Cụ thể hóa nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng theo Hiến pháp
Báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về một số vấn đề lớn của dự án Luật tổ chức Chính phủ (sửa đổi), chiều 20/1, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý cho biết, qua thảo luận tại Quốc hội, một số ý kiến đề nghị quy định rõ trong Dự thảo về địa vị pháp lý của Thủ tướng Chính phủ trong bộ máy Nhà nước.
Thường trực Ủy ban pháp luật nhận thấy, việc luật hóa địa vị pháp lý của Thủ tướng Chính phủ là cần thiết nhằm xác định rõ hơn vai trò và mối quan hệ của Thủ tướng Chính phủ với tư cách là một thiết chế Hiến định độc lập trong bộ máy Nhà nước. Quy định tại khoản 2 Điều 3 của Dự thảo về nội dung này còn chưa cụ thể. Do đó, Thường trực Ủy ban pháp luật đề nghị tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, bổ sung thêm một điều về Thủ tướng Chính phủ vào Dự thảo Luật.
Có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị thiết kế nội dung quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ theo hướng cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp và kế thừa Luật tổ chức Chính phủ năm 2001 và không bổ sung thêm nội dung mới.
Theo ông Phan Trung Lý, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị cụ thể hóa các nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ theo hướng bám sát nội dung quy định tại Điều 98 Hiến pháp.
Thường trực Ủy ban cũng đề nghị cân nhắc để không quy định về thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ như: Giao quyền Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong trường hợp khuyết Bộ trưởng hoặc Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong khi chờ Quốc hội phê chuẩn và Chủ tịch nước bổ nhiệm; Tạm thời giao quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong trường hợp chưa bầu được Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Quyết định và chỉ đạo thực hiện các biện pháp cụ thể cần thiết để thi hành lệnh tổng động viên hoặc động viên cục bộ, lệnh ban bố tình trạng khẩn cấp và các biện pháp cần thiết khác để bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm tính mạng, tài sản của Nhân dân; Quyết định mô hình tổ chức của các bộ, cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương; quyết định giải thể các tổng cục, cục khi thấy hoạt động không có hiệu lực, hiệu quả, hạn chế phình bộ máy; phê duyệt danh sách nhân sự giới thiệu bầu vào chức danh Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
Báo cáo làm rõ một số nội dung tại phiên họp, Bộ trưởng Nội vụ Nguyễn Thái Bình cho biết Ban soạn thảo đề nghị giữ những điều khoản này để đảm bảo thống nhất, vì nếu bỏ những quyền này của Thủ tướng Chính phủ sẽ tạo sự không thống nhất và thông suốt của nền hành chính. Nếu bổ nhiệm Bộ trưởng phải có quy trình thủ tục Chỉnh phủ trình Quốc hội, hay Chủ tịch UBND thành phố phải qua quá trình HĐND tỉnh bầu, rồi Chính phủ phê chuẩn. Để đảm bảo liên tục, thông suốt, hiệu quả, ông Nguyễn Thái Bình đề nghị cân nhắc giữ các thẩm quyền trên của Thủ tướng Chính phủ vì trong thực tế một số địa phương làm quy trình thủ tục chậm, rất ảnh hưởng đến công việc điều hành.
Liên quan đến nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh: “Cái gì Hiến pháp giao thì thể hiện rõ để thi hành, cái gì Hiến pháp không giao thì không ghi. Cấp trưởng có chuyện thì cử một cấp phó tạm quyền. Ví dụ Bộ trưởng đi thì điều động Thứ trưởng thay Bộ trưởng, Thủ tướng đi vắng có một Phó Thủ tướng thay quyền giải quyết công việc. Giờ thêm Thủ tướng Chính phủ "giao quyền Bộ trưởng, Thủ trưởng" thì ai đề nghị?”
Có ghi rõ số lượng Bộ trong luật?
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý cho biết, nhiều ý kiến tán thành quy định về cơ cấu tổ chức của Chính phủ như trong Dự thảo Luật và đề nghị không ghi rõ số lượng, tên gọi của các bộ, cơ quan ngang bộ trong Dự thảo Luật.
Bên cạnh đó, có ý kiến trong Thường trực Ủy ban pháp luật đề nghị cần xác định cụ thể số lượng và tên gọi của các bộ, cơ quan ngang bộ ngay trong Luật. Ý kiến này cho rằng, hiện nay các lĩnh vực quản lý nhà nước đều đã được xác định rõ nên cần phân công cho các bộ, cơ quan ngang bộ phụ trách để bảo đảm tính ổn định cho bộ máy Chính phủ; tham khảo trong Luật tổ chức Quốc hội cũng xác định cụ thể số lượng, tên gọi và nhiệm vụ cụ thể của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội.
Về vấn đề này, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban pháp luật đề nghị không quy định cứng số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ nhằm tạo cơ sở pháp lý để xây dựng một Chính phủ năng động, linh hoạt, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, quản lý xã hội, giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh trong đời sống kinh tế - xã hội; bảo đảm sự chủ động của Chính phủ khi cần thiết phải điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu của từng thời kỳ.
Nếu quy định “cứng” số lượng và tên gọi của các bộ, cơ quan ngang bộ sẽ làm cho Dự thảo Luật khó có tính khả thi và không bảo đảm tính ổn định lâu dài của Dự thảo Luật. Nếu quy định “cứng” số lượng, tên gọi thì sẽ phải sửa đổi Luật tại mỗi đầu nhiệm kỳ khi có sự thay.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách Phùng Quốc Hiển băn khoăn: “Trong suốt quá trình xây dựng chính quyền, sao đến thời điểm này chúng ta không xác định được bao nhiêu Bộ? Nhiều Bộ ổn định rồi thì quy định vào Luật, kèm theo đó có điều quy định để thay đổi khi cần thiết”. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh cần tiếp tục nghiên cứu vấn đề này./.