4 nguyên tắc để xác định người trúng cử
Thứ nhất, kết quả bầu cử được tính trên số phiếu bầu hợp lệ và chỉ được công nhận khi đã có quá một nửa tổng số cử tri trong danh sách cử tri ở khu vực bầu cử đó tiến hành bầu cử, trừ những trường hợp bầu cử lại và số cử tri đi bầu vẫn chưa đạt quá một nửa tổng số cử tri trong danh sách cử tri đi bầu thì kết quả bầu cử lại được công nhận mà không cần tổ chức bầu cử lại lần thứ hai.
Thứ hai là người trúng cử phải là người ứng cử, số phiếu bầu phải đạt quá một nửa tổng số phiếu bầu hợp lệ.
Thứ ba, để xác định người trúng cử là trường hợp số người ứng cử phải đạt số phiếu bầu quá một nửa tổng số phiếu bầu hợp lệ nhiều hơn số lượng đại biểu mà đơn vị bầu cử được bầu thì những người trúng cử là những người có số phiếu bầu cao hơn.
Thứ tư, trường hợp cuối danh sách trúng cử có nhiều người được số phiếu bầu bằng nhau và nhiều hơn số lượng đại biểu được bầu đã ấn định cho đơn vị bầu cử thì người nhiều tuổi hơn sẽ trúng cử.
Theo Kế hoạch số 42/KH-HĐBCQG ngày 19/1/2021 của Hội đồng Bầu cử Quốc gia, Hội đồng Bầu cử Quốc gia căn cứ vào Biên bản tổng kết cuộc bầu cử trong cả nước công bố kết quả bầu cử và danh sách những người trúng cử đại biểu Quốc hội chậm nhất ngày 12/6/2021 (20 ngày sau Ngày Bầu cử).
Ủy ban Bầu cử ở tỉnh công bố kết quả bầu cử và danh sách những người trúng cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh. Ủy ban Bầu cử huyện công bố kết quả bầu cử và danh sách những người trúng cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp huyện. Ủy ban Bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã công bố kết quả bầu cử và danh sách những người trúng cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã, chậm nhất ngày 2/6/2021 (10 ngày sau Ngày Bầu cử).
Khi có khiếu nại tại chỗ, tổ bầu cử sẽ phải ghi lại nội dung khiếu nại vào biên bản. Trong trường hợp, tổ bầu cử không tự giải quyết được, thì ghi rõ ý kiến của tổ bầu cử vào trong biên bản giải quyết khiếu nại tố cáo, sau đó chuyển tới ban bầu cử tương ứng để ban bầu cử sẽ giải quyết khiếu nại tố cáo này.
Ngoài ra, trong một số biên bản, tổ bầu cử phải làm sau khi kết thúc bầu cử, như biên bản kiểm phiếu bầu cử đại biểu Quốc hội tại khu vực bỏ phiếu; biên bản kết quả kiểm phiếu đại biểu HĐND các cấp… gồm những nội dung cơ bản: tổng số cử tri của khu vực bỏ phiếu, số lượng cử tri đã đi bỏ phiếu, số phiếu phát ra, số phiếu thu vào, số phiếu hợp lệ, không hợp lệ, kết quả số phiếu bầu cho từng ứng viên. Trong biên bản cũng phải ghi xem có khiếu nại, tố cáo hay không, nội dung khiếu nại tố cáo (nếu có), những khiếu nại tố cáo nào đã được chuyển cho ban bầu cử.
Về thời hạn giải quyết khiếu nại, luật sư Nguyễn Ngọc Lan cho biết, thời hạn khiếu nại về kết quả bầu cử đại biểu Quốc hội được gửi đến Hội đồng Bầu cử Quốc gia chậm nhất là 5 ngày kể từ ngày công bố kết quả bầu cử đại biểu Quốc hội. Đối với đại biểu HĐND cũng là chậm nhất 5 ngày kể từ ngày công bố kết quả bầu cử. Hội đồng Bầu cử Quốc gia, sau khi nhận được khiếu nại, có trách nhiệm xem xét, giải quyết các khiếu nại về kết quả bầu cử đại biểu Quốc hội trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn khiếu nại; Ủy ban Bầu cử có trách nhiệm xem xét, giải quyết đối với những khiếu nại về đại biểu HĐND trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày nhận được khiếu nại.
Quyết định giải quyết khiếu nại của Hội đồng Bầu cử Quốc gia, Ủy ban Bầu cử sẽ là quyết định giải quyết cuối cùng.
Việc xác nhận tư cách người trúng cử đối với đại biểu Quốc hội và HĐND các cấp sẽ căn cứ vào kết quả bầu cử và kết quả giải quyết khiếu nại tố cáo liên quan tới người trúng cử. Hội đồng Bầu cử Quốc gia xác nhận tư cách của người trúng cử đại biểu Quốc hội, cấp giấy chứng nhận đại biểu Quốc hội khóa mới cho người trúng cử và báo cáo Quốc hội khóa XV về kết quả xác nhận tư cách đại biểu Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên; Ủy ban Bầu cử xác nhận tư cách người trúng cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp mà mình chịu trách nhiệm tổ chức bầu cử, cấp giấy chứng nhận đại biểu Hội đồng khóa mới cho người trúng cử và báo cáo HĐND khóa mới về kết quả xác nhận tư cách đại biểu HĐND tại kỳ họp đầu tiên.
Trường hợp có đơn thư tố cáo đối với người trúng cử đại biểu HĐND nhưng chưa có kết luận, chưa có kết quả xác minh và cũng chưa có câu trả lời từ các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền thì Ủy ban Bầu cử các cấp vẫn tiến hành việc xác nhận tư cách của người trúng cử căn cứ vào các điều kiện thực tế.
Trường hợp cơ quan chức năng đã có kết quả kiểm tra, khẳng định người trúng cử đại biểu HĐND có vi phạm và bị xử lý kỷ luật với hình thức khiển trách thì Ủy ban Bầu cử sẽ xem xét, đánh giá cụ thể tính chất, mức độ của hành vi để đưa ra quyết định có xác nhận tư cách của đại biểu HĐND hay không./.