF 2016 mạnh dạn xã hội hóa một phần, nên các đơn vị tư nhân đã mua được bản quyền, mang đến HANIFF 2016 nhiều tác phẩm điện ảnh chất lượng cao. Đặc biệt rất nhiều tác phẩm điện ảnh chất lượng nghệ thuật đỉnh cao, khá mới và rất mới của nước ngoài cả ở mục tranh giài chính thức lẫn trình chiếu. Phần lớn phim đoạt nhiều giải thưởng trong các Liên hoan phim quốc tế danh giá và uy tín như Cannes, Venice, Toronto, Vancouver,Berlin, Bafta, Oscar…, hay các giải thưởng phim châu lục.

Với một số người trong nghề hoặc khán giả mê phim kiểu nghiên cứu thì HANIFF 2016 là cơ hội để thưởng thức những tác phẩm nước ngoài đượcgiới phê bình đánh giá cao cũng như công chiếu khá hạn chế như “I, Daniel Blake” của đạo diễn Ken Loach, “Cemetery Of Splendour” của Apichatpong, “Marguerite” của Xavier Giannoli, “Remember” của Atom Egoyan hay “Louder than bombs” của Joachim Trier

Chính việc có mặt các phim này đã nâng tầm cho HANIFF 2016 chất lượng cao, có thể sánh với một số Liên hoan phim quốc tế trong khu vực có tuổi đời khá lâu. Và đây là một điểm sáng, một dấu nhấn mà HANIFF 2016 đang khẳng định uy tín giá trị của mình trong bản đồ Liên hoan phim quốc tế của điện ảnh khu vực, châu lục và thế giới.

Ngoài các phim tham dự giải chính thức, các phim trình chiếu trong Toàn cảnh điện ảnh thế giới cũng mang đến nhiều trài nghiệm thú vị với khán giả và người làm nghề, không chỉ ở nội dung phim mà còn cả những sáng tạo khác biệt trong nghệ thuật thể hiện.

Ví dụ như Son of Saul(Con trai của Saul)- Hungarie: - Giải Oscar cho Phim nói tiếng nước ngoài tại Oscar 2016; Giải Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất tại Giải thưởng Quả Cầu Vàng 2011; Giải FIPRESCI, Giải François Chalais, Giải Giải Ban Giám khảo; Giải Vulcain cho Thiết kế âm thanh và Đề cử Giải Cành Cọ Vàng tại LHP Cannes 2015.

Hay I, Daniel Blake  (Tôi, Daniel Blake)- UK - Giải Cành Cọ Vàng và giải Đặc biệt tại LHP Cannes 2016; Giải Khán giả bình chọn tại LHP Quốc tế Lorcano 2016. Interrogation(Thẩm vấn)- Ấn Độ: Đạt Giải thưởng Đặc biệt tại Liên hoan phim Venice 2015; Đạt Giải phim truyện xuất sắc nhất bằng tiếng Tamil, Sen Bạc cho Diễn viên nam phụ và Dựng phim xuất sắc nhất tại Giải thưởng điện ảnh quốc gia Ấn Độ năm2016; Được chính thức chọn làm phim Ấn Độ tham dự Oscar 2017.

Cũng trong HANIFF 2016, Việt Nam tham dự 29 phim ở các hạng mục. Ngoài 10 phim ngắn đã đoạt các giải thưởng quốc tế và trong nước, các phim truyện dài được lựa chọn nhiều “khẩu vị”, như một toàn cảnh phim Việt thu gọn trong vòng 3 năm nay và đều là những phim được khán giả đón nhận hào hứng.

HANIFF 2016 và những kinh nghiệm cần học hỏi

HANIFF 2016 đã có nhiều bước tiến đến chuyên nghiệp với những hạng mục “chuyên môn” và mặc định của các Liên hoan phim quốc tế danh tiếng như: Phim truyện dài, phim ngắn, toàn cảnh, triển lãm, hội thảo, trại sáng tác, chợ dự án, tiêu điểm phim…

HANIFF 2016 thật sự là ngày “hội” của những người làm nghề điện ảnh Việt. Được xem nhiều tác phẩm đỉnh cao của điện ảnh thế giới, nhất là xem những phim của các nền điện ảnh khu vực để biết được sự đa dạng, đa sắc, đa thanh của điện ảnh.

Học được rất nhiều từ các nhà làm phim quốc tế, không chỉ là những sáng tạo trong nghệ thuật mà còn là cách tiếp cận các vấn đề đương đại, lịch sử, văn hóa bản địa với nhiều góc nhìn, thậm chí rất khác biệt.

Câu chuyện về điện ảnh mỗi nước mỗi khác nhưng nhìn chung tại tọa đàm Hợp tác sản xuất, phát hành phim giữa các thành viên của FILM ASEAN diễn ra ngày 3/11, các nhà lãnh đạo điện ảnh các nước ASEAN đều nhận định điện ảnh là một trong những ngành mũi nhọn về văn hóa, thu hút đầu tư và đóng góp không nhỏ vào nền kinh tế quốc gia.

Nhưng có một sự khác biệt giữa Việt Nam với các quốc gia khác trong khu vực, khi ở Việt Nam Nhà nước vẫn bỏ tiền để làm phim “đặt hàng”, thì với các nước ASEAN đã lỗi thời, và việc này được giao hoàn toàn các hãng phim tư nhân thực hiện.

Việt Nam lại có phần xa lạ trước việc Nhà nước cần có chính sách thu hút, ưu đãi thuế dành cho những nhà làm phim nước ngoài hợp tác sản xuất, thì ở các quốc gia trong khu vực, thì đây là một chính sách thu hút đầu tư hiệu quả mang lợi nhuận khá cao.

HANIFF 2016 mới ở tuồi thứ tư, nên nhiều “tiểu tiết” quan trọng chưa được chuyên nghiệp. Ví dụ trang web của HANIFF rất sơ sài, gần như chỉ có giới thiệu sợ lược phim tham dự, rất thiếu những bài viết của giới lý luận phê bình điện ảnh. Clip giới thiệu phim cũng rất sơ sài, ngay cả phim chiếu thì nhiều phim nước ngoài thiếu phụ đề hay phụ đề “lạc” với hình ảnh. Việc PR cho HANIFF cũng kém, nên những hoạt động ngoài trời chưa thu hút khán giả.

Vẫn chưa có sự kết nối của HANIFF 2016 với ngành Du lịch, để có những tour khách vào Việt Nam để cùng hòa mình với HANIFF, để khám phá vẻ đẹp tiềm ần về đất nước, con người Việt. Cũng như chưa thấy công bố một dự án sản xuất nào của Việt Nam với các nhà sản xuất phim thế giới.

Để tạo uy tín cho HANIFF

HANIFF đến mùa thứ tư cũng là sự khẳng định đây sẽ là Liên hoan phim quốc tế chuyên nghiệp của Việt Nam. Vì thế ngay từ bây giờ nên xác định tính chuyên nghiệp, bắt đầu từ khâu tổ chức sự kiện. Nên học kinh nghiệm ở các Liên hoan phim quốc tế, có một cơ quan chuyên trách tổ chức HANIFF (cơ quan này có thể nằm trong cơ cấu quản lý hành chính của Bộ VHTTDL), và không nên đề các lãnh đạo ngành quản lý kiêm nhiệm, chạy theo sự vụ.

Ngay nhân sự cũng cần có trình độ và kiến thức chuyên môn, biết triển khai, tìm, lựa chọn, tìm hiều các xu hướng phim điện ảnh thế giới, các diễn viên “sao”, các nhà lý luận phê bình hay giám khảo uy tín của quốc tế, lên kế hoạch(đặt hàng) họ cho HANIFF.

Nên có một biểu tượng chính thức của giải thưởng HANIFF, ví dụ lấy theo hình ảnh logo, thì tên giải thưởng có thể là “Hạc Vàng”? Như Cannes có Cành cọ vàng, Venice có Sư tử vàng, Berlin có Gấu vàng, ở Trung Quốc có Kim Kê vàng, Bách Hoa vàng…)

Giám khảo cũng là một thành tố quan trọng đánh giá sự thành công, chất lượng và uy tín của HANIFF. Nên chăng hạn chế mời những giám khảo “vang bóng một thời”, mà nên mời những giám khảo hiện tại đang có uy tín, là thành viên các Liên hoan phim quốc tế danh tiếng, và quan trọng là họ vẫn đang có tác phẩm, đang có hoạt động điện ảnh đương đại có chất lượng cao…

Việc mời giám khảo danh tiếng ngoài chuyện kinh phí, còn là câu chuyện thuộc về điện ảnh Việt Nam đã chuyên nghiệp chưa? Đã có tác phẩm đoạt giải cao ở các Liên hoan phim quốc tế hạng A? Vị trí nền điện ảnh Việt Nam như thế nào trong bản đồ môn nghệ thuật thứ bảy này?...

HANIFF với quy mô ngày càng lớn hơn cả về hình thức và nội dung, nên cần lắm ngay từ lễ bế mạc HANIFF 2016, là khởi động ngay cho HANIFF 2018. Đây là một kênh ngoại giao văn hóa khá hữu hiệu, để Việt Nam được biết nhiều hơn với bạn bè thế giới./.