New York Timesđưa tin, ngày 12/12 (theo giờ Mỹ), Giám đốc điều hành Exxon Mobil Rex Tillerson sẽ được Tổng thống mới đắc cử của Mỹ Donald Trump chọn làm Ngoại trưởng trong bộ máy chính quyền mới, bất chấp khả năng ông Tillerson sẽ phải đối mặt với sự phản đối gay gắt của nhiều thượng nghị sĩ Mỹ - những người bày tỏ lo ngại về mối quan hệ của Tillerson với Nga.

Giám đốc điều hành Exxon Mobil Rex Tillerson đã được Tổng thống mới đắc cử của Mỹ Donald Trump chọn làm Ngoại trưởng. (Ảnh: Getty)

Ông Trump chính thức thông báo về sự lựa chọn của mình vào sáng sớm ngày 13/12 (theo giờ Mỹ), qua đó chấm dứt những đồn đoán về việc ai có thể ngồi vào chiếc ghế lãnh đạo ngành ngoại giao của Mỹ. 

Lựa chọn gây nhiều tranh cãi

Trước đó từng có nhiều đồn đoán cho rằng, Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ bổ nhiệm Rudolph W. Giuliani, một trong những người ủng hộ trung thành nhất với ông, hoặc Mitt Romney - nhân vật từng phê phán ông kịch liệt đảm nhiệm cương vị Ngoại trưởng Mỹ. 

Tuy nhiên rốt cuộc, ông Trump đã không lựa chọn cả hai nhân vật trên cũng như các ứng viên tiềm năng khác gồm Thượng nghị sỹ Bob Corker, Tướng về hưu David H. Petraeus, và cựu ứng cử viên Tổng thống Jon M. Huntsman Jr.

Reuters cho biết, Tổng thống đắc cử Trump đã gọi điện cho các ứng cử viên không được lựa chọn để thông báo về quyết định của mình.

Trên thực tế, các nhà lập pháp của cả đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đều đã bày tỏ băn khoăn về ông Tillerson và cựu Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc John Bolton – người có quan điểm cứng rắn về Iraq, Iran và được nhắc đến như là ứng cử viên cho cương vị Thứ trưởng Ngoại giao.

Tillerson là doanh nhân có 40 năm làm việc tại Exxon Mobil. Ông chịu trách nhiệm thiết lập các thỏa thuận khai thác dầu khí tại những khu vực còn bất ổn trên thế giới. 

Dù được đánh giá là cực kỳ giàu kinh nghiệm trong đàm phán nhưng giới quan sát cho rằng, khó khăn lớn nhất mà ông Tillerson phải đối mặt nếu muốn trở thành Ngoại trưởng Mỹ chính là mối quan hệ với Nga.

Trong quá khứ, ông Tillerson từng có nhiều năm xây dựng mối quan hệ với các đối tác Nga thông qua các hợp đồng làm ăn trị giá nhiều tỷ USD. Dưới sự lãnh đạo của Tillerson, Exxon Mobil đã triển khai nhiều dự án khai thác dầu khí với công ty Rosneft của Nga và còn quyên tặng nhiều tiền cho các chương trình y tế, phúc lợi của Nga. 

Ông Tillerson đã gặp Tổng thống Nga nhiều lần và trong khi cuộc đua cho chiếc ghế Ngoại trưởng Mỹ còn chưa ngã ngũ, ông đã nhận được nhiều lời khen ngợi “có cánh” từ phía Nga.

Nguồn video: Reuters

Năm 2013, đích thân Tổng thống Nga Vladimir Putin từng trao tặng ông Tillerson Huân chương Hữu nghị của Nga vì những đóng góp của ông cho việc “tăng cường hợp tác trong lĩnh vực năng lượng”.

Nói về mối quan hệ thân thiết giữa ông Tillerson với nước Nga, Thượng nghị sĩ John McCain cho Reuters biết: “Tôi có mối quan tâm đặc biệt đến vấn đề này. Việc ông ấy (Tillerson) có mối quan hệ rất chặt chẽ với Tổng thống Nga Vladimir Putin vốn là câu chuyện được nhiều người biết đến”.

Mặc dù vậy, Thượng nghị sĩ John McCain cho biết, ông sẽ chờ đợi phiên điều trần của Tillerson ở Thượng viện trước khi đưa ra quyết định có ủng hộ CEO của Exxon Mobil hay không.

Thượng nghị sĩ Marco Rubio, người từng có thời gian làm việc ở Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ cũng bày tỏ quan ngại tương tự về ông Tillerson, đồng thời cho biết, vẫn chưa quyết định ủng hộ hay phản đối lựa chọn này của ông Trump.

Lãnh đạo phe đa số Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell cho biết, ông lạc quan rằng đề cử của ông Trump sẽ được Thượng viện chấp thuận nhưng từ chối đưa ra bất kỳ bình luận nào về Ngoại trưởng được lựa chọn Tillerson.

Khó khăn chờ đợi ông Tillerson

Thượng nghị sĩ Charles Schumer, lãnh đạo phe thiểu số Dân chủ tại Thượng viện Mỹ trả lời phỏng vấn kênh CBS cho biết: “Trong số những ứng cử viên, một người đàn ông như Tillerson cần phải trải qua một phiên điều trần triệt để và toàn diện” trước khi có thể chính thức trở thành Ngoại trưởng Mỹ.

Thật vậy, nếu như năng lực của ông Tillerson trên thương trường là điều không phải bàn cãi thì quan điểm cá nhân của ông về quan hệ quốc tế vẫn là một câu hỏi lớn. Quan trọng hơn, ông phải chứng minh cho mọi người thấy được rằng, việc thiếu kinh nghiệm ngoại giao chính thống không phải là một điểm yếu nếu được lựa chọn.

Các nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ phải có một khung học thuyết đối ngoại nhất quán phù hợp với quan điểm quốc gia, tiêu biểu cho giá trị Mỹ và có một nền tảng kiến thức lịch sử sâu rộng, hiểu rõ về động cơ phức tạp của các đối tác cũng như các đối thủ quốc tế của mình. Đây dường như là điều mà Tillerson chưa có.

Đàm phán về chính sách đối ngoại gây tranh cãi theo cách thức đảm bảo phù hợp với nền tảng các giá trị Mỹ không giống như đàm phán để đi đến ký kết một hợp đồng mua bán dầu béo bở. Phiên điều trần cũng sẽ làm sáng tỏ lập trường của Tillerson về các vấn đề khác nhau, từ sự ấm lên toàn cầu cho đến chương trình hạt nhân, tên lửa của Triều Tiên cũng như viện trợ nhân đạo của Mỹ cho các nước đang phát triển.

Nếu trở thành Ngoại trưởng, ông Tillerson sẽ phải đối mặt với những cáo buộc rằng, vị trí lãnh đạo ngành ngoại giao Mỹ có thể sẽ gây xung đột lợi ích với hoạt động kinh doanh trước đây của ông.

Ngay cả khi đã chấm dứt mọi mối liên hệ và đầu tư tại ExxonMobil, các quyết định của ông Tillerson khi trở thành Ngoại trưởng Mỹ- ví dụ như ủng hỗ dỡ bỏ lệnh trừng phạt nhằm vào Nga vì vấn đề Ukraine rõ ràng cũng có lợi cho ExxonMobil và khi ấy, mọi ánh mắt nghi ngờ sẽ lại đổ dồn vào ông.

Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ của bang New Jersey Bob Menendez đã gọi sự lựa chọn Tillerson cho cương vị Ngoại trưởng là “đáng báo động và vô lý” bởi động thái này có thể khiến Nga dễ dàng can thiệp sâu hơn vào công việc nội bộ của nước Mỹ.

Hiện vẫn còn quá sớm để đưa ra những dự đoán về đường hướng của Rex Tillerson khi ông trở thành người đứng đầu ngành ngoại giao của nước Mỹ nhưng ngay từ lúc này, có thể thấy con đường phía trước của CEO ExxonMobil sẽ không hề dễ dàng./.