Ngày 11/9, Nga bắt đầu tiến hành cuộc tập trận lớn nhất kể từ Chiến tranh Lạnh tại khu vực viễn đông của nước này. Trung Quốc cũng được mời tham gia cuộc tập trận.  Nhiều nhà quan sát cho rằng đây là bằng chứng chứng tỏ sự hợp tác chặt chẽ giữa Nga và Trung Quốc và sự hợp tác này nhiều khả năng sẽ khiến Mỹ “đứng ngồi không yên”.

vũ khí Nga tại cuộ tập trận Vostok-2018. Ảnh: Sputnik.

Vostok-2018 có quy mô lớn chưa từng có

Nhiều đơn vị quân đội của Nga trong đó có hạm đội Thái Bình Dương và hạm đội Phương Bắc tham gia cuộc tập trận Vostok, kéo dài từ ngày 11 đến 17/9. Cuộc tập trận này dự kiến sẽ vượt xa cuộc tập trận lớn nhất của Liên Xô từng được tổ chức vào năm 1981. Theo Bộ Quốc phòng Nga, khoảng 300.000 binh sỹ, 1.000 máy bay và 36.000 phương tiện chiến đấu cùng 80 chiếc tàu tham gia tập trận.

Phát biểu với hãng tin DW, ông Gustav Gressel, chuyên gia của Hội đồng châu Âu về đối ngoại (ECFR) cho biết, các cuộc tập trận của Nga diễn ra “theo hướng chiến lược khác nhau” theo từng năm, khi thì ở phía nam, khi thì ở phía tây hoặc phía đông. Cuộc tập trận Vostok là một phần của kế hoạch cơ động này”.

Ông Sarah Pagung, chuyên gia thuộc Hội đồng Chính sách Đối ngoại Liên bang Đức (DGAP) cho biết, quy mô to lớn của cuộc tập trận Vostok-2018 không gây bất ngờ. “Các cuộc tập trận ở phía đông thường lớn hơn ở phía tây bởi theo một Hiệp định ký kết từ thời Chiến tranh Lạnh được gọi là Văn kiện Vienna, Nga phải giới hạn quân số trong cuộc tập trận ở phía tây. Tuy nhiên, quy định này không áp dụng  với khu vực phía đông”.

Ông Pagung cho rằng: “Nhìn vào cách thức và số lượng binh sỹ được triển khai, có thể thấy rõ rằng Nga đang chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh thế giới mới”. Theo nhà quan sát này, các lực lượng ở phía tây của Nga cũng đã được huy động.

Văn kiện Vienna về lực lượng vũ trang quy chuẩn của Tổ chức Hợp tác và An ninh châu Âu (OSCE), mà Nga là thành viên, được thông qua vào năm 1990 và sửa đổi lần cuối cùng vào năm 2011. Văn kiện này đề ra những biện pháp xây dựng lòng tin và bảo vệ an ninh cho các nước thành viên, giới hạn triển khai binh sỹ tại khu vực phía tây của Nga.

Tại sao Nga mời Trung Quốc tham gia?

Các chuyên gia quân sự đã đặc biệt chú ý tới sự tham gia của Trung Quốc trong cuộc tập trận Vostok-2018, với số quân hạn chế, chỉ 3.000 binh sỹ cùng với nhiều trực thăng và máy bay chiến đấu. Nga và Trung Quốc đã tiến hành tập trận chung khoảng 30 lần kể từ năm 2013 nhưng đây là lần đầu tiên Trung Quốc tham gia tập trận chung với Nga ở cấp độ chiến lược như vậy. Đây là điều bất ngờ bởi từ trước đến nay, Nga chỉ dành đặc quyền này cho các đồng minh thân cận của nước này, chẳng hạn như Belarus – quốc gia tham gia tập trận Zapad năm 2017 ở phía tây của Nga.

Phát biểu với tờ National Interest, ông Michael Kofman, chuyên gia đặc trách vấn đề quân sự Nga thuộc Trung tâm Phân tích Hải quân cho biết, một trong những lý do Nga mời Trung Quốc tham gia tập trận Vostok-2018 là để xóa tan nghi ngại từ phía Bắc Kinh cho rằng cuộc tập trận này đang nhắm mục tiêu trực tiếp vào Trung Quốc. “Họ (tức Nga) phải mời Trung Quốc tham gia để chứng minh rằng đây không phải là cuộc tập trận chống lại Trung Quốc. Cách tốt nhất để xóa bỏ sự ngờ vực giữa hai cường quốc là đưa Trung Quốc trở thành một phần của cuộc tập trận”.

Hãng tin Tân hoa xã dẫn thông tin từ Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho biết: “Cuộc tập trận nhằm mục đích củng cố và phát triển quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Trung Quốc và Nga, tăng cường hợp tác giữa quân đội hai nước, thúc đẩy năng lực hợp tác chung chống lại những mối đe dọa về an ninh, góp phần đảm bảo an ninh và hòa bình trong khu vực. Cuộc tập trận này không nhắm vào bên thứ 3 nào”.

Nhà phân tích Gustav Gressel cho rằng, Trung Quốc luôn mong muốn được mời tham gia cuộc tập trận chiến lược cốt lõi của Nga, chứ không chỉ giới hạn ở hoạt động hợp tác đào tạo lực lượng an ninh hoặc chống khủng bố. Năm 2018, mong muốn này đã thành sự thực. Trung Quốc có nhiều khí tài hiện đại, nhưng vẫn đứng sau Nga về mặt đào tạo binh sỹ, điều động, triển khai và chỉ huy quân đội.

Theo ông Gustav Gressel, Trung Quốc cũng muốn học hỏi kinh nghiệm chiến đấu của Nga tại Syria hay Ukraine. Mục đích của Trung Quốc là đào tạo các sĩ quan có kinh nghiệm và kỹ năng ngang hàng với những người đồng cấp Nga. “Đây là một phần trong tiến trình đổi mới về huấn luyện quân sự của Trung Quốc, muốn đưa các binh sỹ tiếp cận với kỹ thuật tác chiến mới trong kỷ nguyên thông tin”.

Cơn ác mộng đối với Mỹ?

Chuyên gia Gressel nhận định, sự hợp tác quân sự chặt chẽ hơn giữa Nga và Trung Quốc là một "cơn ác mộng" đối với Mỹ. Quan hệ hợp tác kinh tế và quân sự giữa Nga và Trung Quốc đã và đang phát triển theo thời gian. "Đối với lãnh đạo Nga, an ninh là bảo vệ chế độ", Gressel nói. Nga luôn coi Mỹ và phương Tây là đối thủ chính và sự ảnh hưởng của văn hóa phương Tây là một mối đe dọa. Mặc dù Trung Quốc có thể đặt ra mối đe dọa quân sự lớn hơn với Nga, nhưng theo ông Gressel, điều này không đe dọa sự ổn định của nước Nga giống như cách Mỹ và phương Tây thực hiện.

"Trung Quốc bởi vậy không phải là đối thủ chiến lược. Đối thủ chiến lược luôn luôn là phương Tây", ông nói.

Tuy nhiên, nhà phân tích Sarah Pagung lại không đồng tình với quan điểm của Gressel. "Đó rõ ràng là một sự phô trương sức mạnh của Nga đối với Mỹ cũng như chứng tỏ Nga là một siêu cường. Những cuộc tập trận như thế này là hoàn toàn bình thường đối với các cường quốc”./.