Theo báo cáo của Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính chung trong năm 2018, tổng vốn đăng ký cấp mới, tăng thêm và góp vốn mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài (FDI) đạt 35,46 tỷ USD, bằng 98,8% so với cùng kỳ năm 2017. Ước tính các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài đã giải ngân 19,1 tỷ USD, tăng 9,1% so với cùng kỳ năm 2017. 

Có thể nói, FDI đã trở thành một bộ phận quan trọng của nền kinh tế, đóng góp đáng kể cho kinh tế Việt Nam. Để thu hút FDI thế hệ mới, đã đến lúc cần đổi mới hiệu quả và có chọn lọc.

Thu hút đầu tư nước ngoài là một trong những điểm nhấn đáng chú ý của phát triển kinh tế năm 2018. (Ảnh minh họa)

Chuyển từ lượng đến chất

Thu hút FDI đã có nhiều tín hiệu tích cực khi nguồn vốn FDI vào Việt Nam đã bước đầu phát triển theo xu thế trọng chất hơn lượng. Thay vì thu hút ồ ạt, Việt Nam chấp nhận bước chậm lại qua "bộ lọc" để đảm bảo cho sự phát triển bền vững trong tương lai. 

Trong năm 2018, có 112 quốc gia, vùng lãnh thổ có dự án đầu tư vào Việt Nam, trong đó những đối tác truyền thống vẫn tiếp tục dẫn đầu trong đầu tư vào Việt Nam. Nhật Bản đứng vị trí thứ nhất với tổng vốn đầu tư 8,59 tỷ USD, chiếm 24,2% tổng vốn đầu tư. Theo sau đó là Hàn Quốc (7,2 tỷ USD, chiếm 20,3%)  và Singapore (5 tỷ USD, chiếm 14,2%).

Vốn FDI đã rót vào 59 tỉnh thành phố, trong đó Hà Nội thu hút nhiều vốn nhất với tổng số vốn đăng ký 7,5 tỷ USD, chiếm 21,2% tổng vốn đầu tư. TP HCM đứng thứ hai với tổng vốn đăng ký 5,9 tỷ USD, chiếm 16,7% tổng vốn đầu tư. Hải Phòng đứng thứ ba với tổng số vốn đăng ký 3,1 tỷ USD chiếm 8,7% tổng vốn đầu tư.

Nguồn vốn này không chỉ đóng góp phần lớn vào tổng vốn đầu tư toàn xã hội, tiếp tục đóng góp lớn vào thành tựu XK của Việt Nam khi chiếm tới hơn 70% tổng kim ngạch XK của Việt Nam trong năm 2018 và thúc đẩy cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2018 hoàn thành mục tiêu đề ra.

Theo đánh giá của PGS. TS Đinh Trong Thịnh, Học viện Tài chính, thu hút FDI đã chú trọng ưu tiên thu hút các ngành nghề công nghệ cao, công nghệ tương lai, giảm thiểu tối đa dự án gây ô nhiễm như nhiệt điện, sản xuất sắt , thép… 

“Chúng ta đã có sự chuyển biến tương đối rõ trong thu hút FDI. Sự chuyển biến này bắt đầu từ cuối 2016, tuy nhiên sự thay đổi này chưa được rõ. Tới cuối năm 2017 và đầu 2018 thì sự chuyển biến này đã rõ nét. Các dự án chủ yếu tăng lên ở lĩnh vực như thành phố thông minh, phát triển công nghệ cao.., là lĩnh vực được khuyến khích, đồng thời đây cũng đang trở thành yêu cầu, đòi hỏi trong cách mạng công nghiệp 4.0”, PGS. TS Đinh Trong Thịnh nói. 

Dẫn chứng bằng Dự án Thành phố thông minh tại xã Hải Bối (Đông Anh Hà Nội) với tổng vốn đầu tư 4,138 tỷ USD do Sumitomo Corporation (Nhật Bản) đầu tư, ông Đinh Trọng Thịnh nhấn mạnh, dù có thể có sự giảm sút về số lượng vốn FDI so với năm trước, nhưng chất lượng thu hút FDI đã được nâng lên tầm cao mới. Đặc biệt, nó phù hợp với định hướng của Việt Nam là phát triển công nghệ thông minh, công nghệ cao, tạo ra sự phát triển bền vững cho các ngành công nghiệp nói riêng và kinh tế xã hội nói chung. 

Sẵn sàng từ chối dự án không phù hợp

Một trong những yếu tố cho thấy thu hút FDI đang thiên về chất lượng là việc thu hút FDI vẫn đảm bảo định hướng thu hút nhiều vào lĩnh vực công nghiệp chế biến chế tạo, chú trọng các dự án công nghệ cao, công nghệ thông minh và không tác động xấu tới môi trường. 

Năm 2018, trong số 18 ngành lĩnh vực có vốn FDI, công nghiệp chế biến, chế tạo là lĩnh vực thu hút được nhiều sự quan tâm nhất, với tổng số vốn đạt 16,58 tỷ USD, chiếm 46,7% tổng vốn đầu tư đăng ký. Lĩnh vực hoạt động kinh doanh bất động sản đứng thứ hai với tổng vốn đầu tư 6,6 tỷ USD, chiếm 18,6% tổng vốn đầu tư đăng ký. Đứng thứ ba là lĩnh vực bán buôn, bán lẻ với tổng vốn đầu tư đăng ký 3,67 tỷ USD, chiếm 10,3% tổng vốn đầu tư đăng ký.

2018 cũng là năm Việt Nam tổng kết 30 năm thu hút FDI đồng thời xây dựng chiến lược thu hút FDI thế hệ mới với định hướng chủ động nhắm đến những dòng vốn chất lượng. Theo đó, thu hút FDI chuyển dần từ ưu đãi, mời chào, sang chọn lọc sao cho phù hợp với nhu cầu phát triển của Việt Nam, coi trọng tính lan tỏa và kết nối với kinh tế nội địa và làm tăng giá trị gia tăng của dòng vốn này.

Theo ông Nguyễn Văn Toàn, Phó chủ tịch Hiệp hội DN Đầu tư nước ngoài, thu hút giảm nhưng giải ngân vốn FDI lại vẫn tiếp tục tăng so với năm trước, đây là tín hiệu tích cực cho thấy vốn FDI đang tiếp tục phát huy hiệu quả trên thực tế, nguồn vốn FDI đẩy vào sản xuất kinh doanh càng nhiều sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng.

Một tín hiệu nữa cho thấy Việt Nam ngày càng chú trọng chất lượng FDI ở chỗ đã có một số địa phương từ chối các dự án FDI có khả năng gây ô nhiễm môi trường. Điển hình là việc tỉnh Vĩnh Phúc đã “nói không” với dự án Nhà máy dệt - nhuộm của Tập đoàn TAL có vốn đầu tư lên tới 350 triệu USD. TP.Hải Phòng cũng từ chối một dự án sản xuất giấy với tổng vốn đầu tư lên tới 800 triệu USD.

Nhận định về tín hiệu này, chuyên gia Đinh Trọng Thịnh cho rằng, khi chúng ta xem xét, chọn lọc cẩn trọng hơn thì lượng thu hút sẽ ở mức hợp lý. Đã có bước chuyển về chất ngay từ khâu thu hút, chúng ta đã có chọn lọc, sẵn sàng từ chối những dự án không phù hợp. Điều này cho thấy, chúng ta đã đủ dũng cảm, sự kiên quyết, đây là điều rất đáng ghi nhận. 

“Đây là một trong những chuyển biến rất rõ, rất mạnh mẽ của cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư từ trung ương đến địa phương cũng như chính quyền các cấp trong việc chọn lựa dự án. Với nhận thức đó, chúng ta sẽ loại bỏ được các dự án không phù hợp với thời kỳ phát triển kinh tế mới, tạo ra bước phát triển cơ bản, với những ngành nghề hữu hiệu tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế đất nước trong thời kỳ mới”, PGS. TS Đinh Trọng Thịnh nói.

Khuyến khích đầu tư vào công nghệ cao

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng khẳng định: Thu hút FDI giai đoạn tới phải có trọng tâm, trọng điểm; phải có bộ lọc chứ không hô hào thu hút theo chiều rộng mà không quan tâm đến chất lượng đầu tư. Đồng thời, cũng sẽ có một số điều chỉnh về định hướng thu hút FDI theo ngành, lĩnh vực, địa phương, vùng, thị trường và đối tác. 

Ngoài ra, thu hút vốn ngoại cũng cần tận dụng cơ hội cách mạng công nghiệp 4.0 để đưa vào công nghệ mới, hình thức đầu tư, kinh doanh mới. Bên cạnh đó, ta sẽ không thu hút những dự án có công nghệ lạc hậu, không thân thiện với môi trường vào Việt Nam, người đứng đầu ngành kế hoạch và đầu tư nêu rõ.

Nhìn lại chặng đường thu hút FDI hơn 30 năm qua, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao các doanh nghiệp FDI mang vốn, công nghệ vào Việt Nam, đồng thời đặt câu hỏi liệu Việt Nam có tranh thủ được nguồn lực này để nâng cao quốc lực. Thủ tướng yêu cầu cần có giải pháp tổng thể, quyết tâm cao trong thời gian tới.

Thủ tướng nêu rõ quan điểm thu hút FDI của Việt Nam trong thời gian tới: Việt Nam thực hiện với nội hàm mở rộng hơn, không chỉ thu hút vốn mà còn hợp tác về quản lý, tăng cường mua lại, sáp nhập, hợp tác bảo vệ môi trường, hợp tác về lao động, đảm bảo công bằng xã hội... Việt Nam khuyến khích đầu tư vào công nghệ cao, bảo vệ môi trường, phát triển lao động, đầu tư mang tính chất bền vững, tạo giá trị gia tăng cao, thu hút các dự án công nghệ tương lai của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0./.