Ngay sau khi hai bộ Giao thông và Tài chính bàn đến việc sẽ báo cáo Chính phủ đề nghị sửa Nghị định 18 để ngừng thu phí bảo trì đường bộ đối với xe máy thì một câu hỏi lớn lại được đặt ra: Nếu dừng, những người đóng phí rồi có được trả lại?
Ông Lê Hoàng Minh, Chánh Văn phòng Quỹ bảo trì đường bộ Trung ương cho biết, thời gian qua, sau khi triển khai việc lấy ý kiến của các địa phương về việc có nên tiếp tục thu phí đường bộ với xe máy hay không, thì đến nay có 32 địa phương đã phản hồi. Trong đó 30 địa phương bày tỏ quan điểm đồng thuận và kiến nghị tiếp tục thực hiện chính sách này nhưng phải có chế tài cụ thể. Chỉ có hai tỉnh là Đồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu đề nghị bỏ thu loại phí này. Còn các tỉnh, thành khác thì chưa có văn bản hồi âm về Quỹ bảo trì đường bộ Trung ương.
 |
Việc thu phí đường bộ đối với xe máy đang gặp một số khó khăn, bất cập. |
Theo kết quả thanh tra mới đây của Bộ Tài chính, năm 2014, phí sử dụng đường bộ thu từ ôtô để đưa vào Quỹ bảo trì đường bộ Trung ương đạt gần 5.000 tỷ đồng. Trong khi đó, tại 8 quỹ địa phương, Bộ Tài chính thực hiện thanh tra, tổng số phí sử dụng đường bộ thu từ xe máy mới chỉ được gần 100 tỷ đồng, đạt 22,2% so với kế hoạch.
Điều này cho thấy, dù đã tính đến quyền lợi cho các tổ chức thu, như Ủy ban nhân dân cấp phường được trích lại 10% và cấp xã được 20% tổng mức thu, nhưng số tiền thu được cũng không lớn.
Như vậy, với quy định nguồn thu này sẽ để lại cho địa phương sử dụng, nhưng chắc chắn cũng không đủ để thực hiện duy tu, bảo dưỡng các tuyến đường bộ trên địa bàn. Một chuyên gia khác thì cho rằng, phí bảo trì chỉ dựa vào phương tiện xe máy thì không thể đảm bảo được.
Hiện nay, gây tác hại lên đường chính là ôtô. Một xe tải nặng gấp hàng nghìn lần xe gắn máy. Nếu trường hợp chúng ta chỉ tập trung vào xe hai bánh để thu trên đầu phương tiện thì rất bức xúc.
Con số thu nhỏ nhưng vấn đề tác động đến hiệu quả xã hội rất lớn. Trong khi đó, chúng ta còn có nhiều cách làm khác để tạo ra quỹ bảo trì đường bộ đó là thu qua xăng dầu, phí kiểm định, thậm chí thu qua việc xử phạt hay xe quá tải, quá khổ…
Việc không thu phí bảo trì đường bộ không ảnh hưởng đến Quỹ bảo trì đường bộ Trung ương, thế nhưng có thể gây thất thu cho các địa phương vốn có ngân sách eo hẹp. Các địa phương này vẫn cần nguồn kinh phí để sửa chữa đường giao thông nông thôn. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, phải có tổng kết để xem việc thu phí được bao nhiêu, hiệu quả như thế nào? Nếu tiếp tục thu thì phải có giải trình để nhân dân thấy thuyết phục và đảm bảo sự đồng thuận trong xã hội.
Trong trường hợp, nếu đề xuất dừng thu phí của Bộ GTVT và Bộ Tài chính được chấp thuận, thì những người đã nộp tiền, những chủ phương tiện gương mẫu, tiên phong liệu có được trả lại số tiền mình đã nộp?
Về câu hỏi này, ông Lê Hoàng Minh, Chánh Văn phòng Quỹ bảo trì đường bộ Trung ương lý giải, quỹ bảo trì đường bộ đối với xe máy là do địa phương tự thu chi. Do đó, địa phương phải chủ động xử lý. Nếu cảm thấy vướng mắc thì báo cáo với cấp trên. Tất cả tình huống đều phải có phương án xử lý. Nhưng nay đề xuất dừng đang trong quá trình xin ý kiến Chính phủ, khi có quyết định cụ thể thì mình mới tiếp tục xử lý. Mọi chính sách không thể sáng nói, chiều giải quyết ngay được, đều phải cần thời gian cụ thể. Vị này nhấn mạnh thêm: Địa phương nào dự kiến dừng thu phí bảo trì đường bộ xe máy thì phải chịu trách nhiệm về con đường do địa phương đó quản lý. Để đảm bảo cho người dân đi lại an toàn, thì ngân sách tỉnh phải bỏ ra để sửa đường.
Cũng với câu hỏi trên, ông Đào Quang Tâm, Phó trưởng Phòng Quản lý đô thị (quận Hoàn Kiếm) cho rằng, rất khó để trả lại người dân tiền đã nộp trong trường hợp này. Bởi số tiền đã thu rồi, đã chi rồi, giờ lấy đâu để trả lại. Giả sử, quỹ địa phương có trả lại về cho phường xã thì phường xã cũng không thể thu lại tiền đã trích để mua hóa đơn, hay trả công đi thu cho các tổ trưởng tổ dân phố, rồi trả lại 100% cho người dân.
Bên cạnh đó, Chủ tịch phường Khương Thượng, quận Đống Đa, Hà Nội lại bày tỏ: tiền đã nộp rồi không thể trả lại. Vì theo Luật Ngân sách, tất cả những gì đã nằm trong hóa đơn buộc phải thu theo kế hoạch chỉ tiêu, thì là thu không hoàn.
Như vậy, có thể thấy, ngay từ đầu việc thu tiền phí của người dân không có đủ cơ chế để đảm bảo công bằng cho người thực hiện và người không thực hiện, thì trong trường hợp dừng phu phí, những người dân thực hiện nghiêm túc quy định khó được hoàn trả số tiền đã nộp, và rồi chính những người gương mẫu thực hiện có khi cũng sẽ là người phải chịu thiệt thòi…/.