Ngày 9/8/2014, tại Nay Pyi Taw, Myanmar tiếp tục diễn ra một loạt các Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN+1 với các đối tác, gồm: Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Nga, Mỹ, EU, Nhật Bản, Canada và Hội nghị Bộ trưởng ASEAN+3. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh tham dự các Hội nghị nói trên, và đồng chủ trì Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN-EU trên cương vị nước điều phối quan hệ.
Các nước nhất trí tiếp tục tăng cường hợp tác thông qua triển khai hiệu quả các Kế hoạch hành động hiện có giữa ASEAN với từng Đối tác, đặt trọng tâm vào các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư, thu hẹp khoảng cách phát triển, biến đổi khí hậu, quản lý thiên tai, dịch bệnh, giao lưu văn hóa và giáo dục, du lịch...
Các Đối tác cam kết tiếp tục ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng vào năm 2015 và giai đoạn phát triển tiếp theo, đẩy mạnh liên kết và kết nối khu vực, triển khai hiệu quả các Hiệp định khu vực mậu dịch tự do hiện có với các đối tác cũng như đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP).
Tại các Hội nghị, khi trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế, vấn đề Biển Đông được đặc biệt quan tâm. Các nước ASEAN và đối tác bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình hình căng thẳng vừa qua ở Biển Đông ảnh hưởng nghiêm trọng đến hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực; do đó, cần phải nỗ lực bảo đảm không để tái diễn các sự việc tương tự. Các Hội nghị nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước LHQ về Luật biển (1982); giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, thực hiện kiềm chế, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực. ASEAN và TQ cần nỗ lực hơn nữa nhằm bảo đảm thực hiện đầy đủ các cam kết nêu trong Tuyên bố Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), trước hết là quy định tại Điều 5 của DOC về thực hiện kiềm chế, không được có hành động gây bất ổn định và làm phức tạp tình hình, yêu cầu cần đẩy mạnh thương lượng thực chất để sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử COC nhằm bảo đảm tốt hơn hòa bình và ổn định ở khu vực.
Trong dịp này, các Bộ trưởng cũng đã đề ra các phương hướng cụ thể nhằm đẩy mạnh hơn nữa quan hệ của ASEAN với các đối tác liên quan.
*Tại Hội nghị PMC ASEAN-Trung Quốc, hai bên cam kết tăng cường hơn nữa quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc, cũng như cần phải bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực. Về hợp tác, hai bên tiếp tục triển khai hiệu quả Kế hoạch hành động 2011-2015, trong đó có các lĩnh vực như hợp tác hàng hải, thương mại và đầu tư, văn hóa và nghệ thuật, giao thông và kết nối, cũng như các hoạt động trong Năm giao lưu văn hóa ASEAN-Trung Quốc 2014; nhất trí đẩy mạnh hơn nữa trong phối hợp triển khai Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC), hoạt động của Trung tâm ASEAN-Trung Quốc. Đồng thời, các Bộ trưởng đề nghị cần chuẩn bị sớm xây dựng Kế hoạch hành động giai đoạn 2016-2020. Các Bộ trưởng ủng hộ việc bàn và nâng cấp Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN-Trung Quốc (ACFTA), phấn đấu đạt mục tiêu nâng kim ngạch thương mại lên 500 tỷ USD năm 2015 và 1.000 tỷ USD năm 2020.
*Tại Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-Hàn Quốc, các Bộ trưởng hoan nghênh những hoạt động kỷ niệm 25 năm quan hệ đối thoại ASEAN-Hàn Quốc trong năm 2014, khẳng định sẽ đóng góp tích cực cho thành công của Hội nghị Cấp cao kỷ niệm ASEAN-Hàn Quốc vào tháng 12/2014 tại Busan, Hàn Quốc; nhất trí cần ưu tiên thực hiện Kế hoạch hành động 2011-2015 và sớm xây dựng Kế hoạch hành động giai đoạn tiếp theo. Các Bộ trưởng hoan nghênh kết quả triển khai Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Hàn Quốc (AKFTA), cam kết đạt mục tiêu 150 tỷ USD thương mại hai chiều vào năm 2015.
*Tại Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-Ấn Độ, hai bên đánh giá cao tiến độ triển khai Kế hoạch hành động quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Ấn Độ vì hòa bình, tiến bộ, và thịnh vượng chung (2010-2015). ASEAN hoan nghênh Ấn Độ tích cực hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng, phát huy vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực, mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực, nhất là tăng cường kết nối thông qua hợp tác Mê Công-Ganga, Hành lang kinh tế Mê Công-Ấn Độ, Hiệp định Vận tải hàng không ASEAN-Ấn Độ; nhất trí cần tăng cường hợp tác thương mại thông qua Hiệp định mậu dịch tự do ASEAN-Ấn Độ (FTA), nâng cao vai trò của Trung tâm ASEAN-Ấn Độ trong thúc đẩy giao lưu giữa hai bên.
*Tại Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-Nga,các Bộ trưởng hài lòng về những kết quả hợp tác, đặc biệt là tổng kim ngạch thương mại hai bên tăng 30% trong năm qua, vượt mức 18 tỷ đôla Mỹ. Trên cơ sở những kết quả quan trọng đạt được trong thực hiện Kế hoạch hành động toàn diện ASEAN-Nga (2005-2015), các Bộ trưởng nhấn mạnh việc sớm xây dựng một Kế hoạch hành động toàn diện giai đoạn mới hơn bao gồm những lĩnh vực ưu tiên về củng cố Cộng đồng ASEAN sau 2015, tăng cường kết nối, tiếp tục thúc đẩy đầu tư và thương mại hai chiều, thu hẹp khoảng cách phát triển, quản lý thiên tai, và an ninh, an toàn hàng hải, ứng phó với các thách thức đang nổi lên.
*Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN+3,các Bộ trưởng đánh giá cao kết quả triển khai Kế hoạch Hành động ASEAN+3 giai đoạn 2013-2017 trên các lĩnh vực thương mại, đầu tư, tài chính, kết nối, khoa học, y tế...; đề cao tầm quan trọng của hợp tác ASEAN+3 trong việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực, ứng phó với các thách thức đang nổi lên; nhấn mạnh tính bổ sung giữa hợp tác ASEAN+3 với các khuôn khổ khác như ASEAN+1, EAS, ARF, ADMM+ trong thúc đẩy liên kết ở Đông Á. Các nước cũng đặc biệt hoan nghênh sáng kiến của Quỹ Dự trữ Gạo Khẩn cấp ASEAN+3 đã kịp thời hỗ trợ Phi-lip-pin khắc phục hậu quả của cơn bão Hải Yến năm 2013.
*Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-EU:hai bên hoan nghênh kết quả quan trọng của Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-EU (AEMM) lần thứ 20 vừa qua tại Brussels và nhất trí tiếp tục thúc đẩy quan hệ ASEAN-EU lên tầm cao mới, hướng tới quan hệ đối tác chiến lược. ASEAN đánh giá cao việc EU tăng gấp đôi hỗ trợ cho ASEAN xây dựng Cộng đồng lên 170 triệu Euro giai đoạn 2014-2020; tiếp tục cam kết hỗ trợ các nước Mê Công hơn 1,7 tỷ Euro nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giai đoạn 2014-2020. EU khẳng định tiếp tục đẩy mạnh hợp tác kinh tế thương mại với ASEAN, cam kết thúc đẩy để sớm hoàn tất thương lượng các hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương giữa EU với các nước ASEAN, từ đó thúc đẩy việc khởi động đàm phán Hiệp định mậu dịch tự do chung giữa hai khu vực ASEAN và EU. Hai bên cũng nhất trí tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực an ninh hàng hải, kết nối, giáo dục, quản lý thiên tai...
*Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Mỹ,hai bên ghi nhận tiến độ triển khai Kế hoạch Công tác 2011-2015 và việc triển khai Sáng kiến liên kết kinh tế mở rộng (E3) và Thỏa thuận khung Thương mại - Đầu tư ASEAN-Mỹ (TIFA). Các nước nhất trí tiếp tục thúc đẩy hợp tác toàn diện về chính trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội, hợp tác phát triển cũng như xây dựng Kế hoạch Công tác sau 2015; nhấn mạnh cần tiếp tục nỗ lực bảo đảm an ninh, an toàn hạt nhân, và xem xét khả năng xây dựng Tầm nhìn chung ASEAN-Mỹ về Giải trừ quân bị và chống phổ biến vũ khí hạt nhân; tăng cường hợp tác về biến đổi khí hậu, năng lượng sạch và an ninh lương thực...
*Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Nhật, các Bộ trưởng nhất trí tiếp tục thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực ưu tiên của ASEAN như xây dựng Cộng đồng, kết nối, thu hẹp khoảng cách phát triển, an ninh, an toàn hàng hải, ứng phó các thách thức đang nổi lên... ASEAN hoan nghênh Nhật Bản thành lập Quỹ Hội nhập ASEAN; đánh giá cao Nhật Bản hỗ trợ liên kết và kết nối ASEAN, đặc biệt 70 dự án trọng điểm triển khai Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN. Đồng thời, ASEAN khuyến khích Nhật Bản tiếp tục hỗ trợ phát triển bền vững cho các nước đang phát triển ở tiểu vùng Mekong, trong đó có quản lý nguồn nước, biến đổi khí hậu và phát triển cơ sở hạ tầng.
*Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Canada,hai bên ghi nhận kết quả triển khai Kế hoạch Công tác 2010-2015 về thương mại, đầu tư, kết nối, quản lý thiên tai, tăng cường năng lực Ban Thư ký ASEAN; nhất trí bổ sung các lĩnh vực mới như hàng hải, giáo dục, năng lượng sạch, doanh nghiệp vừa và nhỏ… vào Kế hoạch công tác 2015-2020. ASEAN coi trọng cam kết của Canada hỗ trợ triển khai Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC), xây dựng các dự án đối tác công tư (PPP); khuyến khích Canada xem xét thúc đẩy hợp tác nông nghiệp và cơ sở hạ tầng, thu hẹp khoảng cách phát triển.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh đã đồng chủ trì Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-EU, tham gia phát biểu tại các Hội nghị. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng đánh giá cao những kết quả thực chất trong quan hệ giữa ASEAN và các Đối tác; khuyến khích các Đối tác tham gia tích cực và đóng góp xây dựng vào hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển ở khu vực, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực thông qua các khuôn khổ ASEAN+1, ASEAN+3, EAS, ARF, ADMM+...
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng cũng đề nghị các Đối tác tiếp tục hỗ trợ ASEAN triển khai Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 cũng như xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 và giai đoạn phát triển sau 2015, tích cực tham gia đàm phán Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), cũng như tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực ưu tiên như liên kết, kết nối, thu hẹp khoảng cách phát triển, nâng cao năng lực ứng phó với các thách thức đang nổi lên như an ninh, an toàn hàng hải, thiên tai, dịch bệnh...
Đồng chủ trì Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-EU, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh khẳng định Việt Nam sẽ tiếp tục nỗ lực làm sâu sắc hơn quan hệ ASEAN-EU hướng tới quan hệ đối tác chiến lược, khuyến khích EU tích cực đóng góp vào việc thúc đẩy hòa bình, ổn định và xây dựng lòng tin cũng như ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực, và đề nghị hai bên cần tiếp tục nỗ lực triển khai hiệu quả Chương trình Hành động ASEAN-EU 2013-2017, tăng cường tham vấn về hợp tác kinh tế ở cấp Bộ trưởng cũng như tổ chức Thượng đỉnh Kinh doanh ASEAN-EU.
Về tình hình khu vực, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã chia sẻ đánh giá của ASEAN và các đối tác về việc cần phải đẩy mạnh nỗ lực chung nhằm bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực, trong đó có hòa bình, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông.
Bày tỏ quan ngại sâu sắc về các vụ việc gây căng thẳng gần đây, đặc biệt là việc hạ đặt trái phép giàn khoan trong vùng biển Việt Nam, Phó Thủ tướng nhấn mạnh việc không để tái diễn những hành động vi phạm tương tự; đề cao các nguyên tắc của ASEAN như đã được nêu trong Tuyên bố Nguyên tắc 6 điểm và Tuyên bố của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN ngày 10/5/2014, trong đó nhấn mạnh tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982, Tuyên bố DOC; giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, kiềm chế, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực; triển khai đầy đủ và hiệu quả DOC, nhất là quy định tại Điều 5 về không được có các hành động làm phức tạp tình hình, đồng thời cần thúc đẩy thương lượng thực chất để sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử (COC)./.
