Thủ tướng: Phải khai thác được lợi thế, tiềm năng của kinh tế tập thể

Chiều nay, tại Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì Hội nghị trực tuyến toàn quốc tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể. Thủ tướng nhấn mạnh, phải khai thác lợi thế, tiềm năng của mô hình HTX, đó là lợi thế về xã hội và lợi thế về số đông để tạo ra sự thay đổi sâu sắc, căn bản về phương thức sản xuất trong nông nghiệp và đời sống nông thôn.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Đổi mới phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã, sau 15 năm triển khai Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX và 7 năm thực hiện Luật Hợp tác xã năm 2012, kinh tế tập thể với nòng cốt là các hợp tác xã đã có bước phát triển tích cực. Trong đó, số hợp tác xã hoạt động hiệu quả đã tăng từ khoảng 20% năm 2012 lên 50% năm 2018. Có những lĩnh vực, số hợp tác hoạt động hiệu quả lên tới 80%.

Thủ tướng phát biểu chỉ đạo tại hội nghị.

Sau 15 năm, cả nước hiện có gần 22.900 HTX, tăng 59% với gần 6 triệu thành viên tham gia, giải quyết 1,2 triệu việc làm. Thu nhập bình quân của lao động thường xuyên đạt khoảng 36,6 triệu đồng/1 năm. Về tổ hợp tác, hiện cả nước có khoảng trên 100 nghìn tổ hợp tác, giải quyết hơn 1,3 triệu việc làm, thu nhập bình quân đạt 26 triệu đồng/người/năm.  

Điểm đáng mừng là nếu như giai đoạn trước, thành viên hợp tác xã tham gia theo mệnh lệnh hành chính, không góp vốn, thì giờ đây, người dân tham gia trên tinh thần tự nguyện, cùng góp vốn, cùng chịu trách nhiệm. Số hợp tác xã áp dụng khoa học công nghệ mới, hiện đại vào hoạt động sản xuất kinh doanh và tham gia vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp công nghệ cao ngày càng tăng. Có một số hợp tác xã kiểu mới hoạt động trên nhiều tỉnh, doanh thu cao hàng trăm tỷ đồng. 

Tuy vậy, đóng góp của khu vực hợp tác xã vào GDP của cả nước còn khiêm tốn và có xu hướng giảm, trung bình đạt khoảng 4%, do còn gặp nhiều khó khăn. 

Nói về khó khăn, bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Giám đốc Hợp tác xã Tân Thành, tỉnh Bắc Kạn cho biết, Tân Thành có hơn 300 hội viên cùng hợp tác sản xuất tinh bột nghệ nếp đỏ và tinh bột nghệ nếp đen..., cho thu nhập cao hơn từ 30-40 triệu đồng/ha so với trồng lúa. Tuy nhiên do khó khăn về vốn ít, quy mô sản xuất nhỏ nên không đáp ứng được đơn hàng lớn cho nước ngoài. Bà Minh mong muốn có sự hỗ trợ của Nhà nước để khắc phục vấn đề này, sản xuất chế biến công nghệ cao.

Trong khi đó, ông Đỗ Văn Sơ, Chủ tịch Liên minh hợp tác xã tỉnh Cà Mau, thì cho biết, trong hơn 200 hợp tác xã của tỉnh hiện nay, chủ yếu là hợp tác xã kiểu mới và hoạt động bắt đầu có hiệu quả. Tuy nhiên, các hợp tác xã cần sự quan tâm hơn từ chính quyền địa phương: “Khi tiến hành các giải pháp thì phải tập trung vào công tác tuyên truyền, phải làm cả hệ thống chính trị, đặc biệt là làm nông dân hiểu tính tất yếu và tầm quan trọng trong điều kiện hiện nay. Đó là bối cảnh về hội nhập và biến đổi khí hậu. Thứ hai là chính sách thì nhiều, nhưng nguồn lực để triển khai thực hiện cũng như sự vào cuộc của các cơ quan chức năng, ở địa phương tôi có sự quan tâm hơn trước nhưng chưa đáp ứng được.

Từ thực tế đặt ra đối với hợp tác xã hiện nay, ông Nguyễn Ngọc Bảo, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đề nghị cần nhanh chóng sửa đổi Luật HTX 2012:  “Thực tiễn thấy rằng nếu Nhà nước ban đầu có ban hành chính sách hỗ trợ phù hợp thì sẽ tạo lực đẩy rất tốt cho HTX trong thực hiện ban đầu. Trước hết phải tập trung vào chính sách cơ bản về đất đai, đào tạo nguồn nhân lực, chính sách thương mại và công nghệ. Đây là 4 lĩnh vực trọng tâm mà chúng tôi cho rằng trọng tâm với nguồn lực hiện nay”.

Kết luận hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, hội nghị quan trọng này là để củng cố niềm tin và đổi mới cách làm, qua đó phát huy tốt hơn và tiếp tục nâng cao vai trò thực chất của kinh tế tập thể trong nền kinh tế nhiều thành phần của nước ta. 

Thủ tướng cho rằng, nhận thức về các quan điểm phát triển kinh tế tập thể, về bản chất, sứ mệnh, động lực, cơ chế vận hành hợp tác xã trong điều kiện phát triển mới đã có chuyển biến tích cực ở các cấp, các ngành và trong toàn xã hội. Về cơ bản đã đạt được đồng thuận về vai trò, ý nghĩa mang tầm chính trị, văn hoá của hợp tác xã là: đóng góp vào việc xây dựng xã hội hợp tác, đoàn kết, cùng chia sẻ sự thịnh vượng, vì lợi tích thiết thực của mỗi thành viên trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế sâu rộng. 

Tuy vậy, Thủ tướng cũng nêu một số bất cập như nhiều hạn chế, yếu kém của mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã  mà Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX đã chỉ ra, đến nay vẫn chưa khắc phục được. So với các khu vực kinh tế khác, tốc độ tăng trưởng của khu vực này chậm, thiếu ổn định. Mô hình hợp tác xã kiểu mới thành công số lượng chưa lớn, quy mô hợp tác xã còn nhỏ, tính liên kết còn hạn chế, năng lực cạnh tranh thấp. Cơ chế, chính sách pháp luật hỗ trợ, thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể, HTX, còn nhiều khó khăn, vướng mắc và chậm tổng kết, đánh giá, sửa đổi. Hệ quả là chưa đủ cơ sở pháp lý vững chắc để kinh tế tập thể, HTX mở rộng liên doanh, tăng quy mô, phát triển hoạt động kinh tế chia sẻ...  

Trong các nguyên nhân, Thủ tướng cho rằng: “Cấp ủy, chính quyền, cơ quan chức năng, nhất là người đứng đầu, ở nhiều cơ quan, địa phương chưa thật sự quan tâm đúng mức đến hoạt động của hợp tác xã,; chưa thấy hết được vai trò của kinh tế tập thể mà nòng cốt là hợp tác xã trong phát triển kinh tế, ổn định xã hội. Tâm lý hoài nghi về khả năng thành công của HTX còn bị đè nặng bởi sự thất bại của phong trào HTX kiểu cũ trước đây”.  

Bên cạnh đó, những kinh nghiệm tốt, những cách làm hay, những mô hình HTX thành công ở nhiều quốc gia chưa được tổng kết, đánh giá kịp thời và đề xuất vận dụng vào bối cảnh kinh tế phát triển kinh tế tập thể của Việt Nam; các vấn đề về quyền tài sản, nhất là đối với đất đai, của các chủ thể phát triển nông thôn (nông dân, HTX, doanh nghiệp) chưa được xác định rõ và có các giải pháp xử lý căn cơ, bài bản; còn gây nhiều tranh chấp, xung đột ở nông thôn.  

Nêu lên thực tế đó, Thủ tướng chỉ đạo, trước hết tiếp tục khẳng định quan điểm, định hướng nhất quán của Đảng, Nhà nước ta về vị trí, vai trò của kinh tế tập thể phát triển trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta như trong cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung năm 2011). Đó là “Kinh tế Nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân”. Phát triển HTX, kinh tế tập thể là tất yếu trong phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. 8,6 triệu hộ nông dân, 10 triệu ha đất với hàng triệu mảnh, vậy không hợp tác thì làm sao có thể chống chọi được trong bối cảnh cạnh tranh phức tạp. 

Với việc nước ta đi lên từ một nền kinh tế phổ biến là các hộ kinh tế nhỏ, cả nông nghiệp và phi nông nghiệp, phát triển kinh tế hợp tác có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, Thủ tướng cho biết, qua phát triển kinh tế hợp tác, Đảng và Nhà nước ta mong muốn người dân tham gia tham gia liên kết, hợp tác sản xuất, tạo năng lực phát triển mới, vươn mạnh ra thị trường thế giới, được hưởng nhiều lợi ích về văn hóa, tinh thần, an sinh xã hội và phát triển cộng đồng. 

Thủ tướng cho rằng, thế giới, ngay cả những nước đại công nghiệp phát triển thì mô hình hợp tác xã vẫn phát triển rất mạnh mẽ với nhiều mô hình quản trị hiện đại. Việt Nam cũng có rất nhiều mô hình thành công, nhưng nhược điểm của chúng ta là nhân rộng mô hình tiên tiến. Đây là việc Ban chỉ đạo và Chính phủ cần quan tâm hơn nữa. 

Chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế và trong nước về những mô hình thành công để phát huy tối đa sức mạnh của HTX kiểu mới và các mô hình kinh tế tập thể. Các giá trị trung tâm cần phải có là “tầm nhìn dài hạn, lợi ích chia sẻ bền vững giữa thành viên HTX – người lao động – khách hàng – người tiêu dùng – đối tác, và đổi mới sáng tạo” trên nền tảng tổ chức quán trị hiện đại theo cơ chế thị trường: Thủ tướng lưu ý.

Nêu ra nhiều nhiệm vụ cụ thể thời gian tới, Thủ tướng yêu cầu cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và coi đây là nhiệm vụ chính trị tập trung chỉ đạo. Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế tập thể thông qua việc tạo khung pháp luật, ban hành các chính sách hỗ trợ, đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu kinh tế, chính trị và xã hội. 

Trong đó, Thủ tướng cũng chỉ đạo tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển Hợp tác xã, tổ hợp tác. Sửa đổi, bổ sung Luật Hợp tác xã 2012, theo hướng xác định cơ sở pháp lý vững chắc, rõ ràng hơn để bảo đảm lợi ích của các thành viên, lợi ích chung của HTX, bảo đảm bình đẳng với các chủ thể kinh tế khác khi tham gia thị trường, có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ các HTX, tổ hợp tác hiệu quả, thành công. 

Thủ tướng cũng yêu cầu rà soát lại các chính sách tạo thuận lợi về đào tạo lao động, chính sách đất đai, chính sách tài chính- tín dụng, chính sách hỗ trợ khoa học công nghệ, tiếp cận thị trường, chính sách đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng,.. xem những gì có thể sửa để tạo thuận lợi hơn cho KTTT, HTX, tổ hợp tác phát triển. Các địa phương, bộ ngành cần tiếp tục thực hiện “3 đồng hành, 5 hỗ trợ” đối với khu vực kinh tế tập thể, nòng cốt là HTX như đối với doanh nghiệp.  

Nhấn mạnh vai trò của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Thủ tướng chỉ đạo, cần củng cố Liên minh với tầm nhìn là Liên minh của tổ chức đại diện cho 30 triệu thành viên: Phải khai thác lợi thế, tiềm năng của mô hình HTX, đó là lợi thế về xã hội và lợi thế về số đông để tạo ra sự thay đổi sâu sắc, căn bản về phương thức sản xuất trong nông nghiệp và đời sống nông thôn. Dẫn dắt sự phát triển HTX thông qua 4 từ nói gọn là “Khuyến khích, Hỗ trợ, Học hỏi và Truyền bá”. Nghĩa là tạo môi trường thuận lợi, tháo gỡ khó khăn cho hợp tác xã hoạt động, phát huy tinh thần tự chủ, tinh thần kinh doanh, khởi nghiệp, sáng tạo của các HTX, các thành viên./.