Tín dụng đen không phải chuyện mới, thậm chí rất cũ; thế nhưng, mỗi vụ giết người, tra tấn… khiến dư luận rúng động nhất dường như đều có bóng dáng của các tổ chức tín dụng đen cho vay cắt cổ.

Tìm lời giải cho bài toán luẩn quẩn ấy cũng không phải là việc bây giờ mới nói tới. Dẫu vậy, như lời một vị chuyên gia, đã tới lúc Việt Nam nhìn sang các nước bạn, để học cách đẩy lùi nạn tín dụng đen bằng thị trường cho vay tiêu dùng.

Lãi 700% vẫn... thấp

Anh L.M.T, quê Phú Thọ làm thầu xây dựng đã nhiều năm. Công việc của anh đòi hỏi khoản tài chính dồi dào tuy nhiên cũng khó tránh khỏi có khi dòng tiền bị nghẽn.

Theo lời anh, Tết vừa rồi, để huy động gấp tiền, anh đã phải vay nóng hơn 40 triệu đồng với mức lãi 10.000 đồng/triệu/ngày. Điều này đồng nghĩa mỗi sáng thức dậy, anh phải trả khoản lãi là 400.000 đồng. Tính ra, với mức trên, lãi suất mỗi tháng là 30% và 360%/năm, cao gấp vài chục lần lãi suất ngân hàng hiện tại.

Tuy vậy, anh cũng không giấu, mức vay nóng trên là khá hữu nghị và thường dành cho khách quen. Thời điểm sát Tết, tiền khan, lãi suất thường lên tới 15.000 đồng/triệu/ngày hoặc thậm chí là 20.000 đồng/triệu/ngày. Tức là, khách đi vay phải chấp nhận khoản lãi lên tới 45%-60% một tháng, tương đương 540%-720%/năm.

Đó là câu chuyện có thật mà chính anh L.M.T đã buộc phải trải nghiệm. Thế nhưng, có những vụ việc còn rúng động hơn như thế.

Hồi cuối năm 2018, dư luận được phen rúng động khi cơ quan công an công bố vừa triệt xoá tổ chức tín dụng đen hoạt động tại 63 tỉnh thành có tên Công ty tài chính Nam Long. Đây là công ty chuyên thực hiện giao dịch cho vay với lãi suất "cắt cổ", có khách hàng phải trả "lãi mẹ, lãi con" lên tới hơn 1.000% một năm.

Tổng số tiền giao dịch tại công ty ước hơn 510 tỷ đồng. Khi các con nợ chậm trả, nhóm sẽ hành hung, đe dọa và cưỡng đoạt tài sản có giá trị gấp nhiều lần số tiền vay.

Mới đây, hồi tháng 1,300 cán bộ, chiến sỹ công an Thanh Hóa đã khám xét 5 công ty có hoạt động tín dụng đen và phát hiện, từ năm 2016 đến nay, đã có gần 7.000 người dân vay tiền của các công ty trên với tổng số tiền hơn 74 tỷ đồng.

Theo thống kê của Bộ Công an, trong khoảng 4 năm gần đây, trên toàn quốc xảy ra khoảng 7.624 vụ phạm tội liên quan đến "tín dụng đen", trong đó có 56 vụ giết người và hàng trăm vụ cố ý gây thương tích, cưỡng đoạt tài sản, lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm,...

Nhìn lại những vụ việc ấy, chuyên gia kinh tế Lê Xuân Nghĩa cho rằng, Việt Nam hiện có thị trường cho vay tiêu dùng vô cùng nhỏ bé. Chính điều này đã khiến tín dụng đen có mảnh đất màu mỡ để nở rộ.

Theo ông Nghĩa, thống kê tại 16 nước châu Âu cho thấy, cho vay tiêu dùng chiếm tới 70% tổng cho vay của hệ thống ngân hàng, sau đó mới đến tỷ lệ cho vay sản xuất, kinh doanh khoảng 25%.

Điều ông Nghĩa cảm nhận là, cách chỉ đạo tín dụng tại Việt Nam hiện vẫn hướng nhiều vào sản xuất, kinh doanh mà chưa thực sự chú ý tới cho vay tiêu dùng.

Cách làm ấy theo ông là chưa đúng bởi "sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp đáng ra phải tự lo vốn, chỉ huy động một phần từ ngân hàng nhưng tại Việt Nam thì doanh nghiệp dựa nhiều vào vốn ngân hàng, hay nói cách khác là tay không bắt giặc".

Nói về tín dụng đen, theo vị chuyên gia này, các nước Đông Nam Á hay Bắc Á đã từng có một thời như vậy. Dần dần, các nước này đã khắc phục được bằng cách phát triển hệ thống cho vay tiêu dùng chính thống.

Nói về giải pháp để phát triển thị trường tài chính tiêu dùng, chuyên gia kinh tế Bùi Quang Tín cho rằng, áp trần lãi suất cho vay tiêu dùng không phải là giải pháp tốt bởi điều này cũng không tạo được thị trường lành mạnh và người vay chưa hẳn có lợi. Hiện theo quy định, hoạt động cho vay của các công ty tài chính được phép thỏa thuận lãi suất.

Có như vậy, các Công ty tài chính mới thiết kế nhiều sản phẩm cho vay tiêu dùng hữu ích, phù hợp với nhiều đối tượng người dân, giúp họ nâng cao được chất lượng đời sống cá nhân và gia đình.

Ông Lê Xuân Nghĩa cũng nghiêng về quan điểm này. Theo ông, lãi suất nên để tự thỏa thuận, mức này có thể cao nhưng nhằm gánh nợ xấu nếu có.

Ông cũng góp ý thêm, để thực sự có thị trường cho vay tiêu dùng hiện đại, các ngân hàng, công ty phải có cơ sở dữ liệu lớn về khách hàng. Việc này không những để phát triển số lượng khách hàng mà còn để quản lý rủi ro. Chính điều này sẽ tạo nên một thị trường bền vững./.