Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh cho biết điều này khi trả lời báo chí bên hành lang Quốc hội sáng 28/7.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh
PV: Thưa Phó Thủ tướng, tại Hội nghị AMM49 vừa qua ở Vientian (Lào), vấn đề Biển Đông đã được đặt ra và nhiều quốc gia trong khu vực đã nêu ý kiến về vấn đề này. Nhiều quốc gia đã trao đổi, tranh luận về vấn đề này?
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh: Đương nhiên phải tranh luận nhưng vấn đề quan trọng nhất là phải duy trì được vai trò trung tâm đoàn kết trong ASEAN trên tất cả các vấn đề của khu vực.
Từ trước đến nay, nhiều nhà quan sát vẫn cho rằng trong ASEAN không đạt được đồng thuận, nhưng hội nghị AMM lần này tại Lào đã đạt được Tuyên bố chung.
Trong lời lẽ đó, các vấn đề liên quan đến Biển Đông đã đạt được tất cả các yếu tố. Đó là sự khẳng định lại việc các nước ASEAN tiếp tục quan tâm, lo ngại về tình hình Biển Đông. Mà tình hình đó là các hoạt động gây căng thẳng, trong đó có vấn đề cải tạo các đảo.
Vấn đề thứ hai là khẳng định các bên phải kiềm chế, trong đó có cả kiềm chế các hoạt động gây ra căng thẳng.
Thứ ba là nhắc lại phải giải quyết vấn đề bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển 1982.
Cái mà dư luận quan tâm là tại sao không đề cập đến vấn đề Tòa trọng tài (PCA) và các biện pháp ngoại giao pháp lý. Trên thực tế điều đó đã được khẳng định ngay tại phần đầu tiên, trong mục xây dựng cộng đồng ASEAN và xây dựng cộng đồng cho đến năm 2025.
Các quốc gia ASEAN đã đưa ra một nguyên tắc mà từ trước đến nay trong các văn kiện chưa đưa ra đó là nguyên tắc giải quyết các tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, và phải tôn trọng các biện pháp pháp lý và ngoại giao trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển.
Tại sao phải gắn giữa Công ước Luật Biển với các biện pháp ngoại giao pháp lý? Vì đó là điều mà các nước muốn nói với hàm ý khu vực Đông Nam Á có vấn đề gì nổi lên ngoài việc vấn đề trên biển, gắn vào vấn đề trên biển. Như thế thì không đưa vào phần Biển Đông nhưng mà nêu ở phần trang trọng là xây dựng cộng đồng với các nguyên tắc. Điều đó là thành công lớn của hội nghị lần này. Khẳng định lại vai trò trung tâm của ASEAN và tinh thần đoàn kết của khối. Dù không nói đến vụ kiện nhưng đó là những hàm ý rất lớn.
PV: Quan điểm của các quốc gia Đông Nam Á về phán quyết của PCA trong quá trình trao đổi tại AMM 49 thế nào, thưa Phó Thủ tướng?
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh:Đây là vụ kiện pháp lý giữa Philippines và Trung Quốc thì các nước có đề cập hay không đề cập tại hội nghị. Các nước có đề cập cũng có những cách thức đề cập khác nhau. Ví dụ chúng ta đưa lời Người phát ngôn Bộ Ngoại giao nói là hoan nghênh việc ra tuyên bố và tiếp tục nghiên cứu vì Việt Nam là nước nằm ở khu vực Biển Đông, có lợi ích trong khu vực này.
Các nước khác, trong đó có nhiều nước trong ASEAN thì nói là ghi nhận tuyên bố này. Còn một số nước không nói về vụ kiện nhưng nói trong bối cảnh hiện nay mong muốn giải quyết bằng các biện pháp hòa bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển.
Có thể nói, cách thức nói như thế nào thì nói nhưng tựu chung lớn nhất là các biện pháp phải là giải quyết hòa bình và quan trọng nhất là tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển 1982.
Còn các nước ngoài khu vực thì tùy từng mức độ khác nhau, nước thì hoan nghênh, nước thì nói rằng đây là phán quyết mang tính chất cuối cùng và ràng buộc với các bên. Đương nhiên cũng có những nước không chấp nhận phán quyết của Tòa.
Trong hội nghị, tại các cuộc họp (hội nghị có 16 cuộc họp), các cấp bộ trưởng khác nhau với các đối tác thì tùy mức độ khác nhau, các nước có những đề cập cụ thể.
PV: Khi có một số nước phản đối vậy thì có cần đưa ra cơ chế đồng thuận thiểu số phục tùng đa số không, thưa ông?
Bộ trưởng Phạm Bình Minh:Hiện nay ASEAN hoạt động đều theo Hiến chương của ASEAN. Trong Hiến chương của ASEAN có các nguyên tắc cơ bản, mà một trong những nguyên tắc đó là nguyên tắc đồng thuận. Phải nói một điều rằng vì sao ASEAN đóng được vai trò trung tâm, đó là vì ASEAN có được một sự đoàn kết trong nội khối. Và đoàn kết tạo cơ sở, sức mạnh cho ASEAN thì mới đóng được vai trò trung tâm.
Từ trước đến nay không phải chỉ tổ chức ASEAN có nguyên tắc đồng thuận, cũng có một số tổ chức khác ví dụ EU cũng có nguyên tắc đồng thuận. Trong ASEAN đang duy trì nguyên tắc đồng thuận, còn có thay đổi hay không thì đó là điều kiện khi xem xét lại Hiến chương ASEAN, nhưng đó lại là vấn đề khác.
Cho đến nay mà nói, cụ thể là tại hội nghị lần này chứng tỏ rằng các nước trong ASEAN vẫn tạo ra khối đoàn kết, tạo được sự nhất trí và ra được tuyên bố.
Tôi cũng nói thêm rằng, lần này không chỉ có một tuyên bố chung mà kèm vào tuyên bố chung đó có ba tuyên bố hết sức quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Đó là tuyên bố của các Ngoại trưởng về vấn đề duy trì hòa bình an ninh. Trong tuyên bố này nhắc lại các nguyên tắc của ASEAN nhưng quan trọng là yêu cầu các nước ở bên ngoài phải tôn trọng vai trò đoàn kết, vai trò trung tâm của ASEAN.
Tuyên bố thứ hai giữa ASEAN và Trung Quốc lại đưa ra một tuyên bố quan trọng là yêu cầu thực hiện đầy đủ DOC và tiến tới xây dựng COC.
Tuyên bố thứ ba là nhân dịp 40 năm Hiệp ước thân thiện và hợp tác Đông Nam Á (TAC). Đây là nền tảng để xây dựng ASEAN, trong đó nguyên tắc nền tảng nhất của ASEAN là vai trò trung tâm của ASEAN, đó là vai trò của các nước đang phải duy trì tôn trọng hòa bình ổn định trong khu vực.
Ba tuyên bố đó cộng với tuyên bố chung của ASEAN tạo điểm nhấn, cũng hàm ý với tất cả các nước đối tác bên ngoài phải tôn trọng sự đoàn kết và vai trò trung tâm của khối. Yêu cầu các nước phải đảm bảo, duy trì hòa bình ổn định ở đây.
PV: Xin cảm ơn Phó Thủ tướng!./.