Trong sáng 2/6, học sinh cả nước chính thức dự thi môn Ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2014.
Theo Bộ GD-ĐT, đây là năm đầu tiên, thí sinh làm đề thi Ngữ văn theo cách thức thức đổi mới của Bộ với thời gian từ 150 phút giảm xuống còn 120 phút.
Sau khi kết thúc môn thi, phóng viên báo Điện tử VOV phỏng vấn nhà văn, PGS.TS, chuyên viên cao cấp Vũ Nho, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam.
Học sinh trường THPT Yên Hòa, Hà Nội dự thi môn Ngữ văn sáng 2/6 |
Nếu đề tham khảo sát với đề thi thật thì…
Năm nay, vấn đề giàn khoan Hải Dương 981 của Trung Quốc đang là vấn đề “nóng”. Ra đề như thế là rất thời sự, gắn bó trực tiếp với vận mệnh của đất nước. Như vậy có thể thấy rằng, nội dung thi đã có phần giảm nhẹ so với năm trước, chỉ tập trung vào nghị luận xã hội và nghị luận văn học.
Tất nhiên, có thêm vấn đề xác định phong cách ngôn ngữ văn bản, tác dụng diễn đạt, nhưng đây là hai câu hỏi đơn giản. So sánh với nội dung đề thi gợi ý, tham khảo thì rõ ràng đề thi dễ hơn hẳn. Nếu ngay từ đầu, đề tham khảo sát với đề thi chính thức về hình thức và cấu trúc thì không đến nỗi gây bức xúc, lo lắng cho mọi người, nhất là giáo viên và học sinh.
Nhà văn Vũ Nho |
Về đề nghị luận xã hội theo tôi là đề có tính thời sự, khá hay, kiểm tra được nhiều kiến thức của người học. Điều quan trọng nhất là để các em bày tỏ thái độ yêu nước của mình trước hành động ngang ngược của Trung Quốc. Tôi tin, các em sẽ đạt được điểm tốt trong câu này bởi vì lòng yêu nước là một tài sản quý báu của người Việt Nam kết tinh từ bao đời.
Tôi biết chắc là những người ra đề đã dự liệu việc cắt giảm thời gian để ra đề cho phù hợp. Cho nên thời lượng 150 phút hay thời lượng 120 sẽ không phải là vấn đề quan trọng nhất quyết định chất lượng của bài làm. Học sinh có thể chỉ viết trong thời gian 90 phút (kiểm tra 2 tiết) ở trường nhưng vẫn đạt kết quả tốt. Tôi nghĩ học sinh nào ôn luyện tốt vẫn có thể đạt điểm tốt một cách bình thường. Với đề thi này thì quả thật không đáng phải lo ngại về chất lượng do ảnh hưởng của việc rút bớt thời gian. Vì thực tế là các em chỉ phải làm 2 câu hỏi thay vì 3 câu như trước.
Nhiều năm nay, học sinh đã thi “ngoài chương trình”
Thật ra, từ lâu, Bộ đã chủ trương học gì thi nấy, chỉ thi những gì học sinh đã học để tránh đánh đố, tránh gây khó cho học sinh. Chương trình thi môn Ngữ văn thực chất chỉ giới hạn trong chương trình lớp 12. Có lần tôi đã trả lời phỏng trên báo Văn Nghệ của Hội Nhà văn Việt Nam rằng, tuy là học gì thi nấy, nhưng những người ra đề chưa bao giờ ra đề thi vào chương trình lớp 10 hay lớp 11, mặc dù học sinh đã học. Bởi vì nếu không cẩn thận, học sinh bị trượt nhiều thì “búa rìu” dư luận sẽ giáng vào người ra đề đầu tiên.
Bởi vậy mà tuyên bố của Thứ trưởng Bộ GD-ĐT có thể gây thắc mắc là Bộ đã không nhất quán với chủ trương học gì thi nấy. Thi trong chương trình còn sợ học sinh trượt nhiều. Thi ngoài chương trình thì không biết sẽ ra sao? Có ý kiến nói gay gắt rằng, thiếu gì chỗ để ra đề thi trong chương trình từ lớp 10 đến lớp 12, cớ gì lại phải ra đề thi ngoài chương trình?
Nếu bình tĩnh xem xét thì thấy rằng, nhiều năm nay, chúng ta đã thi “ngoài chương trình” rồi. Đó là các đề thi nghị luận xã hội. Trong chương trình là loại văn nghị luận học sinh được học. Ngoài chương trình là hành động dũng cảm của Nguyễn Văn Nam (đề thi 2012-2013), nói về thói dối trá (đề thi 2011-2012), tự mình chọn con đường đúng cho mình (đề thi 2010-2011), bàn về lòng yêu thương con người của tuổi trẻ trong xã hội hiện nay (đề thi 2009-2010).
Các nước tiên tiến đều có ra đề thi ngoài chương trình. Chúng ta ra đề thi ngoài chương trình cũng là một cách để chống lối học tủ, tránh lối lặp lại những gì quen thuộc trên lớp và để phát huy tinh thần sáng tạo. Tuy vậy, việc Bộ GD-ĐT đột ngột giảm thời lượng thi, tuyên bố có phần thi đọc hiểu ngoài chương trình sẽ gây khó khăn cho giáo viên và học sinh. Lẽ ra, Bộ công bố điều này từ đầu năm học, và để cho giáo viên và học sinh nhiều thời giờ làm quen với kiểu đề mới, thời lượng mới thì sẽ tốt hơn.
Theo tôi biết thì cơ quan chỉ đạo cũng có biên soạn đề thi đổi mới với thời lượng 120 phút. Nhưng nhìn chung, giáo viên vẫn băn khoăn là Bộ thay đổi đột ngột. Hơn nữa, xem xét kỹ đề thi đề xuất tham khảo, tôi thấy người đề xuất vẫn “tham” kiểm tra kiến thức. Ba câu hỏi, trong đó có hai câu thực chất tương đương với đề văn nghị luận văn học và đề văn nghị luận xã hội của đề thi cũ. Lại thêm một phần câu hỏi đọc hiểu với 3 nội dung khác nhau. Nếu để nguyên thời lượng như cũ 150 phút thì học sinh cũng khó mà làm trọn vẹn. Thêm nữa, trong đề có câu 3 với yêu cầu viết về một nhân vật trong tác phẩm văn họcđã để lại cho anh, chị nhiều ấn tượng sâu đậm (7/20 điểm). Đây là một đề mở, nhưng mở “vô bờ bến”.
Học sinh có thể viết về các nhân vật trong tác phẩm văn học từ lớp 6 đến lớp 12. Lại còn biết bao tác phẩm văn học không có trong chương trình mà các em tự đọc? Làm sao có thể có đáp án đủ cho số lượng khổng lồ bấy nhiêu nhân vật? Chưa kể giáo viên đang chấm về nhân vật này, lại chuyển sang nhân vật khác, rồi nhân vật khác nữa, khác nữa.
Với đề thi đề xuất theo Chương trình Đánh giá học sinh quốc tế (PISA) nhưng lại không có thời lượng cho câu đọc hiểu và không có câu nghị luận, nên lại càng làm cho giáo viên, học sinh khó xử, lúng túng.
Vì thế sự lo lắng, băn khoăn của giáo viên, học sinh và phụ huynh là có cơ sở. Tôi tin rằng, năm nay chắc là có khó khăn ban đầu, sang năm học mới, vấn đề dần dần sẽ ổn.
Theo tinh thần của chương trình PISA thực chất là trắc nghiệm khách quan. Cái đó ở Mỹ cũng đã bỏ, nhưng ta cũng chỉ dùng mức độ thôi. Việc này cũng không mới. Trên cơ sở những gì đã có, tôi tin là đề thi càng ngày càng sát chương trình, sát cuộc sống, thiết thực và có độ mở hơn, càng tạo điều kiện cho các em đạt được chuẩn của một học sinh có bằng tú tài để bước vào cuộc sống thuận lợi.