Đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân (đoàn Bình Dương) cho biết, con số hơn 25 tỷ USD đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), tăng 34,3% vượt xa kỳ vọng. Giải ngân cũng bất ngờ tăng mạnh, vượt 13,4% so với cùng kỳ. Đây là nguyên nhân góp phần tăng trưởng.
Đóng thuế chưa tương xứng
Dẫu vậy, ông Nhân cho rằng, "cơn địa chấn" FDI là nỗi lo của không ít nhà quản lý, các chuyên gia trong câu chuyện đầu tư nước ngoài trong tăng trưởng. Biến động GDP đột ngột của cả quốc gia chỉ vì biến động sản phẩm của một vài doanh nghiệp FDI thì rất đáng lo ngại cho nền kinh tế.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân thẳng thắn nhìn nhận: FDI đã bổ sung nguồn lực quan trọng cho quá trình tăng trưởng, sau 25 năm đóng góp cho GDP từ 2% năn 1992 lên lên 20% năm 2016, giải quyết việc làm cho hơn 2 triệu lao động, góp phần nâng thu nhập bình quân đầu người lên đến 2.000 USD.
Tuy nhiên, ông Nhân cũng chỉ ra rằng, dù chiếm 25% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu và 50% giá trị sản xuất công nghiệp nhưng lĩnh vực này chỉ đóng góp vào ngân sách nhà nước từ 15 - 19%, thấp nhất trong 3 khu vực kinh tế.
Thống kê giai đoạn 2007-2015 cho thấy, cả nước có khoảng 50% doanh nghiệp FDI trên lãnh thổ, trong đó có nhiều doanh nghiệp thua lỗ trong nhiều năm liền. Hiện tại, doanh nghiệp FDI ngày càng mở rộng sản xuất, nhưng đóng góp thuế chưa tương xứng.
Các chuyên gia Oxfarm ước tính, mỗi năm Việt Nam thất thu khoảng 170 tỷ USD do chuyển giá. Chỉ tiêu tăng trưởng tổng hợp nhiều yếu tố, trong dó tổng kim ngạch xuất khẩu thì 70% kim ngạch giúp cho Việt Nam tăng trưởng đã bị chuyển giao ra ngoài. Do đó, lợi nhuận từ con số này thấp, thì dù có thu 20% thuế thu nhập trên con số đó cũng không đáng là bao, thậm chí bằng 0 khi báo lỗ, 80% còn lại dĩ nhiên sẽ được FDI chuyển về chính quốc. Đó cũng là lý giải vì sao nền kinh tế tăng trưởng nhưng thu nhập quốc gia và hiệu quả mang lại cho nền kinh tế không cao, ông Phạm Trọng Nhân phân tích.
Có dám rời vai "gã khổng lồ"?
Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, một trong những mục tiêu thu hút đầu tư là nhằm hấp thụ và chuyển giao công nghệ, tuy nhiên theo thống kê, 80% doanh nghiệp FDI sử dụng công nghệ ở mức trung bình, 14% ở mức thấp và lạc hậu, trên 6% là công nghệ cao.
"Mang tiếng là công nghệ cao nhưng thực chất các công đoạn ở Việt Nam đa phần là khâu lắp ráp, do đó câu chuyện Việt Nam từ vị trí 57 trên toàn cầu về tiêu chí hiệu quả chuyển giao công nghệ tụt xuống vị trí 103 năm 2014, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực là điều không quá ngạc nhiên", ông Nhân cho hay.
Đại biểu đoàn Bình Dương nêu thực tế: Nhà nước có nhiều ưu đãi đặc thù cho khối FDI như miễn giảm thuế có thời hạn, cho phép chuyển lỗ, chuyển lợi nhuận ra nước ngoài, hoàn thuế cho tái đầu tư, trong khi đó lại khắt khe với chính "người nhà" của mình – người luôn đồng cam cộng khổ và có nhiều đóng góp cho kinh tế.
Ông Nhân nêu câu chuyện Viettel "vỡ mộng" khi Bộ Tài chính thẳng thừng bác việc xin ưu đãi thuễ giống như Samsung Việt Nam; khoản đầu tư 500 tỷ và phát triển khoa học công nghệ của gốm sứ Minh Long không được hỗ trợ do thiếu vài thủ tục hành chính.
"Câu chuyện đó cho thấy việc gánh vác vai trò làm động lực chính cho nền kinh tế còn khó khăn biết nhường nào", ông Nhân nhận định, đồng thời nêu câu hỏi: Từ thất thu thuế, công nghệ lạc hậu, cạn kiệt tài nguyên, nhân công rẻ, thiếu công bằng trong ưu đãi đầu tư và cuối cùng hệ luỵ môi trường thì liệu điều này có công bằng cho đất nước, nhân dân hay không?
Ông Nhân kiến nghị, không thu hút đầu tư bằng mọi giá, ưu tiên các ngành có công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường... Bên cạnh đó, cần cam kết lộ trình chuyển giao công nghệ, tỷ lệ nội địa hoá...
"Nếu không có định hướng rõ ràng thì dù có 1 triệu doanh nghiệp như Nghị quyết 35 thì cũng chỉ có ý nghĩa về thay đổi về lượng mà thiếu thay đổi về chất để đảm bảo cho tăng trưởng bền vững", ông Nhân thẳng thắn nêu quan điểm./.