Trong thời gian gần đây, rất nhiều thanh niên đã sử dụng ma túy, đặc biệt là ma túy đá, gây ra hậu quả vô cùng nguy hiểm đối với gia đình và xã hội. Điển hình nhất trong thời gian gần đây là vụ MC - ca sĩ nghiệp dư Nguyễn Hữu Chínhsau khi “ngáo đá” đã giết bạn gái và bệnh nhân Trần Thanh Dung, 51 tuổi ở quận Ba Đình, điều trị u não tại bệnh viện Saint Paul Hà Nội, bị em trai là Trần Tuấn Khương cắt chân.
 |
| bệnh nhân Trần Thanh Dung, 51 tuổi ở quận Ba Đình, điều trị u não tại bệnh viện Saint Paul Hà Nội, bị em trai là Trần Tuấn Khương cắt chân |
Theo Thạc sĩ – bác sĩ Dương Minh Tâm, Viện sức khỏe tâm thần, amphetamine-type stimulants (ATS) như là “ecstasy” và methamphetamine là ma túy tổng hợp được sử dụng phổ biến hàng thứ 2 trên thế giới.
Các chất này đã du nhập vào Việt Nam hàng chục năm được giới trẻ sử dụng một cách chủ động hay thụ động. Tùy theo dạng chế phẩm mà ở Việt Nam chúng được gọi bằng các tên “đường phố” là: Thuốc lắc, đá,… Ma túy đá có tên khoa học là methamphetamine. Loại ma túy tổng hợp này trong suốt, không mùi, vị và người ta thường đập nhỏ để sử dụng nên thường gọi là 'đập đá'.Ma túy còn có dạng được đóng viên hoặc dạng bột mầu trắng dễ hoà tan trong nước nên dễ bị lạm dụng tiêm chích. Gây dung nạp, phụ thuộc tâm thần, gây nhiễm độc hệ thần kinh Trung ương, ít gây phụ thuộc về cơ thể nên không cần điều trị hội chứng cai.Bác sĩ Dương Minh Tâm cho biết: Thuốc có tác động rất mạnh đến hoạt động thần kinh, đưa lại cho người sử dụng nhiều cảm giác, ảo giác như: không có nhu cầu ngủ, mất cảm giác ngủ nên sau khi sử dụng có thể thức thâu đêm suốt sáng để hoạt động. Mất cảm giác mệt mỏi dẫn đến người sử dụng có thể hoạt động, làm việc trong thời gian dài không ngừng nghỉ mà không có cảm giác mệt mỏi. Chính những lý do này mà nhiều người lạm dụng chúng vì những mục đích khác nhau.
Đặc biệt nguy hiểm, vì nó có tác động thần kinh tâm thần mạnh nên thuốc có thể gây ra loạn thần, khi đó người sử dụng thường có những ảo giác thị giác (nhìn thấy những hình ảnh không có thật trong thực tại khách quan), ảo thanh (người bệnh nghe thấy những âm thanh lạ, với các nội dung khác nhau như bình phẩm, sai khiến họ….) các ảo giác này có thể xuất hiện ngay sau sử dụng thuốc, các ảo giác này có thể hết nhưng cũng có thể kéo dài mặc dù họ không tiếp tục sử dụng ATS nữa. Những ảo giác này vô cùng nguy hiểm đối với những người xung quanh hoặc nguy hiểm (chém, giết) với chính họ (tự sát)
Thuốc ATS còn gây biến đổi nhân cách người sử dụng, gây lười biếng, mất tập trung, cười cợt, trẻ em hóa, thiếu tinh thần trách nhiệm. Nguy hiểm hơn, chúng có thể có những hành vi chống đối xã hội hoặc giám làm những việc mà trước đây không giám làm như vi phạm pháp luật, đánh người…
Đây là loại nghiện khó điều trị, vì cơ chế tác động phức tạp, không có thuốc điều trị đặc hiệu…
Tác hại của việc sử dụng ma túy đối với người sử dụng
Về mặt cơ thể:Người sử dụng ma túy, nhất là khi đã trở thành nghiện ma túy, luôn có xu hướng tăng liều, người nghiện rất dễ bị ngộ độc cấp khi dùng liều cao và có thể dẫn đến tử vong vì những tác động của chất ma túy lên hệ tim mạch, hô hấp. Người nghiện ma túy có xu hướng sử dụng đa chất ở cùng một thời điểm, nhất là các chất có tác động tới hệ tim mạch và hô hấp, sẽ làm tăng nguy cơ nguy cơ ngộ độc cấp và dẫn đến nguy cơ tử vong cao hơn so với sử dụng đơn chất.
Trong trạng thái cai chất ma túy, nhất là trạng thái cai rượu, sẽ xuất hiện nhiều rối loạn cơ thể và tâm thần. Các rối loạn cơ thể bao gồm rối loạn ý thức, rối loạn thần kinh thực vật, rối loạn về huyết động, các rối loạn nước điện giải…. là những nguyên nhân gây tử vong trong trạng thái cai. Vì vậy, trong trạng thái cai ma túy, các bác sĩ phải khám cơ thể cẩn thận và làm các xét nghiệm đầy đủ trước khi điều trị, luôn luôn lưu ý phát hiện các bệnh lý cơ thể trước khi tiến hành các can thiệp điều trị về tâm thần.
Sử dụng ma túy thường xuyên và kéo dài gây ra tình trạng nhiễm độc trường diễn, sức đề kháng của cơ thể bị giảm sút tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh cơ thể xuất hiện và phát triển. Nhất là các bệnh lý hệ tiêu hóa như viêm gan, xơ gan, loét dạ dày, viêm tụy mạn tính…
Tiêm chích ma túy là nguyên nhân của nhiều bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm độc, viêm tắc tĩnh mạch, viêm nội tâm mạc, viêm gan do virus, lao, nhiễm trùng máu…Đặc biệt tiêm chích ma túy là một trong những nguyên nhân chủ yếu của HIV/AIDS, nhất là do việc dùng chung bơm kim tiêm.
Theo thống kê của Ủy ban phòng chống AIDS quốc gia, ở một số nơi có tới 80% bệnh nhân nhiễm virus HIV qua đường tiêm chích ma túy. Các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục cũng thường gặp ở các bệnh nhân nghiện ma túy trường diễn, chủ yếu do tình dục không an toàn.
Về mặt tâm thần:
Người sử ma túy thường kém kìm chế được bản thân, bị lệ thuộc vào chất ma tuý. Từ đó trở nên lơ là học tập, công tác, thiếu ý thức tổ chức kỷ luật, thường nói dối để che dấu khuyết điểm, không giữ đúng lời hứa và dễ tái phạm khuyết điểm cũ.
Nghiện ma túy lâu ngày làm thay đổi nhân cách và đạo đức, không tôn trọng pháp luật, thiếu tình cảm với người thân, lối sống buông thả. Nhiều người nghiện ma túy có hành vi trộm cắp, lừa đảo, cướp giật, giết người.
Các bệnh lý tâm thần có liên quan đến nghiện ma túy thông thường là rối loạn hành vi, đặc biệt có những cơn xung động tìm chất ma túy. Ngoài ra, các rối loạn tâm thần như hoang tưởng, ảo giác, rối loạn ý thức, trầm cảm, lo âu cũng có thể xuất hiện trong quá trình sử dụng ma túy.
Nghiện ma túy nặng, kéo dài, điều trị rất khó khăn, dễ bị tái nghiện. Người nghiện dễ mất việc làm, đời sống trở nên khó khăn, bế tắc dẫn đến hành vi tự sát.
Về mặt quan hệ xã hội:
Thiệt thòi đầu tiên của người nghiện ma túy là mất lòng tin của những người thân trong gia đình, thường bị bố mẹ quản lý chặt chẽ, rất cảnh giác với họ và đối xử thiếu bình đẳng so với các thành viên khác trong gia đình do người nghiện gây ra nhiều tổn thất cho gia đình.
Do có lối sống đặc biệt, không hòa nhập vào lối sống có nề nếp chung, mối quan hệ của người nghiện ma túy với hàng xóm, bạn bè, đồng nghiệp cũng thiếu tình cảm. Đồng thời người nghiện cũng dễ bị người khác lợi dụng vào những việc làm vi phạm pháp luật.
Nghề nghiệp, vị trí xã hội của người nghiện ma túy dễ bị thay đổi do sức khỏe dần dần bị giảm sút, có thể do thiếu ý thức tổ chức kỷ luật, do lối sống buông thả và thiếu trách nhiệm.
Tác hại của việc sử dụng ma túy đối với gia đình người nghiện
Ảnh hưởng đến sức khỏe:Do tình trạng căng thẳng kéo dài, sinh hoạt trong gia đình bị đảo lộn khi có người thân trong gia đình nghiện ma túy, sức khỏe các thành viên khác trong gia đình ngày càng giảm sút, nhất là các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, mất ngủ…..
Tổn thất về tình cảm:Mối quan hệ tình cảm giữa người nghiện ma túy và những người thân trong gia đình bị tổn thất nặng nề, không ít tình trạng gia đình trong tình trạng li thân, li hôn, điều này ảnh hưởng rất nhiều đến trẻ em, nhất là việc học tập, hình thành tính cách. Gia đình người nghiện thường xảy ra xung đột do nghi kỵ, đổ lỗi trách nhiệm cho nhau, do trạng thái tâm lý không ổn định.
Không ít gia đình trở nên bất lực với người nghiện, bỏ mặc họ khi đã nhiều lần giáo dục, quản lý và tổ chức điều trị bị thất bại.
Tổn thất về kinh tế:Người nghiện thường xuyên cần nhiều tiền để mua chất ma túy, do đó thường hay lấy cắp đồ đạc, tiền bạc trong gia đình.
Như một qui luật, lúc đầu lấy ít một, đồ vật nhỏ, nhưng càng về sau càng thường xuyên hơn, lấy đồ vật lớn hơn, thậm chí còn hăm dọa người thân để lấy đồ đạc mang đi bán.
Kinh tế gia đình ngày càng sa sút vì người nghiện làm ít, tiêu nhiều, năng suất lao động bị giảm sút, thậm chí bị mất việc làm.
Tác hại của việc sử dụng ma túy đối với xã hội
Nghiện ma túy là một bệnh mạn tính của não bộ, đồng thời việc sử dụng ma túy cũng là nguyên nhân của tình trạng mất trật tự an toàn xã hội như: lừa đảo, trộm cắp, cướp của, giết người, cờ bạc, mãi dâm, băng nhóm…
Tình trạng buôn bán ma túy bất hợp pháp nếu không được ngăn chặn sẽ làm ảnh hưởng đến nền kinh tế quốc dân.
Ma túy còn làm ảnh hưởng đến nếp sống đạo đức, thuần phong mỹ tục trong gia đình và cộng đồng có truyền thống lâu đời của một dân tộc.
Ma túy còn có thể ảnh hưởng đến chất lượng sinh sản vì việc sử dụng ma túy nhất là tiêm chích thường lây truyền các bệnh qua đường tình dục, đường máu. Điển hình nhất là việc tiêm chích heroin là một trong những nguyen nhân lây nhiễm HIV/AIDS là một đại dịch của thế kỷ, nếu không được ngăn chặn thì có nguy cơ hủy diệt cả một dân tộc.
Cách điều trị:
Lạm dụng các chất gây nghiện là một rối loạn tâm thần mạn tính, tái nghiện mạn tính theo WHO. Vì vậy mục tiêu của điều trị là cần phải được tiến hành liên tục và lâu dài, giữ sao cho người bệnh không sử dụng chất gây nghiện càng lâu càng tốt (chống tái nghiện), giúp họ tái hòa nhập gia đình và xã hội trong một tình trạng hoàn toàn thoải mái về cơ thể và tâm thần, giảm thiểu những tác hại cho bản thân, gia đình và xã hội.
Cũng giống như các bệnh tâm thần mạn tính khác, việc điều trị nghiện ma tuý phải giải quyết đồng thời 3 yếu tố (sinh học, tâm lý và xã hội), phải duy trì điều trị lâu dài (sau 1 năm mới được coi như khỏi nghiện). Tuy nhiên vì môi trường còn ô nhiễm về ma tuý, những khó khăn trong cuộc sống cũng như hiện tượng thèm nhớ trường diễn chất gây nghiện trong não người bệnh luôn hiện hữu nên người bệnh có nhiều nguy cơ tái nghiện trở lại, điều đó đòi hỏi chúng ta phải can thiệp điều trị lâu dài, thậm chí suốt đời nhằm mục đích chống tái nghiện./.