Bên cạnh những lời chúc mừng mang nặng tính lễ tân ngoại giao, nhiều lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) đã lên tiếng kêu gọi Thủ tướng mới của Anh - bà Liz Truss tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ mà nước Anh đã cam kết trong thoả thuận Brexit, trước lo ngại chính phủ mới tại Anh có thể huỷ bỏ điều khoản Bắc Ireland trong thoả thuận này.
Trong thông điệp chúc mừng gửi đến bà Liz Truss chiều 5/9 - vài giờ sau khi đương kim Ngoại trưởng Anh được bầu làm lãnh đạo đảng Bảo thủ, qua đó lên thay thế ông Boris Johnson trên cương vị Thủ tướng Anh, Chủ tịch Uỷ ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen khẳng định, Liên minh châu Âu – EU và Vương quốc Anh là đối tác và hai bên đang cùng đối mặt với nhiều thách thức chung, từ cuộc chiến chống biến đổi khí hậu đến xung đột Nga-Ukraine, nên EU mong đợi một mối quan hệ mang tính xây dựng với Vương quốc Anh, trên cơ sở tôn trọng toàn bộ thoả thuận Brexit.
Lời nhắc về việc tuân thủ đầy đủ thoả thuận Brexit cũng được các quan chức hàng đầu khác của EU là: Đại diện cấp cao về an ninh và chính sách đối ngoại - ông Josep Borrell cũng như Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu phụ trách quan hệ EU-Anh - ông Maros Sefcovic đề cập đến trong các lời chúc mừng gửi đến bà Liz Truss. Các quan chức này đều khẳng định, EU muốn xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với Vương quốc Anh, nhưng điều quan trọng là hai bên cần tuân thủ những gì đã ký với nhau.
Vấn đề Brexit thời gian qua lại trở thành một điểm nóng trong quan hệ giữa EU và Anh, sau khi chính phủ Anh của ông Boris Johnson và cá nhân bà Liz Truss nhiều lần tuyên bố muốn huỷ bỏ điều khoản Bắc Ireland trong thoả thuận Brexit ký với EU cuối năm 2019. Nhiều nhà ngoại giao châu Âu lo ngại, bà Liz Truss sẽ sớm thực thi ý định này trong những tuần đầu tiên trên cương vị Thủ tướng Anh, một kịch bản sẽ đẩy quan hệ giữa Anh và EU vào thế đối đầu.
Trong lúc này tại Anh, bà Liz Truss đang gấp rút chuẩn bị thành lập nội các mới. Trong chiều 5/9, một loạt các Bộ trưởng đương nhiệm đã nộp đơn từ chức, trong đó đáng chú ý có Bộ trưởng Nội vụ - bà Priti Patel.
Cùng lúc đó, một cuộc thăm dò dư luận do hãng YouGov thực hiện trong chiều 5/9 cho thấy, chỉ có khoảng 22% dân chúng Anh tin tưởng bà Liz Truss sẽ giải quyết hiệu quả cuộc khủng hoảng năng lượng và giá cả sinh hoạt hiện nay, trong khi có đến 50% cho biết họ thất vọng với việc bà Liz Truss trở thành Thủ tướng mới của Anh. Các đối thủ chính trị của bà Liz Truss cũng đã lên tiếng yêu cầu Thủ tướng mới của Anh hành động ngay lập tức.
Theo bà Nicola Sturgeon, Thủ hiến Scotland và là lãnh đạo đảng Dân tộc Scotland (SNP) có xu hướng ly khai, tân Thủ tướng Liz Truss cần có những chính sách khẩn cấp về kinh tế và xã hội.
“Bà ấy phải hành động ngay lập tức, không phải trong vài tuần tới mà là ngay trong những ngày, giờ tới để đóng băng giá năng lượng nhằm trợ giúp các doanh nghiệp và người dân, cấp tiền cho những công dân hiện đã không thể làm cách nào có thể trả nổi hoá đơn tiền điện, để hỗ trợ tài chính cho các chính quyền địa phương, các dịch vụ công ích và người lao động trong lĩnh vực này. Có rất nhiều quyết định lớn trước mắt và bà ấy phải hành động khẩn cấp”, bà Nicola Sturgeon nói./.
