Một vụ thảm án kinh hoàng vừa xảy ra ngày 1/9 tại huyện Đan Phượng, Hà Nội khiến nhiều người cảm thấy rùng mình, ghê rợn. Nghi phạm là anh trai cầm dao truy sát cả gia đình người em ruột khiến 4 người tử vong, 1 người bị thương nặng. Hành vi của đối tượng hết sức tàn nhẫn, mất nhân tính, thể hiện tính chất côn đồ, hung hãn cao độ. Nguyên nhân ban đầu được xác định do mâu thuẫn trong việc tranh giành đất đai.

Hiện trường vụ thảm án ở Hà Nội

Hiểu biết về thủ tục giải quyết tranh chấp đất còn rất hạn chế

Thực tiễn cho thấy, không ít những vụ việc tranh chấp đất đai, dân sự không được thụ lý giải quyết đúng đắn, triệt để dẫn đến những vụ án đau lòng xảy ra. Khi án mạng xảy ra thì đối tượng trực tiếp gây án sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Nhưng một số cán bộ thờ ơ, vô cảm, tắc trách dẫn đến mâu thuẫn, tranh chấp lên đến đỉnh điểm thì vẫn “vô can”, không phải chịu trách nhiệm đối với những vụ án này mặc dù họ cũng là nguyên nhân sâu xa, gián tiếp thúc đẩy tranh chấp lên đến đỉnh điểm...

Những tranh chấp dân sự phổ biến là tranh chấp về đất đai, thừa kế, kiện đòi tài sản. Tuy nhiên, sự hiểu biết và mức độ nhận thức của đa số người dân nói chung về thủ tục giải quyết những tranh chấp dân sự này còn rất hạn chế, rất nhiều trường hợp người dân không biết phải kiện tụng như thế nào, thủ tục ra sao, ai sẽ có thẩm quyền giải quyết???

Trước thực tế này, luật sư Nguyễn Công Thành, đoàn luật sư Hà Nội cho biết, theo quy định của pháp luật, những tranh chấp về quyền sử dụng đất bắt buộc phải qua thủ tục hòa giải ở cơ sở. Nếu vụ việc tranh chấp đã được hòa giải nhưng hòa giải không thành thì các đương sự mới được quyền gửi đơn tới Chủ tịch UBND cấp quận, huyện (với đất đai không có giấy tờ) hoặc khởi kiện đến tòa án để được giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự. Nhưng, hiện nay rất nhiều người dân không biết về thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai. Khi có tranh chấp, mẫu thuẫn xảy ra thì thường sẽ gửi đơn tới UBND xã hoặc tới UBND huyện để được giải quyết hoặc gửi đơn đến tòa án nhưng không đủ điều kiện thụ lý...

Đáng lẽ ra, khi phát hiện được những vụ việc tranh chấp, mẫu thuẫn căng thẳng ở địa phương thì chính quyền địa phương, đơn vị hòa giải cơ sở phải có trách nhiệm tiếp nhận thông tin, tổ chức hòa giải theo quy định. Trong trường hợp hòa giải không thành, không có kết quả thì phải nắm bắt tâm tư, nguyện vọng để có những giải pháp phòng ngừa. Đồng thời, hướng dẫn các đương sự thủ tục khởi kiện đến tòa án hoặc gửi đơn yêu cầu đến Chủ tịch UBND cấp huyện để được giải quyết kịp thời, nhanh chóng theo thẩm quyền, thủ tục luật định.

Thực tế là thế, nhưng nhiều cán bộ cấp cơ sở do trình độ nhận thức, hiểu biết pháp luật hạn chế, ngại va chạm, thậm chí vô cảm, thiếu trách nhiệm dẫn đến việc người dân không biết phải đi đâu, làm gì khi tranh chấp đất đai, tài sản.

Người dân xách túi đi kiện nhiều năm vẫn không được thụ lý

Luật sư Thành chia sẻ, có nhiều vụ việc, sau khi hòa giải cơ sở không thành, các đương sự gửi đơn đến chủ tịch UBND cấp huyện (đối với loại đất đai không có giấy tờ) theo thẩm quyền hoặc khởi kiện đến tòa án nhưng nhiều vụ việc có sự đùn đẩy giữa Toà án và Chủ tịch UBND huyện về thẩm quyền giải quyết khiến đương sự phải chạy đi, chạy lại mất nhiều thời gian. Có người không đủ kiên nhẫn đã bỏ cuộc và tìm cách giải quyết khác bằng hình thức “tự xử”...!

“Giải quyết tranh chấp đất đai, thừa kế là một thủ tục tương đối phức tạp, đòi hỏi nhiều giấy tờ cần thiết. Tuy nhiên, không phải đương sự nào cũng có đầy đủ giấy tờ, điều kiện để tòa án thụ lý. Bởi vậy, khâu tiếp nhận đơn thư, thụ lý hồ sơ khởi kiện đòi hỏi trách nhiệm, đạo đức của cán bộ tòa án là rất cao”- luật sư Thành nói.

Luật sư Thành chia sẻ, thời gian gần đây, xuất hiện thủ tục hòa giải cơ sở trước khi tòa án thụ lý. Khi đương sự gửi đơn khởi kiện tranh chấp dân sự, đất đai, thừa kế, thậm chí khởi kiện vụ án hành chính, đơn này sẽ chuyển sang Trung tâm hòa giải tại Toà án để tiếp tục hòa giải tranh chấp nhằm giảm thiểu những vụ việc khiến tòa án phải thụ lý, giải quyết.

“Kỳ vọng của Trung tâm hoà giải là có thể hóa giải mâu thuẫn, tranh chấp ngay từ khi bắt đầu mà không cần phải thụ lý, giải quyết bằng một vụ kiện. Ý tưởng thì rất tốt nhưng việc thực hiện đòi hỏi cán bộ phải có năng lực, trình độ, có tâm huyết, trách nhiệm, có kinh nghiệm và kỹ năng tốt thì mới đạt hiệu quả nếu không sẽ phản tác dụng: Thủ tục này sẽ trở thành một rào cản người dân thực hiện quyền khởi kiện, sẽ chỉ làm mâu thuẫn, tranh chấp trở nên căng thẳng, bức xúc khó kiểm soát...”- luật sư Thành nói

Bởi vậy, theo luật sư này, trong những vụ án mạng, thảm sát xảy ra xuất phát từ mâu thuẫn, tranh chấp không được giải quyết kịp thời thì các cơ quan chức năng cũng phải làm rõ nguyên nhân và xem xét trách nhiệm của các cán bộ, cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc tổ chức hòa giải, giải quyết tranh chấp để phát hiện, xử lý, loại bỏ các cán bộ thiếu lương tâm, trách nhiệm trong bộ máy nhà nước, giảm thiểu những hệ quả đau lòng đã và đang xảy ra trong xã hội./.