“…Con cháu đi đâu, ở đâu. Triệu Xuân cướp phết rủ nhau cùng về…”. Những câu ca gợi nhớ tới lễ hội “đả cầu-cướp phết” độc đáo tại xã Bàn Giản vào mùng 7 tháng giêng hàng năm để cầu may, cầu an cho năm mới tốt lành.
Bàn Giản là một xã thuộc huyện Lập Thạch- tỉnh Vĩnh Phúc, là nơi tụ cư lâu đời của người Việt Cổ. Lễ hội cướp phết ở đây là một trong những biểu hiện đặc trưng cho văn hóa xứ Đoài để tưởng nhớ tới 4 vị tướng thời vua Hùng thứ 18.
 Lễ tế ở hội Cướp phết (Ảnh: Ngọc Thành) |
Tương truyền, vào thời vua Hùng dựng nước loạn lạc, giặc giã nhiều nơi, nhà vua đã giao cho 4 vị tướng lính là: đệ nhất Xá Sơn, đệ nhị Lê Sơn, đệ tam Tròn Sơn, đệ tứ Xui Sơn về trấn ải miền Đông Lai- Bàn Giản- Lập Thạch để dẹp loạn, dẹp giặc, hộ quốc, phù dân. Sau khi trải qua nhiều trận chiến oanh liệt 4 vị tướng đã chiến thắng, bảo toàn thành cổ Văn Lang, xây dựng và gìn giữ đất nước. Tưởng nhớ công lao của 4 vị tướng, nhân dân trong vùng đã lập 4 ngôi đình để thờ: Đông Lai, Trụ Thạch, Ngọc Xuân và Vườn Đào, trên mỗi ngôi đình khắc 1 quả cầu.
Bởi vậy, hàng năm cứ vào ngày mùng 7 tháng Giêng nhân dân trong vùng lại nô nức tụ hội tham gia lễ hội đả cầu-cướp phết vừa để ghi nhớ công lao của 4 vị tướng anh hùng, vừa để cầu cho một năm mới nhiều may mắn, tốt lành.
Mở đầu cho lễ hội là cuộc thi giã bánh giầy. Mặc dù thời tiết lạnh giá và mưa phùn nhưng cuộc thi vẫn diễn ra rất sôi nổi, thu hút nhiều người tới xem. Tham gia cuộc thi có 3 thôn: Đông Lai, Xuân Me, Trụ Thạch
Sau khi làm lễ trình thánh, hội cướp phết sẽ được chính thức bắt đầu. Theo lời của các cụ chức sắc trong làng và người dân thì ai chạm tay được vào quả phết sẽ may mắn cả năm nên ai cũng muốn một lần được chạm tay vào quả phết.
Thanh niên trai tráng lao vào cướp quả phết lấy may (Ảnh: Ngọc Thành) |
Trước khi cướp cầu, các trai đinh đứng thành hàng ngang trước kiệu Thánh và làm một số động tác theo hiệu lệnh của ông Mệnh. Ông Mệnh đánh một hồi trống, các trai đinh thực hiện từng nghi thức: lễ 4 vái, vuốt tóc, ăn trầu, vắt hai tay lên vai, cầm mồng phết giơ cao gieo hò chiến thắng. Mồng phết làm bằng gốc tre cong, trổ hình đầu ngựa, dài 1m20, tượng trưng cho kỵ binh và thực hiện cướp phết bằng tay, tượng trưng cho bộ binh. Kiệu Thánh được rước đi trước, các trai đinh theo sau, đến giữa sân hội, ông Mệnh tung quả cầu phết, các trai đinh xô vào, chen đẩy nhau để cướp quả phết. Ai cướp được quả phết đem vào bái lễ trước cửa đền sẽ được đình làng trao thưởng. Phần thưởng tuy nhỏ nhưng ai cũng tin rằng, người cướp được phết sẽ gặp nhiều may mắn, thành đạt.
Lễ hội cướp phết năm nay đội Tây Hạ đã cướp được quả phết trong tiếng reo hò vui mừng của nhân dân. Qua năm tháng, lễ hội vẫn đang được gìn giữ và phát huy, là nét đẹp văn hóa tinh thần đặc sắc trong nhân dân. Thông qua lễ hội để rèn đức, luyện tài, cầu cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa, tập hợp sức mạnh đại đoàn kết toàn dân trong việc xây dựng đời sống văn hóa mới./.